ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃ
ಪೂರ್ವಪೃಷ್ಠಮ್      ಉತ್ತರಪೃಷ್ಠಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಕಾಮ ಏಷ ಕ್ರೋಧ ಏಷ ರಜೋಗುಣಸಮುದ್ಭವಃ ।
ಮಹಾಶನೋ ಮಹಾಪಾಪ್ಮಾ ವಿದ್ಧ್ಯೇನಮಿಹ ವೈರಿಣಮ್ ॥ ೩೭ ॥
ಕಾಮ ಏಷಃ ಸರ್ವಲೋಕಶತ್ರುಃ ಯನ್ನಿಮಿತ್ತಾ ಸರ್ವಾನರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತಿಃ ಪ್ರಾಣಿನಾಮ್ । ಸ ಏಷ ಕಾಮಃ ಪ್ರತಿಹತಃ ಕೇನಚಿತ್ ಕ್ರೋಧತ್ವೇನ ಪರಿಣಮತೇ । ಅತಃ ಕ್ರೋಧಃ ಅಪಿ ಏಷ ಏವ ರಜೋಗುಣಸಮುದ್ಭವಃ ರಜಶ್ಚ ತತ್ ಗುಣಶ್ಚ ರಜೋಗುಣಃ ಸಃ ಸಮುದ್ಭವಃ ಯಸ್ಯ ಸಃ ಕಾಮಃ ರಜೋಗುಣಸಮುದ್ಭವಃ, ರಜೋಗುಣಸ್ಯ ವಾ ಸಮುದ್ಭವಃ । ಕಾಮೋ ಹಿ ಉದ್ಭೂತಃ ರಜಃ ಪ್ರವರ್ತಯನ್ ಪುರುಷಂ ಪ್ರವರ್ತಯತಿ ; ‘ತೃಷ್ಣಯಾ ಹಿ ಅಹಂ ಕಾರಿತಃ’ ಇತಿ ದುಃಖಿನಾಂ ರಜಃಕಾರ್ಯೇ ಸೇವಾದೌ ಪ್ರವೃತ್ತಾನಾಂ ಪ್ರಲಾಪಃ ಶ್ರೂಯತೇ । ಮಹಾಶನಃ ಮಹತ್ ಅಶನಂ ಅಸ್ಯೇತಿ ಮಹಾಶನಃ ; ಅತ ಏವ ಮಹಾಪಾಪ್ಮಾ ; ಕಾಮೇನ ಹಿ ಪ್ರೇರಿತಃ ಜಂತುಃ ಪಾಪಂ ಕರೋತಿ । ಅತಃ ವಿದ್ಧಿ ಏನಂ ಕಾಮಮ್ ಇಹ ಸಂಸಾರೇ ವೈರಿಣಮ್ ॥ ೩೭ ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಕಾಮ ಏಷ ಕ್ರೋಧ ಏಷ ರಜೋಗುಣಸಮುದ್ಭವಃ ।
ಮಹಾಶನೋ ಮಹಾಪಾಪ್ಮಾ ವಿದ್ಧ್ಯೇನಮಿಹ ವೈರಿಣಮ್ ॥ ೩೭ ॥
ಕಾಮ ಏಷಃ ಸರ್ವಲೋಕಶತ್ರುಃ ಯನ್ನಿಮಿತ್ತಾ ಸರ್ವಾನರ್ಥಪ್ರಾಪ್ತಿಃ ಪ್ರಾಣಿನಾಮ್ । ಸ ಏಷ ಕಾಮಃ ಪ್ರತಿಹತಃ ಕೇನಚಿತ್ ಕ್ರೋಧತ್ವೇನ ಪರಿಣಮತೇ । ಅತಃ ಕ್ರೋಧಃ ಅಪಿ ಏಷ ಏವ ರಜೋಗುಣಸಮುದ್ಭವಃ ರಜಶ್ಚ ತತ್ ಗುಣಶ್ಚ ರಜೋಗುಣಃ ಸಃ ಸಮುದ್ಭವಃ ಯಸ್ಯ ಸಃ ಕಾಮಃ ರಜೋಗುಣಸಮುದ್ಭವಃ, ರಜೋಗುಣಸ್ಯ ವಾ ಸಮುದ್ಭವಃ । ಕಾಮೋ ಹಿ ಉದ್ಭೂತಃ ರಜಃ ಪ್ರವರ್ತಯನ್ ಪುರುಷಂ ಪ್ರವರ್ತಯತಿ ; ‘ತೃಷ್ಣಯಾ ಹಿ ಅಹಂ ಕಾರಿತಃ’ ಇತಿ ದುಃಖಿನಾಂ ರಜಃಕಾರ್ಯೇ ಸೇವಾದೌ ಪ್ರವೃತ್ತಾನಾಂ ಪ್ರಲಾಪಃ ಶ್ರೂಯತೇ । ಮಹಾಶನಃ ಮಹತ್ ಅಶನಂ ಅಸ್ಯೇತಿ ಮಹಾಶನಃ ; ಅತ ಏವ ಮಹಾಪಾಪ್ಮಾ ; ಕಾಮೇನ ಹಿ ಪ್ರೇರಿತಃ ಜಂತುಃ ಪಾಪಂ ಕರೋತಿ । ಅತಃ ವಿದ್ಧಿ ಏನಂ ಕಾಮಮ್ ಇಹ ಸಂಸಾರೇ ವೈರಿಣಮ್ ॥ ೩೭ ॥

ಉಕ್ತಲಕ್ಷಣೋ ಭಗವಾನ್ ಕಿಮುಕ್ತವಾನಿತಿ, ತದಾಹ -

ಕಾಮ ಇತಿ ।

ಕಾಮಸ್ಯ ಸರ್ವಲೋಕಶತ್ರುತ್ವಂ ವಿಶದಯತಿ -

ಯನ್ನಿಮಿತ್ತೇತಿ ।

ತಥಾಽಪಿ ಕಥಂ ತಸ್ಯೈವ ಕೋಧತ್ವಂ, ತದಾಹ -

ಸ ಏಷ ಇತಿ ।

ಕಾಮಕ್ರೋಧಯೋರೇವ ಹೇಯತ್ವದ್ಯೋತನಾರ್ಥಂ ಕಾರಣಂ ಕಥಯತಿ -

ರಜೋಗುಣೇತಿ ।

ಕಾರಣದ್ವಾರಾ ಕಾಮಾದೇರೇವ ಹೇಯತ್ವಮುಕ್ತ್ವಾ, ಕಾರ್ಯದ್ವಾರಾಽಪಿ ತಸ್ಯ ಹೇಯತ್ವಂ ಸೂಚಯತಿ -

ರಜೋಗುಣಸ್ಯೇತಿ ।

ಕಾಮಸ್ಯ ಪುರುಷಪ್ರವರ್ತಕತ್ವಮೇವ, ನ ರಜೋಗುಣಜನಕತ್ವಮ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಕಾಮೋ ಹೀತಿ ।

ತತ್ರೈವಾನುಭವಾನುಸಾರಿಣೀಂ ಲೋಕಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ -

ತೃಷ್ಣಯಾ ಹೀತಿ ।

ತಸ್ಯ ಯೋಗ್ಯಾಯೋಗ್ಯವಿಭಾಗಮಂತರೇಣ ಬಹುವಿಷಯತ್ವಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ಮಹಾಶನ ಇತಿ ।

ಬಹುವಿಷಯತ್ವಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಕರ್ಮ ನಿರ್ದಿಶತಿ -

ಅತ ಇತಿ ।

ಸರ್ವವಿಷಯತ್ವೇಽಸ್ಯ ಪಾಪತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಕಾಮೇನೇತಿ ।

ಕಾಮಸ್ಯೋಕ್ತವಿಶೇಷಣವತ್ತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ -

ಅತ ಇತಿ

॥ ೩೭ ॥