ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮಾರ್ಪಣಮಂತ್ರಸ್ಯಾಕ್ಷರಾರ್ಥಮುಕ್ತ್ವಾ ತಾತ್ಪರ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ -

ಏವಮಿತಿ ।

ನಿವೃತ್ತಕರ್ಮಾಣಂ ಸಂನ್ಯಾಸಿನಂ ಪ್ರತಿ ಕಥಮಸ್ಯ ಮಂತ್ರಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ನಿವೃತ್ತೇತಿ ।

ಯಥಾ ಬಾಹ್ಯಯಜ್ಞಾನುಷ್ಠಾನಾಸಮರ್ಥಸ್ಯಾಜ್ಞಸ್ಯ ಸಂಕಲ್ಪಾತ್ಮಕಯಜ್ಞೋ ದೃಷ್ಟಃ, ತಥಾ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಯಜ್ಞತ್ವಸಂಪಾದನಂ ಸ್ತುತ್ಯರ್ಥಂ ಸುತರಾಮುಪಪದ್ಯತೇ, ತೇನ ಸ್ತುತಿಲಾಭಾತ್ ಕಲ್ಪನಾಯಾಃ ಸ್ವಾಧೀನತ್ವಾಚ್ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಯಜ್ಞತ್ವಸಂಪಾದನಮಭಿನಯತಿ  -

ಯದರ್ಪಣಾದೀತಿ ।

ಕೇನ ಪ್ರಮಾಣೇನಾತ್ರ ಯಜ್ಞತ್ವಸಂಪಾದನಮವಗತಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಅರ್ಪಣಾದೀನಾಂ ವಿಶೇಷತೋ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಾಭಿಧಾನಾನುಪಪತ್ತ್ಯಾ, ಇತ್ವಾಹ -

ಅನ್ಯಥೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಯಜ್ಞತ್ವೇ ಸಂಪಾದಿತೇ ಫಲಿತಮಾಹ -

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।

‘ಆತ್ಮೈವೇದಂ ಸರ್ವಮ್’ (ಛಾ. ಉ. ೭-೨೫-೨) ಇತ್ಯಾತ್ಮವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಸರ್ವಸ್ಯಾವಸ್ತುತ್ವ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಕರ್ಮಾಭಾವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ -

ಕಾರಕೇತಿ ।

ಕಾರಕಬುದ್ಧೇಸ್ತೇಷ್ವಭಿಮಾನಸ್ಯಾಭಾವೇಽಪಿ ಕಿಮಿತಿ ಕರ್ಮ ನ ಸ್ಯಾದ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ನಹೀತಿ ।

ಉಕ್ತಮೇವಾನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾಭ್ಯಾಂ ದ್ರಾಢಯತಿ -

ಸರ್ವಮೇವೇತಿ ।

‘ಇಂದ್ರಾಯ’ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಶಬ್ದೇನ ಸಮರ್ಪಿತೋ ದೇವತಾವಿಶೇಷಃ ಸಂಪ್ರದಾನಂ  ಕಾರಕಮ್ , ಆದಿ ಶಬ್ದಾದ್ ವ್ರೀಹ್ಯಾದಿಕರಣಕಾರಕಂ ತದ್ವಿಷಯಬುದ್ಧಿಮತ್ , ಕರ್ತಾಽ ಸ್ಮೀತ್ಯಭಿಮಾನಪೂರ್ವಕಂ ಭೋಕ್ಷ್ಯೇ ಫಲಮಸ್ಯೇತಿ ಫಲಭಿಸಂಧಿಮಚ್ಚ ಕರ್ಮ ದೃಷ್ಟಮಿತಿ ಯೋಜನಾ ।

ಅನ್ವಯಮುಕ್ತ್ವಾ ವ್ಯತಿರೇಕಮಾಹ -

ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಉಪಮೃದಿತಾ ಕ್ರಿಯಾದಿಭೇದವಿಷಯಾ ಬುದ್ಧಿರ್ಯಸ್ಯ ತತ್ಕರ್ಮ । ತಥಾ ಕರ್ತೃತ್ವಾಭಿಮಾನಪೂರ್ವಕೋ ಭೋಕ್ಷ್ಯೇ ಫಲಮಸ್ಯೇತಿ ಯೋಽಭಿಸಂಧಿಸ್ತೇನ ರಹಿತಂ ಚ ನ ಕರ್ಮ ದೃಷ್ಟಮಿತ್ಯನ್ವಯಃ ।

ತಥಾಽಪಿ  ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ಭಾಸಮಾನಕರ್ಮಾಭಾವೇ ಕಿಮಾಯಾತಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಇದಮಿತಿ ।

ಯದಿದಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ದೃಶ್ಯಮಾನಮ್ ಕರ್ಮ, ತದಹಮಸ್ಮಿ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ನಿರಾಕೃತಕಾರಕಾದಿಭೇದವಿಷಯಬುದ್ಧಿಮತ್ । ಅತಶ್ಚ ಕರ್ಮೈವ ನ ಭವತಿ । ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನೇ ಸತಿ ವ್ಯಾಪಕಂ ಕಾರಕಾದಿ, ವ್ಯಾವರ್ತಮಾನಂ ವ್ಯಾಪ್ಯಂ ಕರ್ಮಾಪಿ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ । ತತ್ತ್ವವಿದಃ ಶರೀರಾದಿಚೇಷ್ಟಾ, ಕರ್ಮಾಭಾವಃ ಕರ್ಮವ್ಯಾಪಕರಹಿತತ್ವಾತ್ ಸುಷುಪ್ತಚೇಷ್ಟಾವದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಜ್ಞಾನವತೋ ದೃಶ್ಯಮಾನಂ ಕರ್ಮ ಅಕರ್ಮೈವೇತ್ಯತ್ರ ಭಗವದನುಮತಿಮಾಹ -

ತಥಾಚೇತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ದೃಷ್ಟಂ ಕರ್ಮ ನಾಸ್ತೀತ್ಯುಕ್ತೇಽಪಿ ತತ್ಕಾರಣಾನುಪಮರ್ದಾತ್ ಪುನರ್ಭವಿಷ್ಯತಿ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ತಥಾಚ ದರ್ಶಯನ್ನಿತಿ ।

ಅವಿದ್ವಾನಿವ ವಿದ್ವಾನಪಿ ಕರ್ಮಣಿ ಪ್ರವರ್ತಮಾನೋ ದೃಶ್ಯತೇ । ತಥಾಽಪಿ ತಸ್ಯ ಕರ್ಮ ಅಕರ್ಮೈವ ಇತ್ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ -

ದೃಷ್ಟಾ ಚೇತಿ ।

ವಿದ್ವತ್ಕರ್ಮಾಪಿ ಕರ್ಮತ್ವಾವಿಶೇಷಾದಿತರಕರ್ಮವತ್ ಫಲಾರಂಭಕಮಿತ್ಯಪಿ ಶಂಕಾ ನ ಯುಕ್ತೇತ್ಯಾಹ -

ತಥೇತಿ ।

ಇದಂ ಕರ್ಮ ಏವಂ ಕರ್ತವ್ಯಮ್ , ಅಸ್ಯ ಚ ಫಲಂ ಭೋಕ್ತವ್ಯಮಿತಿಮತಿಃ, ತತ್ಪೂರ್ವಕಾಣಿ ಅತತ್ಪೂರ್ವಕಾಣಿ ಚ ಕರ್ಮಾಣಿ । ತೇಷಾಮವಾಂತರಭೇದಸಂಗ್ರಸನ್ಗ್ರಹಾರ್ಥಮಾದಿಪದಮ್ । ದಾರ್ಷ್ಟಾಂತಿಕಮಾಹ -

ತಥೇತಿ ।

ಸಪ್ತಮ್ಯಾ ವಿದ್ವತ್ಪ್ರಕರಣಂ ಪರಾಮೃಷ್ಟಮ್ । ಷಷ್ಠ್ಯೌ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣೇ । ಉಕ್ತೇಽರ್ಥೇ ಪೂರ್ವವಾಕ್ಯಮನುಕೂಲಯತಿ -

ಅತ ಇತಿ ।