ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ப்³ரஹ்மார்பணம் ப்³ரஹ்ம ஹவிர்ப்³ரஹ்மாக்³நௌ ப்³ரஹ்மணா ஹுதம் ।
ப்³ரஹ்மைவ தேந க³ந்தவ்யம் ப்³ரஹ்மகர்மஸமாதி⁴நா ॥ 24 ॥
ஏவம் லோகஸங்க்³ரஹம் சிகீர்ஷுணாபி க்ரியமாணம் கர்ம பரமார்த²த: அகர்ம, ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யுபம்ருதி³தத்வாத் । ஏவம் ஸதி நிவ்ருத்தகர்மணோ(அ)பி ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸிந: ஸம்யக்³த³ர்ஶநஸ்துத்யர்த²ம் யஜ்ஞத்வஸம்பாத³நம் ஜ்ஞாநஸ்ய ஸுதராமுபபத்³யதே ; யத் அர்பணாதி³ அதி⁴யஜ்ஞே ப்ரஸித்³த⁴ம் தத் அஸ்ய அத்⁴யாத்மம் ப்³ரஹ்மைவ பரமார்த²த³ர்ஶிந இதி । அந்யதா² ஸர்வஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே அர்பணாதீ³நாமேவ விஶேஷதோ ப்³ரஹ்மத்வாபி⁴தா⁴நம் அநர்த²கம் ஸ்யாத் । தஸ்மாத் ப்³ரஹ்மைவ இத³ம் ஸர்வமிதி அபி⁴ஜாநத: விது³ஷ: கர்மாபா⁴வ: । காரகபு³த்³த்⁴யபா⁴வாச்ச । ந ஹி காரகபு³த்³தி⁴ரஹிதம் யஜ்ஞாக்²யம் கர்ம த்³ருஷ்டம் । ஸர்வமேவ அக்³நிஹோத்ராதி³கம் கர்ம ஶப்³த³ஸமர்பிததே³வதாவிஶேஷஸம்ப்ரதா³நாதி³காரகபு³த்³தி⁴மத் கர்த்ரபி⁴மாநப²லாபி⁴ஸந்தி⁴மச்ச த்³ருஷ்டம் ; ந உபம்ருதி³தக்ரியாகாரகப²லபே⁴த³பு³த்³தி⁴மத் கர்த்ருத்வாபி⁴மாநப²லாபி⁴ஸந்தி⁴ரஹிதம் வா । இத³ம் து ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யுபம்ருதி³தார்பணாதி³காரகக்ரியாப²லபே⁴த³பு³த்³தி⁴ கர்ம । அத: அகர்மைவ தத் । ததா² ச த³ர்ஶிதம் ‘கர்மண்யகர்ம ய: பஶ்யேத்’ (ப⁴. கீ³. 4 । 18) ‘கர்மண்யபி⁴ப்ரவ்ருத்தோ(அ)பி நைவ கிஞ்சித்கரோதி ஸ:’ (ப⁴. கீ³. 4 । 20) ‘கு³ணா கு³ணேஷு வர்தந்தே’ (ப⁴. கீ³. 3 । 28) ‘நைவ கிஞ்சித்கரோமீதி யுக்தோ மந்யேத தத்த்வவித்’ (ப⁴. கீ³. 5 । 8) இத்யாதி³பி⁴: । ததா² ச த³ர்ஶயந் தத்ர தத்ர க்ரியாகாரகப²லபே⁴த³பு³த்³த்⁴யுபமர்த³ம் கரோதி । த்³ருஷ்டா ச காம்யாக்³நிஹோத்ராதௌ³ காமோபமர்தே³ந காம்யாக்³நிஹோத்ராதி³ஹாநி: । ததா² மதிபூர்வகாமதிபூர்வகாதீ³நாம் கர்மணாம் கார்யவிஶேஷஸ்ய ஆரம்ப⁴கத்வம் த்³ருஷ்டம் । ததா² இஹாபி ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யுபம்ருதி³தார்பணாதி³காரகக்ரியாப²லபே⁴த³பு³த்³தே⁴: பா³ஹ்யசேஷ்டாமாத்ரேண கர்மாபி விது³ஷ: அகர்ம ஸம்பத்³யதே । அத: உக்தம் ‘ஸமக்³ரம் ப்ரவிலீயதே’ (ப⁴. கீ³. 4 । 20) இதி ॥
ப்³ரஹ்மார்பணம் ப்³ரஹ்ம ஹவிர்ப்³ரஹ்மாக்³நௌ ப்³ரஹ்மணா ஹுதம் ।
ப்³ரஹ்மைவ தேந க³ந்தவ்யம் ப்³ரஹ்மகர்மஸமாதி⁴நா ॥ 24 ॥
ஏவம் லோகஸங்க்³ரஹம் சிகீர்ஷுணாபி க்ரியமாணம் கர்ம பரமார்த²த: அகர்ம, ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யுபம்ருதி³தத்வாத் । ஏவம் ஸதி நிவ்ருத்தகர்மணோ(அ)பி ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸிந: ஸம்யக்³த³ர்ஶநஸ்துத்யர்த²ம் யஜ்ஞத்வஸம்பாத³நம் ஜ்ஞாநஸ்ய ஸுதராமுபபத்³யதே ; யத் அர்பணாதி³ அதி⁴யஜ்ஞே ப்ரஸித்³த⁴ம் தத் அஸ்ய அத்⁴யாத்மம் ப்³ரஹ்மைவ பரமார்த²த³ர்ஶிந இதி । அந்யதா² ஸர்வஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே அர்பணாதீ³நாமேவ விஶேஷதோ ப்³ரஹ்மத்வாபி⁴தா⁴நம் அநர்த²கம் ஸ்யாத் । தஸ்மாத் ப்³ரஹ்மைவ இத³ம் ஸர்வமிதி அபி⁴ஜாநத: விது³ஷ: கர்மாபா⁴வ: । காரகபு³த்³த்⁴யபா⁴வாச்ச । ந ஹி காரகபு³த்³தி⁴ரஹிதம் யஜ்ஞாக்²யம் கர்ம த்³ருஷ்டம் । ஸர்வமேவ அக்³நிஹோத்ராதி³கம் கர்ம ஶப்³த³ஸமர்பிததே³வதாவிஶேஷஸம்ப்ரதா³நாதி³காரகபு³த்³தி⁴மத் கர்த்ரபி⁴மாநப²லாபி⁴ஸந்தி⁴மச்ச த்³ருஷ்டம் ; ந உபம்ருதி³தக்ரியாகாரகப²லபே⁴த³பு³த்³தி⁴மத் கர்த்ருத்வாபி⁴மாநப²லாபி⁴ஸந்தி⁴ரஹிதம் வா । இத³ம் து ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யுபம்ருதி³தார்பணாதி³காரகக்ரியாப²லபே⁴த³பு³த்³தி⁴ கர்ம । அத: அகர்மைவ தத் । ததா² ச த³ர்ஶிதம் ‘கர்மண்யகர்ம ய: பஶ்யேத்’ (ப⁴. கீ³. 4 । 18) ‘கர்மண்யபி⁴ப்ரவ்ருத்தோ(அ)பி நைவ கிஞ்சித்கரோதி ஸ:’ (ப⁴. கீ³. 4 । 20) ‘கு³ணா கு³ணேஷு வர்தந்தே’ (ப⁴. கீ³. 3 । 28) ‘நைவ கிஞ்சித்கரோமீதி யுக்தோ மந்யேத தத்த்வவித்’ (ப⁴. கீ³. 5 । 8) இத்யாதி³பி⁴: । ததா² ச த³ர்ஶயந் தத்ர தத்ர க்ரியாகாரகப²லபே⁴த³பு³த்³த்⁴யுபமர்த³ம் கரோதி । த்³ருஷ்டா ச காம்யாக்³நிஹோத்ராதௌ³ காமோபமர்தே³ந காம்யாக்³நிஹோத்ராதி³ஹாநி: । ததா² மதிபூர்வகாமதிபூர்வகாதீ³நாம் கர்மணாம் கார்யவிஶேஷஸ்ய ஆரம்ப⁴கத்வம் த்³ருஷ்டம் । ததா² இஹாபி ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யுபம்ருதி³தார்பணாதி³காரகக்ரியாப²லபே⁴த³பு³த்³தே⁴: பா³ஹ்யசேஷ்டாமாத்ரேண கர்மாபி விது³ஷ: அகர்ம ஸம்பத்³யதே । அத: உக்தம் ‘ஸமக்³ரம் ப்ரவிலீயதே’ (ப⁴. கீ³. 4 । 20) இதி ॥

ஏவம் ப்³ரஹ்மார்பணமந்த்ரஸ்யாக்ஷரார்த²முக்த்வா தாத்பர்யார்த²மாஹ -

ஏவமிதி ।

நிவ்ருத்தகர்மாணம் ஸம்ந்யாஸிநம் ப்ரதி கத²மஸ்ய மந்த்ரஸ்ய ப்ரவ்ருத்தி: ? இத்யாஶங்க்யாஹ -

நிவ்ருத்தேதி ।

யதா² பா³ஹ்யயஜ்ஞாநுஷ்டா²நாஸமர்த²ஸ்யாஜ்ஞஸ்ய ஸங்கல்பாத்மகயஜ்ஞோ த்³ருஷ்ட:, ததா² ஜ்ஞாநஸ்ய யஜ்ஞத்வஸம்பாத³நம் ஸ்துத்யர்த²ம் ஸுதராமுபபத்³யதே, தேந ஸ்துதிலாபா⁴த் கல்பநாயா: ஸ்வாதீ⁴நத்வாச்சேத்யர்த²: ।

ஜ்ஞாநஸ்ய யஜ்ஞத்வஸம்பாத³நமபி⁴நயதி  -

யத³ர்பணாதீ³தி ।

கேந ப்ரமாணேநாத்ர யஜ்ஞத்வஸம்பாத³நமவக³தம் ? இத்யாஶங்க்ய, அர்பணாதீ³நாம் விஶேஷதோ ப்³ரஹ்மத்வாபி⁴தா⁴நாநுபபத்த்யா, இத்வாஹ -

அந்யதே²தி ।

ஜ்ஞாநஸ்ய யஜ்ஞத்வே ஸம்பாதி³தே ப²லிதமாஹ -

தஸ்மாதி³தி ।

‘ஆத்மைவேத³ம் ஸர்வம்’ (சா². உ. 7-25-2) இத்யாத்மவ்யதிரேகேண ஸர்வஸ்யாவஸ்துத்வ ப்ரதிபாத்³யமாநஸ்ய கர்மாபா⁴வே ஹேத்வந்தரமாஹ -

காரகேதி ।

காரகபு³த்³தே⁴ஸ்தேஷ்வபி⁴மாநஸ்யாபா⁴வே(அ)பி கிமிதி கர்ம ந ஸ்யாத்³ ? இத்யாஶங்க்யாஹ -

நஹீதி ।

உக்தமேவாந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் த்³ராட⁴யதி -

ஸர்வமேவேதி ।

‘இந்த்³ராய’ இத்யாதி³நா ஶப்³தே³ந ஸமர்பிதோ தே³வதாவிஶேஷ: ஸம்ப்ரதா³நம்  காரகம் , ஆதி³ ஶப்³தா³த்³ வ்ரீஹ்யாதி³கரணகாரகம் தத்³விஷயபு³த்³தி⁴மத் , கர்தா(அ) ஸ்மீத்யபி⁴மாநபூர்வகம் போ⁴க்ஷ்யே ப²லமஸ்யேதி ப²லபி⁴ஸந்தி⁴மச்ச கர்ம த்³ருஷ்டமிதி யோஜநா ।

அந்வயமுக்த்வா வ்யதிரேகமாஹ -

நேத்யாதி³நா ।

உபம்ருதி³தா க்ரியாதி³பே⁴த³விஷயா பு³த்³தி⁴ர்யஸ்ய தத்கர்ம । ததா² கர்த்ருத்வாபி⁴மாநபூர்வகோ போ⁴க்ஷ்யே ப²லமஸ்யேதி யோ(அ)பி⁴ஸந்தி⁴ஸ்தேந ரஹிதம் ச ந கர்ம த்³ருஷ்டமித்யந்வய: ।

ததா²(அ)பி  ப்³ரஹ்மவிதோ³ பா⁴ஸமாநகர்மாபா⁴வே கிமாயாதம் ? இத்யாஶங்க்யாஹ -

இத³மிதி ।

யதி³த³ம் ப்³ரஹ்மவிதோ³ த்³ருஶ்யமாநம் கர்ம, தத³ஹமஸ்மி ப்³ரஹ்மேதி பு³த்³த்⁴யா நிராக்ருதகாரகாதி³பே⁴த³விஷயபு³த்³தி⁴மத் । அதஶ்ச கர்மைவ ந ப⁴வதி । தத்த்வஜ்ஞாநே ஸதி வ்யாபகம் காரகாதி³, வ்யாவர்தமாநம் வ்யாப்யம் கர்மாபி வ்யாவர்தயதி । தத்த்வவித³: ஶரீராதி³சேஷ்டா, கர்மாபா⁴வ: கர்மவ்யாபகரஹிதத்வாத் ஸுஷுப்தசேஷ்டாவதி³த்யர்த²: ।

ஜ்ஞாநவதோ த்³ருஶ்யமாநம் கர்ம அகர்மைவேத்யத்ர ப⁴க³வத³நுமதிமாஹ -

ததா²சேதி ।

ப்³ரஹ்மவிதோ³ த்³ருஷ்டம் கர்ம நாஸ்தீத்யுக்தே(அ)பி தத்காரணாநுபமர்தா³த் புநர்ப⁴விஷ்யதி இத்யாஶங்க்யாஹ -

ததா²ச த³ர்ஶயந்நிதி ।

அவித்³வாநிவ வித்³வாநபி கர்மணி ப்ரவர்தமாநோ த்³ருஶ்யதே । ததா²(அ)பி தஸ்ய கர்ம அகர்மைவ இத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

த்³ருஷ்டா சேதி ।

வித்³வத்கர்மாபி கர்மத்வாவிஶேஷாதி³தரகர்மவத் ப²லாரம்ப⁴கமித்யபி ஶங்கா ந யுக்தேத்யாஹ -

ததே²தி ।

இத³ம் கர்ம ஏவம் கர்தவ்யம் , அஸ்ய ச ப²லம் போ⁴க்தவ்யமிதிமதி:, தத்பூர்வகாணி அதத்பூர்வகாணி ச கர்மாணி । தேஷாமவாந்தரபே⁴த³ஸங்க்³ரஸந்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் । தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ -

ததே²தி ।

ஸப்தம்யா வித்³வத்ப்ரகரணம் பராம்ருஷ்டம் । ஷஷ்ட்²யௌ ஸமாநாதி⁴கரணே । உக்தே(அ)ர்தே² பூர்வவாக்யமநுகூலயதி -

அத இதி ।