ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಸದೃಶಂ ಚೇಷ್ಟತೇ ಸ್ವಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಕೃತೇರ್ಜ್ಞಾನವಾನಪಿ
ಪ್ರಕೃತಿಂ ಯಾಂತಿ ಭೂತಾನಿ ನಿಗ್ರಹಃ ಕಿಂ ಕರಿಷ್ಯತಿ ॥ ೩೩ ॥
ಸದೃಶಮ್ ಅನುರೂಪಂ ಚೇಷ್ಟತೇ ಚೇಷ್ಟಾಂ ಕರೋತಿ | ಕಸ್ಯ ? ಸ್ವಸ್ಯಾಃ ಸ್ವಕೀಯಾಯಾಃ ಪ್ರಕೃತೇಃಪ್ರಕೃತಿರ್ನಾಮ ಪೂರ್ವಕೃತಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾದಿಸಂಸ್ಕಾರಃ ವರ್ತಮಾನಜನ್ಮಾದೌ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಃ ; ಸಾ ಪ್ರಕೃತಿಃತಸ್ಯಾಃ ಸದೃಶಮೇವ ಸರ್ವೋ ಜಂತುಃ ಜ್ಞಾನವಾನಪಿ ಚೇಷ್ಟತೇ, ಕಿಂ ಪುನರ್ಮೂರ್ಖಃತಸ್ಮಾತ್ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಯಾಂತಿ ಅನುಗಚ್ಛಂತಿ ಭೂತಾನಿ ಪ್ರಾಣಿನಃನಿಗ್ರಹಃ ನಿಷೇಧರೂಪಃ ಕಿಂ ಕರಿಷ್ಯತಿ ಮಮ ವಾ ಅನ್ಯಸ್ಯ ವಾ ॥ ೩೩ ॥
ಸದೃಶಂ ಚೇಷ್ಟತೇ ಸ್ವಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಕೃತೇರ್ಜ್ಞಾನವಾನಪಿ
ಪ್ರಕೃತಿಂ ಯಾಂತಿ ಭೂತಾನಿ ನಿಗ್ರಹಃ ಕಿಂ ಕರಿಷ್ಯತಿ ॥ ೩೩ ॥
ಸದೃಶಮ್ ಅನುರೂಪಂ ಚೇಷ್ಟತೇ ಚೇಷ್ಟಾಂ ಕರೋತಿ | ಕಸ್ಯ ? ಸ್ವಸ್ಯಾಃ ಸ್ವಕೀಯಾಯಾಃ ಪ್ರಕೃತೇಃಪ್ರಕೃತಿರ್ನಾಮ ಪೂರ್ವಕೃತಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾದಿಸಂಸ್ಕಾರಃ ವರ್ತಮಾನಜನ್ಮಾದೌ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಃ ; ಸಾ ಪ್ರಕೃತಿಃತಸ್ಯಾಃ ಸದೃಶಮೇವ ಸರ್ವೋ ಜಂತುಃ ಜ್ಞಾನವಾನಪಿ ಚೇಷ್ಟತೇ, ಕಿಂ ಪುನರ್ಮೂರ್ಖಃತಸ್ಮಾತ್ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಯಾಂತಿ ಅನುಗಚ್ಛಂತಿ ಭೂತಾನಿ ಪ್ರಾಣಿನಃನಿಗ್ರಹಃ ನಿಷೇಧರೂಪಃ ಕಿಂ ಕರಿಷ್ಯತಿ ಮಮ ವಾ ಅನ್ಯಸ್ಯ ವಾ ॥ ೩೩ ॥

ಉತ್ತರತ್ವೇನ ಶ್ಲೋಕಮವತಾರಯತಿ -

ಸದೃಶಮಿತಿ । ತತ್ರಾಹೇತಿ ।

ಸರ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗಸ್ಯ ಪ್ರಕೃತಿವಶವರ್ತಿತ್ವೇ ಕೈಮುತಿಕನ್ಯಾಯಂ ಸೂಚಯತಿ -

ಜ್ಞಾನವಾನಪೀತಿ ।

ಸರ್ವಾಣ್ಯಪಿ ಭೂತಾನಿ ಅನಿಚ್ಛಂತ್ಯಪಿ ಪ್ರಕೃತಿಸದೃಶೀಂ ಚೇಷ್ಟಾಂ ಗಚ್ಛಂತೀತಿ ನಿಗಮಯತಿ -

ಪ್ರಕೃತಿಮಿತಿ ।

ಭೂತಾನಾಂ ಪ್ರಕೃತ್ಯಧೀನತ್ವೇಽಪಿ, ಪ್ರಕೃತಿರ್ಭಗವತಾ ನಿಗ್ರಾಹ್ಯೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ನಿಗ್ರಹ ಇತಿ ।

ಕಾ ಪುನರಿಯಂ ಪ್ರಕೃತಿಃ ? ಯದನುಸಾರಿಣೀ ಭೂತಾನಾಂ ಚೇಷ್ಟೇತಿ ಪೃಚ್ಛತಿ -

ಪ್ರಕೃತಿರ್ನಾಮೇತಿ ।

ಭಗವದಭಿಪ್ರೇತಾಂ ಪ್ರಕೃತಿಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ -

ಪೂರ್ವೇತಿ ।

ಆದಿಶಬ್ದೇನ ಜ್ಞಾನೇಚ್ಛಾದಿ ಸಂಗೃಹ್ಯತೇ ।

ಯಥೋಕ್ತಃ ಸಂಸ್ಕಾರಃ ಸ್ವಸತ್ತಯಾ ಪ್ರವರ್ತಕಶ್ವೇತ್ , ಪ್ರಲಯೇಽಪಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ವಿಶಿನಷ್ಟಿ -

 ವರ್ತಮಾನೇತಿ ।

ಸರ್ವೋ ಜಂತುರಿತ್ಯಯುಕ್ತಂ, ವಿವೇಕಿಪ್ರವೃತ್ತೇರತಥಾತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ‘ಪಶ್ವಾದಿಭಿಶ್ಚಾವಿಶೇಷಾತ್’ ಇತಿ ನ್ಯಾಯಮನುಸರನ್ನಾಹ -

ಜ್ಞಾನವಾನಿತಿ ।

ಜ್ಞಾನವತಾಮಜ್ಞಾನವತಾಂ ಚ ಪ್ರಕೃತ್ಯಧೀನತ್ವಾವಿಶೇಷೇ ಫಲಿತಮಾಹ -

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಪ್ರಕೃತಿಂ ಯಾಂತಿ- ಪ್ರಕೃತಿಸದೃಶೀಂ ಚೇಷ್ಟಾಂ ಗಚ್ಛಂತಿ, ಅನಿಚ್ಛಂತ್ಯಪಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪ್ರಕೃತೇರ್ಭಗವತಾ ತತ್ತುಲ್ಯೇನ ವಾ ಕೇನಚಿನ್ನಿಗ್ರಹಮಾಶಂಕ್ಯ ಅವತಾರಿತಚತುರ್ಥಪಾದಸ್ಯಾರ್ಥಾಪೇಕ್ಷಿತಂ ಪೂರಯತಿ -

ಮಮ ವೇತಿ

॥ ೩೩ ॥