ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಏವಂ ಬಹುವಿಧಾ ಯಜ್ಞಾ ವಿತತಾ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಮುಖೇ
ಕರ್ಮಜಾನ್ವಿದ್ಧಿ ತಾನ್ಸರ್ವಾನೇವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ವಿಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ॥ ೩೨ ॥
ಏವಂ ಯಥೋಕ್ತಾ ಬಹುವಿಧಾ ಬಹುಪ್ರಕಾರಾ ಯಜ್ಞಾಃ ವಿತತಾಃ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಾಃ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ವೇದಸ್ಯ ಮುಖೇ ದ್ವಾರೇ ವೇದದ್ವಾರೇಣ ಅವಗಮ್ಯಮಾನಾಃ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಮುಖೇ ವಿತತಾ ಉಚ್ಯಂತೇ ; ತದ್ಯಥಾ ವಾಚಿ ಹಿ ಪ್ರಾಣಂ ಜುಹುಮಃ’ (ಐ. ಆ. ೩ । ೨ । ೬) ಇತ್ಯಾದಯಃಕರ್ಮಜಾನ್ ಕಾಯಿಕವಾಚಿಕಮಾನಸಕರ್ಮೋದ್ಭಾವಾನ್ ವಿದ್ಧಿ ತಾನ್ ಸರ್ವಾನ್ ಅನಾತ್ಮಜಾನ್ , ನಿರ್ವ್ಯಾಪಾರೋ ಹಿ ಆತ್ಮಾಅತ ಏವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ವಿಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ಅಶುಭಾತ್ ಮದ್ವ್ಯಾಪಾರಾ ಇಮೇ, ನಿರ್ವ್ಯಾಪಾರೋಽಹಮ್ ಉದಾಸೀನ ಇತ್ಯೇವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಅಸ್ಮಾತ್ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಾತ್ ಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ಸಂಸಾರಬಂಧನಾತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೩೨ ॥
ಏವಂ ಬಹುವಿಧಾ ಯಜ್ಞಾ ವಿತತಾ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಮುಖೇ
ಕರ್ಮಜಾನ್ವಿದ್ಧಿ ತಾನ್ಸರ್ವಾನೇವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ವಿಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ॥ ೩೨ ॥
ಏವಂ ಯಥೋಕ್ತಾ ಬಹುವಿಧಾ ಬಹುಪ್ರಕಾರಾ ಯಜ್ಞಾಃ ವಿತತಾಃ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಾಃ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ವೇದಸ್ಯ ಮುಖೇ ದ್ವಾರೇ ವೇದದ್ವಾರೇಣ ಅವಗಮ್ಯಮಾನಾಃ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಮುಖೇ ವಿತತಾ ಉಚ್ಯಂತೇ ; ತದ್ಯಥಾ ವಾಚಿ ಹಿ ಪ್ರಾಣಂ ಜುಹುಮಃ’ (ಐ. ಆ. ೩ । ೨ । ೬) ಇತ್ಯಾದಯಃಕರ್ಮಜಾನ್ ಕಾಯಿಕವಾಚಿಕಮಾನಸಕರ್ಮೋದ್ಭಾವಾನ್ ವಿದ್ಧಿ ತಾನ್ ಸರ್ವಾನ್ ಅನಾತ್ಮಜಾನ್ , ನಿರ್ವ್ಯಾಪಾರೋ ಹಿ ಆತ್ಮಾಅತ ಏವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ವಿಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ಅಶುಭಾತ್ ಮದ್ವ್ಯಾಪಾರಾ ಇಮೇ, ನಿರ್ವ್ಯಾಪಾರೋಽಹಮ್ ಉದಾಸೀನ ಇತ್ಯೇವಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಅಸ್ಮಾತ್ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಾತ್ ಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ಸಂಸಾರಬಂಧನಾತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೩೨ ॥

ಉಕ್ತಾನಾಂ ಯಜ್ಞಾನಾಂ ವೇದಮೂಲಕತ್ವೇನ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಾನಿಬಂಧನತ್ವಂ ನಿರಸ್ಯತಿ -

ಏವಮಿತಿ ।

ಆತ್ಮವ್ಯಾಪಾರಸಾಧ್ಯತ್ವಮ್ ಉಕ್ತಕರ್ಮಣಾಮಾಶಂಕ್ಯ, ದೂಷಯತಿ -

ಕರ್ಮಜಾನಿತಿ ।

ಆತ್ಮನೋ ನಿರ್ವ್ಯಾಪಾರತ್ವಜ್ಞಾನೇ ಫಲಮಾಹ-

ಏವಮಿತಿ ।

ಕಥಂ ಯಥೋಕ್ತಾನಾಂ ಯಜ್ಞಾನಾಂ ವೇದಸ್ಯ ಮುಖೇ ವಿಸ್ತೀರ್ಣತ್ವಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ವೇದದ್ವಾರೇಣೇತಿ ।

ತೇನ ಅವಗಮ್ಯಮಾನತ್ವಮೇವ ಉದಾಹರತಿ - ತದ್ಯಥೇತಿ । ‘ಏತದ್ಧ ಸ್ಮ ವೈ ತತ್ಪೂರ್ವೇ ವಿದ್ವಾಂಸ ಆಹುಃ’ (ಬೃ. ಉ. ೪-೪-೨೨) ಇತ್ಯುಪಕ್ರಮ್ಯ ಅಧ್ಯಯನಾದ್ಯಾಕ್ಷಿಪ್ಯ, ಹೇತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷಾಯಾಮುಕ್ತಂ -

ವಾಚಿ ಹೀತಿ ।

ಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿಮದ್ವಿಷಯೇ ಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಮದುಪಂಸಹಾರಃ ಅತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತಃ, ‘ಪ್ರಾಣೇ ವಾ ವಾಚಂ ಯೋ ಹ್ಯೇವ ಪ್ರಭವಃ ಸ ಏವಾಪ್ಯಯಃ’ (ಏೇ. ಆ. ೩-೨-೬) ಇತಿ ವಾಕ್ಯಮ್ ಆದಿಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।

ಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿಮತಾಂ ಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಮತಾಂ ಚ ಅನ್ಯೋನ್ಯೋತ್ಪತ್ತಿಪ್ರಲಯತ್ವಾತ್ ತದಭಾವೇ ನಾಧ್ಯಯನಾದಿಸಿದ್ಧಿಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ಕರ್ಮಣಾಮ್ ಆತ್ಮಜನ್ಯತ್ವಾಭಾವೇ ಹೇತುಮಾಹ -

ನಿರ್ವ್ಯಾಪಾರೋಹೀತಿ ।

ತಸ್ಯ ಚ ನಿರ್ವ್ಯಾಪಾರತ್ವಂ ಫಲವತ್ತ್ವಾತ್ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ಅತ ಇತಿ ।

ಏವಂ ಜ್ಞಾನಮೇವ ಜ್ಞಾಪಯನ್ ಉಕ್ತಂ ವ್ಯನಕ್ತಿ -

ನೇತ್ಯಾದಿನಾ

॥ ೩೨ ॥