ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಕಾಮ ಏಷ ಕ್ರೋಧ ಏಷ ರಜೋಗುಣಸಮುದ್ಭವಃ
ಮಹಾಶನೋ ಮಹಾಪಾಪ್ಮಾ ವಿದ್ಧ್ಯೇನಮಿಹ ವೈರಿಣಮ್ ॥ ೩೭ ॥
ಐಶ್ವರ್ಯಸ್ಯ ಸಮಗ್ರಸ್ಯ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಯಶಸಃ ಶ್ರಿಯಃವೈರಾಗ್ಯಸ್ಯಾಥ ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಷಣ್ಣಾಂ ಭಗ ಇತೀಂಗನಾ’ (ವಿ. ಪು. ೬ । ೫ । ೭೪) ಐಶ್ವರ್ಯಾದಿಷಟ್ಕಂ ಯಸ್ಮಿನ್ ವಾಸುದೇವೇ ನಿತ್ಯಮಪ್ರತಿಬದ್ಧತ್ವೇನ ಸಾಮಸ್ತ್ಯೇನ ವರ್ತತೇ, ಉತ್ಪತ್ತಿಂ ಪ್ರಲಯಂ ಚೈವ ಭೂತಾನಾಮಾಗತಿಂ ಗತಿಮ್ವೇತ್ತಿ ವಿದ್ಯಾಮವಿದ್ಯಾಂ ವಾಚ್ಯೋ ಭಗವಾನಿತಿ’ (ವಿ. ಪು. ೬ । ೫ । ೭೮) ಉತ್ಪತ್ತ್ಯಾದಿವಿಷಯಂ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಯಸ್ಯ ವಾಸುದೇವಃ ವಾಚ್ಯಃ ಭಗವಾನ್ ಇತಿ
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಕಾಮ ಏಷ ಕ್ರೋಧ ಏಷ ರಜೋಗುಣಸಮುದ್ಭವಃ
ಮಹಾಶನೋ ಮಹಾಪಾಪ್ಮಾ ವಿದ್ಧ್ಯೇನಮಿಹ ವೈರಿಣಮ್ ॥ ೩೭ ॥
ಐಶ್ವರ್ಯಸ್ಯ ಸಮಗ್ರಸ್ಯ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಯಶಸಃ ಶ್ರಿಯಃವೈರಾಗ್ಯಸ್ಯಾಥ ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಷಣ್ಣಾಂ ಭಗ ಇತೀಂಗನಾ’ (ವಿ. ಪು. ೬ । ೫ । ೭೪) ಐಶ್ವರ್ಯಾದಿಷಟ್ಕಂ ಯಸ್ಮಿನ್ ವಾಸುದೇವೇ ನಿತ್ಯಮಪ್ರತಿಬದ್ಧತ್ವೇನ ಸಾಮಸ್ತ್ಯೇನ ವರ್ತತೇ, ಉತ್ಪತ್ತಿಂ ಪ್ರಲಯಂ ಚೈವ ಭೂತಾನಾಮಾಗತಿಂ ಗತಿಮ್ವೇತ್ತಿ ವಿದ್ಯಾಮವಿದ್ಯಾಂ ವಾಚ್ಯೋ ಭಗವಾನಿತಿ’ (ವಿ. ಪು. ೬ । ೫ । ೭೮) ಉತ್ಪತ್ತ್ಯಾದಿವಿಷಯಂ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಯಸ್ಯ ವಾಸುದೇವಃ ವಾಚ್ಯಃ ಭಗವಾನ್ ಇತಿ

ಭಗವಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಂ ನಿರ್ಧಾರಯಿತುಂ ಪೌರಾಣಿಕಂ ವಚನಮುದಾಹರತಿ -

ಐಶ್ವರ್ಯಸ್ಯೇತಿ ।

ಸಮಗ್ರಸ್ಯೇತ್ಯೇತತ್ ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ವಿಶೇಷಣೈಃ ಸಂಬಧ್ಯತೇ । ಅಥ ಶಬ್ದಸ್ತಥಾಶಬ್ದಪರ್ಯಾಯಃ ಸಮುಚ್ಚಯಾರ್ಥಃ । ಮೋಕ್ಷಶಬ್ದೇನ ತದುಪಾಯೋ ಜ್ಞಾನಂ ವಿವಕ್ಷ್ಯತೇ ।

ಉದಾಹೃತವಚಸಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ -

ಐಶ್ವರ್ಯಾದೀತಿ ।

ಸ ವಾಚ್ಯೋ ಭಗವಾನಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।

ತತ್ರೈವ ಪೌರಾಣಿಕಂ ವಾಕ್ಯಾಂತರಂ ಪಠತಿ -

ಉತ್ಪತ್ತಿಮಿತಿ ।

ಭೃತಾನಾಮಿತಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಮುತ್ಪತ್ತ್ಯಾದಿಭಿಃ ಸಂಬಧ್ಯತೇ । ಕಾರಣಾರ್ಥೌ ಚ ಉತ್ಪತ್ತಿಪ್ರಲಯಶಬ್ದೌ । ಕ್ರಿಯಾಮಾತ್ರಸ್ಯ ಪುರುಷಾಂತರಗೋಚರತ್ವಸಂಭವಾತ್ । ಆಗತಿರ್ಗತಿಶ್ಚೇತ್ಯಾಗಾಮಿನ್ಯೌ ಸಂಪದಾಪದೌ ಸೂಚ್ಯೇತೇ ।

ವಾಕ್ಯಾಂತರಸ್ಯಾಪಿ ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ -

ಉತ್ಪತ್ತ್ಯಾದೀತಿ ।

ವೇತ್ತೀತ್ಯುಕ್ತಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರೋ ವಿಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ಸಮಗ್ರೈಶ್ವರ್ಯಾದಿಸಂಪತ್ತಿಸಮುಚ್ಚಯಾರ್ಥಶ್ಚಕಾರಃ ।