శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
అజోఽపి సన్నవ్యయాత్మా
భూతానామీశ్వరోఽపి సన్
ప్రకృతిం స్వామధిష్ఠాయ
సమ్భవామ్యాత్మమాయయా ॥ ౬ ॥
అజోఽపి జన్మరహితోఽపి సన్ , తథా అవ్యయాత్మా అక్షీణజ్ఞానశక్తిస్వభావోఽపి సన్ , తథా భూతానాం బ్రహ్మాదిస్తమ్బపర్యన్తానామ్ ఈశ్వరః ఈశనశీలోఽపి సన్ , ప్రకృతిం స్వాం మమ వైష్ణవీం మాయాం త్రిగుణాత్మికామ్ , యస్యా వశే సర్వం జగత్ వర్తతే, యయా మోహితం సత్ స్వమాత్మానం వాసుదేవం జానాతి, తాం ప్రకృతిం స్వామ్ అధిష్ఠాయ వశీకృత్య సమ్భవామి దేహవాని భవామి జాత ఇవ ఆత్మమాయయా ఆత్మనః మాయయా, పరమార్థతో లోకవత్ ॥ ౬ ॥
అజోఽపి సన్నవ్యయాత్మా
భూతానామీశ్వరోఽపి సన్
ప్రకృతిం స్వామధిష్ఠాయ
సమ్భవామ్యాత్మమాయయా ॥ ౬ ॥
అజోఽపి జన్మరహితోఽపి సన్ , తథా అవ్యయాత్మా అక్షీణజ్ఞానశక్తిస్వభావోఽపి సన్ , తథా భూతానాం బ్రహ్మాదిస్తమ్బపర్యన్తానామ్ ఈశ్వరః ఈశనశీలోఽపి సన్ , ప్రకృతిం స్వాం మమ వైష్ణవీం మాయాం త్రిగుణాత్మికామ్ , యస్యా వశే సర్వం జగత్ వర్తతే, యయా మోహితం సత్ స్వమాత్మానం వాసుదేవం జానాతి, తాం ప్రకృతిం స్వామ్ అధిష్ఠాయ వశీకృత్య సమ్భవామి దేహవాని భవామి జాత ఇవ ఆత్మమాయయా ఆత్మనః మాయయా, పరమార్థతో లోకవత్ ॥ ౬ ॥

పారమార్థికజన్మాయోగే కారణం పూర్వార్ధేనానూద్య, ప్రాతిభాసికజన్మసమ్భవే కారణమాహ -

ప్రకృతిమితి ।

ప్రకృతిశబ్దస్య స్వరూపవిషయత్వం ప్రత్యాదేష్టుమ్ ఆత్మమాయయా ఇత్యుక్తమ్ ।

వస్తుతో జన్మాభావే కారణానువాదభాగం వివృణోతి -

అజోఽపీత్యాదినా ।

ప్రాతిభాసికజన్మసమ్భవే కారణకథనపరముత్తరార్ధం విభజతే -

ప్రకృతిమిత్యాదినా ।

ప్రకృతిశబ్దస్య స్వరూపశబ్దపర్యాయత్వం వారయతి -

మాయామితి ।

తస్యాః స్వాతన్త్ర్యం నిరాకృత్య భగవదధీనత్వమాహ -

మమేతి ।

తస్యాశ్చాధికరణద్వారేణావచ్ఛిన్నత్వం సూచయతి -

వైష్ణవీమితి ।

మాయాశబ్దస్యాపి ప్రజ్ఞానామసు పాఠాద్ విజ్ఞానశక్తివిషయత్వమాశఙ్క్యాహ -

త్రిగుణాత్మికామితి ।

తస్యాః కార్యలిఙ్గకమనుమానం సూచయతి -

యస్యా ఇతి ।

జగతో మాయావశవర్తిత్వమేవ స్ఫుటయతి -

యయేతి ।

యథా లోకే కశ్చిజ్జాతో దేహవానాలక్ష్యతే, ఎవమహమపి మాయామాశ్రిత్యత్యా స్వవశయా సమ్భవామి - జన్మవ్యవహారమనుభవామి, తేన మాయామయమీశ్వరస్య జన్మేత్యాహ -

తాం ప్రకృతిమిత్యాదినా ।

సమ్భవామీత్యుక్తమేవ విభజతే -

దేహవానితి ।

అస్మదాదేరివ తవాపి పరమార్థత్వాభిమానో జన్మాదివిషయే స్యాదిత్యాశఙ్క్య, ప్రాగుక్తస్వరూపపరిజ్ఞానవత్త్వాదీశ్వరస్య మైవమిత్యాహ –

న పరమార్థత ఇతి ।

ఆవృతజ్ఞానవతో లోకస్య జన్మాదివిషయే పరమార్థత్వాభిమానః సమ్భవతీత్యాహ -

లోకవదితి

॥ ౬ ॥