ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ப்³ரஹ்மார்பணம் ப்³ரஹ்ம ஹவிர்ப்³ரஹ்மாக்³நௌ ப்³ரஹ்மணா ஹுதம் ।
ப்³ரஹ்மைவ தேந க³ந்தவ்யம் ப்³ரஹ்மகர்மஸமாதி⁴நா ॥ 24 ॥
ஸத்யம் , ஏவமபி ஸ்யாத் யதி³ ஜ்ஞாநயஜ்ஞஸ்துத்யர்த²ம் ப்ரகரணம் ந ஸ்யாத் । அத்ர து ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் ஜ்ஞாநயஜ்ஞஶப்³தி³தம் அநேகாந் யஜ்ஞஶப்³தி³தாந் க்ரியாவிஶேஷாந் உபந்யஸ்ய ‘ஶ்ரேயாந் த்³ரவ்யமயாத்³யஜ்ஞாத் ஜ்ஞாநயஜ்ஞ:’ (ப⁴. கீ³. 4 । 33) இதி ஜ்ஞாநம் ஸ்தௌதி । அத்ர ச ஸமர்த²மித³ம் வசநம் ‘ப்³ரஹ்மார்பணம்’ இத்யாதி³ ஜ்ஞாநஸ்ய யஜ்ஞத்வஸம்பாத³நே ; அந்யதா² ஸர்வஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே அர்பணாதீ³நாமேவ விஶேஷதோ ப்³ரஹ்மத்வாபி⁴தா⁴நமநர்த²கம் ஸ்யாத் । யே து அர்பணாதி³ஷு ப்ரதிமாயாம் விஷ்ணுத்³ருஷ்டிவத் ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டி: க்ஷிப்யதே நாமாதி³ஷ்விவ சேதி ப்³ருவதே ந தேஷாம் ப்³ரஹ்மவித்³யா உக்தா இஹ விவக்ஷிதா ஸ்யாத் , அர்பணாதி³விஷயத்வாத் ஜ்ஞாநஸ்ய । ந ச த்³ருஷ்டிஸம்பாத³நஜ்ஞாநேந மோக்ஷப²லம் ப்ராப்யதே । ‘ப்³ரஹ்மைவ தேந க³ந்தவ்யம்’ இதி சோச்யதே । விருத்³த⁴ம் ச ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் அந்தரேண மோக்ஷப²லம் ப்ராப்யதே இதி । ப்ரக்ருதவிரோத⁴ஶ்ச ; ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் ச ப்ரக்ருதம் ‘கர்மண்யகர்ம ய: பஶ்யேத்’ (ப⁴. கீ³. 4 । 18) இத்யத்ர, அந்தே ச ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் , தஸ்யைவ உபஸம்ஹாராத் । ‘ஶ்ரேயாந் த்³ரவ்யமயாத்³யஜ்ஞாத் ஜ்ஞாநயஜ்ஞ:’ (ப⁴. கீ³. 4 । 33), ‘ஜ்ஞாநம் லப்³த்⁴வா பராம் ஶாந்திம்’ (ப⁴. கீ³. 4 । 39) இத்யாதி³நா ஸம்யக்³த³ர்ஶநஸ்துதிமேவ குர்வந் உபக்ஷீண: அத்⁴யாய: । தத்ர அகஸ்மாத் அர்பணாதௌ³ ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டி: அப்ரகரணே ப்ரதிமாயாமிவ விஷ்ணுத்³ருஷ்டி: உச்யதே இதி அநுபபந்நம் | தஸ்மாத் யதா²வ்யாக்²யாதார்த² ஏவ அயம் ஶ்லோக: ॥ 24 ॥
ப்³ரஹ்மார்பணம் ப்³ரஹ்ம ஹவிர்ப்³ரஹ்மாக்³நௌ ப்³ரஹ்மணா ஹுதம் ।
ப்³ரஹ்மைவ தேந க³ந்தவ்யம் ப்³ரஹ்மகர்மஸமாதி⁴நா ॥ 24 ॥
ஸத்யம் , ஏவமபி ஸ்யாத் யதி³ ஜ்ஞாநயஜ்ஞஸ்துத்யர்த²ம் ப்ரகரணம் ந ஸ்யாத் । அத்ர து ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் ஜ்ஞாநயஜ்ஞஶப்³தி³தம் அநேகாந் யஜ்ஞஶப்³தி³தாந் க்ரியாவிஶேஷாந் உபந்யஸ்ய ‘ஶ்ரேயாந் த்³ரவ்யமயாத்³யஜ்ஞாத் ஜ்ஞாநயஜ்ஞ:’ (ப⁴. கீ³. 4 । 33) இதி ஜ்ஞாநம் ஸ்தௌதி । அத்ர ச ஸமர்த²மித³ம் வசநம் ‘ப்³ரஹ்மார்பணம்’ இத்யாதி³ ஜ்ஞாநஸ்ய யஜ்ஞத்வஸம்பாத³நே ; அந்யதா² ஸர்வஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே அர்பணாதீ³நாமேவ விஶேஷதோ ப்³ரஹ்மத்வாபி⁴தா⁴நமநர்த²கம் ஸ்யாத் । யே து அர்பணாதி³ஷு ப்ரதிமாயாம் விஷ்ணுத்³ருஷ்டிவத் ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டி: க்ஷிப்யதே நாமாதி³ஷ்விவ சேதி ப்³ருவதே ந தேஷாம் ப்³ரஹ்மவித்³யா உக்தா இஹ விவக்ஷிதா ஸ்யாத் , அர்பணாதி³விஷயத்வாத் ஜ்ஞாநஸ்ய । ந ச த்³ருஷ்டிஸம்பாத³நஜ்ஞாநேந மோக்ஷப²லம் ப்ராப்யதே । ‘ப்³ரஹ்மைவ தேந க³ந்தவ்யம்’ இதி சோச்யதே । விருத்³த⁴ம் ச ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் அந்தரேண மோக்ஷப²லம் ப்ராப்யதே இதி । ப்ரக்ருதவிரோத⁴ஶ்ச ; ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் ச ப்ரக்ருதம் ‘கர்மண்யகர்ம ய: பஶ்யேத்’ (ப⁴. கீ³. 4 । 18) இத்யத்ர, அந்தே ச ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் , தஸ்யைவ உபஸம்ஹாராத் । ‘ஶ்ரேயாந் த்³ரவ்யமயாத்³யஜ்ஞாத் ஜ்ஞாநயஜ்ஞ:’ (ப⁴. கீ³. 4 । 33), ‘ஜ்ஞாநம் லப்³த்⁴வா பராம் ஶாந்திம்’ (ப⁴. கீ³. 4 । 39) இத்யாதி³நா ஸம்யக்³த³ர்ஶநஸ்துதிமேவ குர்வந் உபக்ஷீண: அத்⁴யாய: । தத்ர அகஸ்மாத் அர்பணாதௌ³ ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டி: அப்ரகரணே ப்ரதிமாயாமிவ விஷ்ணுத்³ருஷ்டி: உச்யதே இதி அநுபபந்நம் | தஸ்மாத் யதா²வ்யாக்²யாதார்த² ஏவ அயம் ஶ்லோக: ॥ 24 ॥

த்³ருஷ்டிவிதா⁴நே விதே⁴யத்³ருஷ்டேர்மாநஸக்ரியாத்வேந ஸம்யக்³ஜ்ஞாநத்வாபா⁴வாத் ப்ரகரணப⁴ங்க³: ஸ்யாத் , இத்யபி⁴ப்ரேத்ய பரிஹரதி -

ஸத்யமேவமிதி ।

விதி⁴த்ஸிதத்³ருஷ்டிஸ்துதிபரமேவ ப்ரகரணம், ந ஜ்ஞாநஸ்துதிபரம் , இத்யாஶங்க்ய, ப்ரகரணபர்யாலோசநயா ஜ்ஞாநஸ்துதிரேவாத்ர ப்ரதிபா⁴தீதி ப்ரதிபாத³யதி -

அத்ர த்விதி ।

கிஞ்ச ப்³ரஹ்மார்பணமந்த்ரஸ்யாபி ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஸ்துதௌ ஸாமர்த்²யம் ப்ரதிப⁴தீத்யாஹ -

அத்ர சேதி ।

நநு அர்பணாதி³ஷு ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிம் குர்வதாமபி ப்³ரஹ்மவித்³யைவாத்ர விவக்ஷிதேதி பக்ஷபே⁴தா³ஸித்³தி⁴ரிதி சேத் , தத்ராஹ -

யே த்விதி ।

யதா² ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யா நாமாதி³கமுபாஸ்யம், ததா²(அ)ர்பணாதி³ஷு ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிகரணே ஸதி அர்பணாதி³கமேவ ப்ராதா⁴ந்யேந ஜ்ஞேயமிதி, ப்³ரஹ்மவித்³யா யதோ²க்தேந வாக்யேந விவக்ஷிதா ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

கிஞ்ச ‘ப்³ரஹ்மைவ தேந க³ந்தவ்யம் ‘இதி ப்³ரஹ்மப்ராப்திப²லாபி⁴தா⁴நாத³பி த்³ருஷ்டிவிதா⁴நமஶ்லிஷ்டமித்யாஹ -

நசேதி ।

 நசார்பணாத்³யாலம்ப³நா த்³ருஷ்டிர்ப்³ரஹ்ம ப்ராபயதி, ‘அப்ரதீகாலம்ப³நாந் நயதி’ (ப்³ர. ஸூ. 4-3-15) இதி ந்யாயவிரோதா⁴தி³திபா⁴வ: ।

த்³ருஷ்டிவிதா⁴நே(அ)பி நியோக³ப³லாதே³ந ஸ்வர்க³வத³த்³ருஷ்டோ மோக்ஷோ ப⁴விஷ்யதி, இத்யாஶங்க்யாஹ -

விருத்³த⁴ம் சேதி ।

ஜ்ஞாநாதே³வ கைவல்யமுக்த்வா மார்கா³ந்தராபவாதி³ந்யா ஶ்ருத்யா விருத்³த⁴ம் மோக்ஷஸ்யாவித்³யாநிவ்ருத்திலக்ஷணஸ்ய த்³ருஷ்டஸ்ய நையோகி³கத்வவசநமித்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டிநியோகா³ந்மோக்ஷோ ப⁴வதீத்யேதத் ப்ரகரணவிருத்³த⁴ம் ச இத்யாஹ-

ப்ரக்ருதேதி ।

ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி -

ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் சேதி ।

அந்தே ச ஸம்யக்³த³ர்ஶநம் ப்ரக்ருதமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । தத்ர ஹேது: -

தஸ்யைவேதி ।

ஸம்யக்³ஜ்ஞாநேநோபக்ரம்ய தேநைவோபஸம்ஹாரே(அ)பி மத்⁴யே கிஞ்சித³ந்யது³க்தமிதி ப்ரகரணஸ்யாதத்³விஷயத்வம் , இத்யாஶங்க்யாஹ -

ஶ்ரேயாநிதி ।

ப்ரகரணே ஸம்யக்³ஜ்ஞாநவிஷயே ஸதி அநுபபந்நோ த³ர்ஶநவிதி⁴ரிதி ப²லிதமாஹ -

தத்ரேதி ।

ப்³ரஹ்மார்பணமந்த்ரே பரகீயவ்யாக்²யாநாஸம்ப⁴வே ஸ்வகீயவ்யாக்²யாநம் வ்யவஸ்தி²தம் , இத்யுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி

॥ 24 ॥