శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
శ్రీభగవానువాచ —
ఇమం వివస్వతే యోగం ప్రోక్తవానహమవ్యయమ్
వివస్వాన్మనవే ప్రాహ మనురిక్ష్వాకవేఽబ్రవీత్ ॥ ౧ ॥
ఇమమ్ అధ్యాయద్వయేనోక్తం యోగం వివస్వతే ఆదిత్యాయ సర్గాదౌ ప్రోక్తవాన్ అహం జగత్పరిపాలయితౄణాం క్షత్రియాణాం బలాధానాయ తేన యోగబలేన యుక్తాః సమర్థా భవన్తి బ్రహ్మ పరిరక్షితుమ్బ్రహ్మక్షత్రే పరిపాలితే జగత్ పరిపాలయితుమలమ్అవ్యయమ్ అవ్యయఫలత్వాత్ హ్యస్య యోగస్య సమ్యగ్దర్శననిష్ఠాలక్షణస్య మోక్షాఖ్యం ఫలం వ్యేతి వివస్వాన్ మనవే ప్రాహమనుః ఇక్ష్వాకవే స్వపుత్రాయ ఆదిరాజాయ అబ్రవీత్ ॥ ౧ ॥
శ్రీభగవానువాచ —
ఇమం వివస్వతే యోగం ప్రోక్తవానహమవ్యయమ్
వివస్వాన్మనవే ప్రాహ మనురిక్ష్వాకవేఽబ్రవీత్ ॥ ౧ ॥
ఇమమ్ అధ్యాయద్వయేనోక్తం యోగం వివస్వతే ఆదిత్యాయ సర్గాదౌ ప్రోక్తవాన్ అహం జగత్పరిపాలయితౄణాం క్షత్రియాణాం బలాధానాయ తేన యోగబలేన యుక్తాః సమర్థా భవన్తి బ్రహ్మ పరిరక్షితుమ్బ్రహ్మక్షత్రే పరిపాలితే జగత్ పరిపాలయితుమలమ్అవ్యయమ్ అవ్యయఫలత్వాత్ హ్యస్య యోగస్య సమ్యగ్దర్శననిష్ఠాలక్షణస్య మోక్షాఖ్యం ఫలం వ్యేతి వివస్వాన్ మనవే ప్రాహమనుః ఇక్ష్వాకవే స్వపుత్రాయ ఆదిరాజాయ అబ్రవీత్ ॥ ౧ ॥

గురుశిష్యపరమ్పరోపన్యాసమేవానుక్రామతి -

ఇమమితి ।

ఇమమిత్యస్య సన్నిహితం విషయం దర్శయతి -

అధ్యాయేతి ।

యోగం - జ్ఞాననిష్ఠాలక్షణం, కర్మయోగోపాయలభ్యమిత్యర్థః ।

స్వయమ్‌ అకృతార్థానాం ప్రయోజనవ్యగ్రాణాం పరార్థప్రవృత్త్యసమ్భవాద్‌ భగవతస్తథావిధప్రవృత్తిదర్శనాత్ కృతార్థతా కల్పనీయేత్యాహ -

వివస్వత ఇతి ।

అవ్యయవేదమూలత్వాదవ్యయత్వం యోగస్య గమయితవ్యమ్ ।

కిమితి భగవతా కృతార్థేనాపి యోగప్రవచనం కృతమితి, తదాహ -

జగదితి ।

కథం యథోక్తేన యోగేన క్షత్రియాణాం బలాధానం ? తదాహ -

తేనేతి ।

యుక్తాః, క్షత్రియా ఇతి శేషః ।

బ్రహ్మశబ్దేన బ్రాహ్మణత్వజాతిరుచ్యతే । యద్యపి యోగప్రవచనేన క్షత్రం రక్షితం, తేన చ బ్రాహ్మణత్వం, తథాఽపి కథం రక్షణీయం జగదశేషం రక్షితమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్యాహ -

బ్రహ్మేతి ।

తాభ్యాం హి కర్మఫలభూతం జగద్ అనుష్ఠానద్వారా రక్షితుం శక్యమిత్యర్థః ।

యోగస్యావ్యయత్వే హేత్వన్తరమాహ -

అవ్యయఫలత్వాదితి ।

నను కర్మఫలవత్ ఉక్తయోగఫలస్యాపి సాధ్యత్వేన క్షయిష్ణుత్వమనుమీయతే, నేత్యాహ -

నహీతి ।

అపునరావృత్తిశ్రుతిప్రతిహతమనుమానం న ప్రమాణీభవతీతి భావః ।

భగవతా వివస్వతే ప్రోక్తో యోగస్తత్రైవ పర్యవస్యతి, ఇత్యాశఙ్క్యాహ -

స చేతి ।

స్వపుత్రాయేత్యుభయత్ర సమ్బధ్యతే । ఆదిరాజాయేతి ఇక్ష్వాకోః సూర్యవంశప్రవర్తకత్వేన వైశిష్ట్యముచ్యతే ॥ ౧ ॥