ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
சாதுர்வர்ண்யம் மயா ஸ்ருஷ்டம் கு³ணகர்மவிபா⁴க³ஶ: ।
தஸ்ய கர்தாரமபி மாம் வித்³த்⁴யகர்தாரமவ்யயம் ॥ 13 ॥
சத்வார ஏவ வர்ணா: சாதுர்வர்ண்யம் மயா ஈஶ்வரேண ஸ்ருஷ்டம் உத்பாதி³தம் , ‘ப்³ராஹ்மணோ(அ)ஸ்ய முக²மாஸீத்’ (ரு. 10 । 8 । 91) இத்யாதி³ஶ்ருதே: । கு³ணகர்மவிபா⁴க³ஶ: கு³ணவிபா⁴க³ஶ: கர்மவிபா⁴க³ஶஶ்ச । கு³ணா: ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி । தத்ர ஸாத்த்விகஸ்ய ஸத்த்வப்ரதா⁴நஸ்ய ப்³ராஹ்மணஸ்ய ‘ஶமோ த³மஸ்தப:’ (ப⁴. கீ³. 18 । 42) இத்யாதீ³நி கர்மாணி, ஸத்த்வோபஸர்ஜநரஜ:ப்ரதா⁴நஸ்ய க்ஷத்ரியஸ்ய ஶௌர்யதேஜ:ப்ரப்⁴ருதீநி கர்மாணி, தமஉபஸர்ஜநரஜ:ப்ரதா⁴நஸ்ய வைஶ்யஸ்ய க்ருஷ்யாதீ³நி கர்மாணி, ரஜஉபஸர்ஜநதம:ப்ரதா⁴நஸ்ய ஶூத்³ரஸ்ய ஶுஶ்ரூஷைவ கர்ம இத்யேவம் கு³ணகர்மவிபா⁴க³ஶ: சாதுர்வர்ண்யம் மயா ஸ்ருஷ்டம் இத்யர்த²: । தச்ச இத³ம் சாதுர்வர்ண்யம் ந அந்யேஷு லோகேஷு, அத: மாநுஷே லோகே இதி விஶேஷணம் । ஹந்த தர்ஹி சாதுர்வர்ண்யஸ்ய ஸர்கா³தே³: கர்மண: கர்த்ருத்வாத் தத்ப²லேந யுஜ்யஸே, அத: ந த்வம் நித்யமுக்த: நித்யேஶ்வரஶ்ச இதி ? உச்யதே — யத்³யபி மாயாஸம்வ்யவஹாரேண தஸ்ய கர்மண: கர்தாரமபி ஸந்தம் மாம் பரமார்த²த: வித்³தி⁴ அகர்தாரம் । அத ஏவ அவ்யயம் அஸம்ஸாரிணம் ச மாம் வித்³தி⁴ ॥ 13 ॥
சாதுர்வர்ண்யம் மயா ஸ்ருஷ்டம் கு³ணகர்மவிபா⁴க³ஶ: ।
தஸ்ய கர்தாரமபி மாம் வித்³த்⁴யகர்தாரமவ்யயம் ॥ 13 ॥
சத்வார ஏவ வர்ணா: சாதுர்வர்ண்யம் மயா ஈஶ்வரேண ஸ்ருஷ்டம் உத்பாதி³தம் , ‘ப்³ராஹ்மணோ(அ)ஸ்ய முக²மாஸீத்’ (ரு. 10 । 8 । 91) இத்யாதி³ஶ்ருதே: । கு³ணகர்மவிபா⁴க³ஶ: கு³ணவிபா⁴க³ஶ: கர்மவிபா⁴க³ஶஶ்ச । கு³ணா: ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி । தத்ர ஸாத்த்விகஸ்ய ஸத்த்வப்ரதா⁴நஸ்ய ப்³ராஹ்மணஸ்ய ‘ஶமோ த³மஸ்தப:’ (ப⁴. கீ³. 18 । 42) இத்யாதீ³நி கர்மாணி, ஸத்த்வோபஸர்ஜநரஜ:ப்ரதா⁴நஸ்ய க்ஷத்ரியஸ்ய ஶௌர்யதேஜ:ப்ரப்⁴ருதீநி கர்மாணி, தமஉபஸர்ஜநரஜ:ப்ரதா⁴நஸ்ய வைஶ்யஸ்ய க்ருஷ்யாதீ³நி கர்மாணி, ரஜஉபஸர்ஜநதம:ப்ரதா⁴நஸ்ய ஶூத்³ரஸ்ய ஶுஶ்ரூஷைவ கர்ம இத்யேவம் கு³ணகர்மவிபா⁴க³ஶ: சாதுர்வர்ண்யம் மயா ஸ்ருஷ்டம் இத்யர்த²: । தச்ச இத³ம் சாதுர்வர்ண்யம் ந அந்யேஷு லோகேஷு, அத: மாநுஷே லோகே இதி விஶேஷணம் । ஹந்த தர்ஹி சாதுர்வர்ண்யஸ்ய ஸர்கா³தே³: கர்மண: கர்த்ருத்வாத் தத்ப²லேந யுஜ்யஸே, அத: ந த்வம் நித்யமுக்த: நித்யேஶ்வரஶ்ச இதி ? உச்யதே — யத்³யபி மாயாஸம்வ்யவஹாரேண தஸ்ய கர்மண: கர்தாரமபி ஸந்தம் மாம் பரமார்த²த: வித்³தி⁴ அகர்தாரம் । அத ஏவ அவ்யயம் அஸம்ஸாரிணம் ச மாம் வித்³தி⁴ ॥ 13 ॥

தர்ஹி, தவ கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வஸம்ப⁴வாத் அஸ்மதா³தி³துல்யத்வேநாநீஶ்வரத்வம் , இத்யாஶங்க்யாஹ -

தஸ்யேதி ।

ஈஶ்வரஸ்ய விஷமஸ்ருஷ்டிம் வித³தா⁴நஸ்ய ஸ்ருஷ்டிவைஷம்யநிர்வாஹகம் கத²யதி -

கு³ணேதி ।

கு³ணவிபா⁴கே³ந கர்மவிபா⁴க³: । தேந சாதுர்வர்ண்யஸ்ய ஸ்ருஷ்டிமேவோபதி³ஷ்டாம் ஸ்பஷ்டயதி -

தத்ரேத்யாதி³நா ।

ப்ரஶ்நத்³வயப்ரதிவிதா⁴நம் ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

தச்சேத³மிதி ।

மநுஷ்யலோகே பரம் வர்ணாஶ்ரமாதி³பூர்வகே கர்மண்யதி⁴கார:, தத்ரைவ வர்ணாதே³ரீஶ்வரேண ஸ்ருஷ்டத்வாத் , ந லோகாந்தரேஷு, தத்ர வர்ணாத்³யபா⁴வாத் , ஈஶ்வரமேவ சாதுர்வர்ண்யாஶ்ரமாதி³விபா⁴கி³நோ(அ)தி⁴காரிணோ(அ)நுவர்தந்தே, தேநைவ வர்ணாதே³ஸ்தத்³வ்யாபாரஸ்ய ச ஸ்ருஷ்டத்வாத் தத³நுவர்தநஸ்ய யுக்தத்வாதி³த்யர்த²: ।

தஸ்யேத்யாதி³ த்³விதீயபா⁴கா³போஹ்யம் சோத்³யமநுத்³ரவதி -

ஹந்தேதி ।

யதி³ சாதுர்வர்ண்யாதி³கர்த்ருத்வாதீ³ஶ்வரஸ்ய ப்ராகு³க்தோ நியமோ(அ)பி⁴மத:, தர்ஹி, தத்³விஷயஸ்ருஷ்ட்யாதே³: தந்நிஷ்ட²வ்யாபாரஸ்ய ச த⁴ர்மாதே³ர்நிவர்தகத்வாத் தத்ப²லஸ்ய கர்த்ருகா³மித்வாத் கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வயோஸ்த்வயி ப்ரஸங்கா³த் நித்யமுக்தத்வாதி³ தே ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

மாயயா கர்த்ருத்வம், பரமார்த²தஶ்சாகர்த்ருத்வம் , இத்யப்⁴யுபக³மாத் நித்யமுக்தத்வாதி³ ஸித்⁴யதி, இத்யுத்தரமாஹ -

உச்யத இதி ।

மாயாவ்ருத்த்யாதி³ஸம்வ்யவஹாரேண சாதுர்வணர்யாதே³ஸ்தத்கர்மணஶ்ச யத்³யபி கர்தா(அ)ஹம், ததா²(அ)பி ததா²வித⁴ம் மாம் பரமார்த²தோ(அ)கர்தாரம் வித்³தீ⁴தி யோஜநா ।

அகர்த்ருத்வாதே³வாபோ⁴க்த்ருத்வஸித்³தி⁴:, இத்யாஹ -

அத ஏவேதி

॥ 13 ॥