శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
యథైధాంసి సమిద్ధోఽగ్నిర్భస్మసాత్కురుతేఽర్జున
జ్ఞానాగ్నిః సర్వకర్మాణి భస్మసాత్కురుతే తథా ॥ ౩౭ ॥
యథా ఎధాంసి కాష్ఠాని సమిద్ధః సమ్యక్ ఇద్ధః దీప్తః అగ్నిః భస్మసాత్ భస్మీభావం కురుతే హే అర్జున, జ్ఞానమేవ అగ్నిః జ్ఞానాగ్నిః సర్వకర్మాణి భస్మసాత్ కురుతే తథా నిర్బీజీకరోతీత్యర్థః హి సాక్షాదేవ జ్ఞానాగ్నిః కర్మాణి ఇన్ధనవత్ భస్మీకర్తుం శక్నోతితస్మాత్ సమ్యగ్దర్శనం సర్వకర్మణాం నిర్బీజత్వే కారణమ్ ఇత్యభిప్రాయఃసామర్థ్యాత్ యేన కర్మణా శరీరమ్ ఆరబ్ధం తత్ ప్రవృత్తఫలత్వాత్ ఉపభోగేనైవ క్షీయతేఅతో యాని అప్రవృత్తఫలాని జ్ఞానోత్పత్తేః ప్రాక్ కృతాని జ్ఞానసహభావీని అతీతానేకజన్మకృతాని తాన్యేవ సర్వాణి భస్మసాత్ కురుతే ॥ ౩౭ ॥
యథైధాంసి సమిద్ధోఽగ్నిర్భస్మసాత్కురుతేఽర్జున
జ్ఞానాగ్నిః సర్వకర్మాణి భస్మసాత్కురుతే తథా ॥ ౩౭ ॥
యథా ఎధాంసి కాష్ఠాని సమిద్ధః సమ్యక్ ఇద్ధః దీప్తః అగ్నిః భస్మసాత్ భస్మీభావం కురుతే హే అర్జున, జ్ఞానమేవ అగ్నిః జ్ఞానాగ్నిః సర్వకర్మాణి భస్మసాత్ కురుతే తథా నిర్బీజీకరోతీత్యర్థః హి సాక్షాదేవ జ్ఞానాగ్నిః కర్మాణి ఇన్ధనవత్ భస్మీకర్తుం శక్నోతితస్మాత్ సమ్యగ్దర్శనం సర్వకర్మణాం నిర్బీజత్వే కారణమ్ ఇత్యభిప్రాయఃసామర్థ్యాత్ యేన కర్మణా శరీరమ్ ఆరబ్ధం తత్ ప్రవృత్తఫలత్వాత్ ఉపభోగేనైవ క్షీయతేఅతో యాని అప్రవృత్తఫలాని జ్ఞానోత్పత్తేః ప్రాక్ కృతాని జ్ఞానసహభావీని అతీతానేకజన్మకృతాని తాన్యేవ సర్వాణి భస్మసాత్ కురుతే ॥ ౩౭ ॥

యోగ్యాయోగ్యవిభాగేన నివర్తకత్వానివర్తకత్వవిభాగముదాహరతి -

యథేతి ।

దృష్టాన్తానురూపం దార్ష్టాన్తికమాచష్టే -

జ్ఞానాగ్నిరితి ।

యోగ్యవిషయేఽపి దాహకత్వమ్ అగ్నేః అప్రతిబన్ధాపేక్షయా, ఇతి వివక్షిత్వా విశినష్టి -

సమ్యక్ ఇతి ।

దార్ష్టన్తికం వ్యాచష్టే -

జ్ఞానమేవేతి ।

నను జ్ఞానం సాక్షాదేవ కర్మదాహకం కిమితి నోచ్యతే, నీర్బీజీకరోతి కర్మ ఇతి కిమితి వ్యాఖ్యానమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

నహీతి ।

జ్ఞానస్య స్వప్రమేయావరణాజ్ఞానాపాకరణే సామర్థ్యస్య లోకే దృష్టత్వాత్ అవిక్రియబ్రహ్మాత్మజ్ఞానమపి తదజ్ఞానం నివర్తయత్ తజ్జన్యకర్తృత్వభ్రమం కర్మబీజభూతం నివర్తయతి । తన్నివృత్తౌ చ కర్మాణి న స్థాతుం పారయన్తి । నతు సాక్షాత్కర్మణాం నివర్తకమ్ । జ్ఞనమజ్ఞానస్యైవ నివర్తకమితి వ్యాప్తేః తదనివృత్తౌ తు పునరపి కర్మోద్భవసమ్భవాత్ ఇత్యర్థంః ।

జ్ఞానస్య సాక్షాత్కర్మనివర్తకత్వాభావే ఫలితమాహ -

తస్మాదితి ।

సమ్యగ్జ్ఞానం మూలభూతాజ్ఞాననివర్తనేన కర్మనివర్తకమ్ ఇష్టం చేత్ , ఆరబ్వఫలస్యాపి కర్మణో నివృత్తిప్రసఙ్గాత్ జ్ఞానోదయసమకాలమేవ శరీరపాతః స్యాత్ ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

సామర్థ్యాదితి ।

జ్ఞానోదయసమసమయమేవ దేహాపోహే తత్త్వదర్శిభిః ఉపదిష్టం జ్ఞానం ఫలవత్ ఇతి భగవదభిప్రాయస్య బాధితత్వప్రసఙ్గాత్ ఆచార్యలాభాన్యాథానుపపత్త్యా ప్రవృత్తఫలకర్మసమ్పాదకమజ్ఞానలేశం న నాశయతి జ్ఞానమిత్యర్థః ।

కథం తర్హి ప్రారబ్ధఫలం కర్మ నశ్యతి ? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

యేనేతి ।

తర్హి కథం జ్ఞానాగ్నిః సర్వకర్మాణి భస్మసాత్ కరోతీత్యుక్తమ్ ? తత్రాహ -

అత ఇతి ।

జ్ఞానాదారబ్ధఫలానాం కర్మణాం నివృత్త్యనుపపత్తేః అనారబ్ధఫలాని యాని కర్మాణి పూర్వం జ్ఞానోదయాత్ అస్మిన్నేవ జన్మని కృతాని జ్ఞానేన చ సహ వర్తమానాని, ప్రచీనేషు చానేకేషు జన్మసు అర్జితాని, తాని సర్వాణి జ్ఞానం కారణనివర్తనేన నివర్తయతీత్యర్థః ॥ ౩౭ ॥