శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
అత్ర ఆహకిమ్ ఆత్మవిదః సంన్యాసకర్మయోగయోః ఉభయోరపి అసమ్భవః ? ఆహోస్విత్ అన్యతరస్య అసమ్భవః ? యదా అన్యతరస్య అసమ్భవః, తదా కిం కర్మసంన్యాసస్య, ఉత కర్మయోగస్య ? ఇతి ; అసమ్భవే కారణం వక్తవ్యమ్ ఇతిఅత్ర ఉచ్యతేఆత్మవిదః నివృత్తమిథ్యాజ్ఞానత్వాత్ విపర్యయజ్ఞానమూలస్య కర్మయోగస్య అసమ్భవః స్యాత్జన్మాదిసర్వవిక్రియారహితత్వేన నిష్క్రియమ్ ఆత్మానమ్ ఆత్మత్వేన యో వేత్తి తస్య ఆత్మవిదః సమ్యగ్దర్శనేన అపాస్తమిథ్యాజ్ఞానస్య నిష్క్రియాత్మస్వరూపావస్థానలక్షణం సర్వకర్మసంన్యాసమ్ ఉక్త్వా తద్విపరీతస్య మిథ్యాజ్ఞానమూలకర్తృత్వాభిమానపురఃసరస్య సక్రియాత్మస్వరూపావస్థానరూపస్య కర్మయోగస్య ఇహ గీతాశాస్త్రే తత్ర తత్ర ఆత్మస్వరూపనిరూపణప్రదేశేషు సమ్యగ్జ్ఞానమిథ్యాజ్ఞానతత్కార్యవిరోధాత్ అభావః ప్రతిపాద్యతే యస్మాత్ , తస్మాత్ ఆత్మవిదః నివృత్తమిథ్యాజ్ఞానస్య విపర్యయజ్ఞానమూలః కర్మయోగో సమ్భవతీతి యుక్తమ్ ఉక్తం స్యాత్
అత్ర ఆహకిమ్ ఆత్మవిదః సంన్యాసకర్మయోగయోః ఉభయోరపి అసమ్భవః ? ఆహోస్విత్ అన్యతరస్య అసమ్భవః ? యదా అన్యతరస్య అసమ్భవః, తదా కిం కర్మసంన్యాసస్య, ఉత కర్మయోగస్య ? ఇతి ; అసమ్భవే కారణం వక్తవ్యమ్ ఇతిఅత్ర ఉచ్యతేఆత్మవిదః నివృత్తమిథ్యాజ్ఞానత్వాత్ విపర్యయజ్ఞానమూలస్య కర్మయోగస్య అసమ్భవః స్యాత్జన్మాదిసర్వవిక్రియారహితత్వేన నిష్క్రియమ్ ఆత్మానమ్ ఆత్మత్వేన యో వేత్తి తస్య ఆత్మవిదః సమ్యగ్దర్శనేన అపాస్తమిథ్యాజ్ఞానస్య నిష్క్రియాత్మస్వరూపావస్థానలక్షణం సర్వకర్మసంన్యాసమ్ ఉక్త్వా తద్విపరీతస్య మిథ్యాజ్ఞానమూలకర్తృత్వాభిమానపురఃసరస్య సక్రియాత్మస్వరూపావస్థానరూపస్య కర్మయోగస్య ఇహ గీతాశాస్త్రే తత్ర తత్ర ఆత్మస్వరూపనిరూపణప్రదేశేషు సమ్యగ్జ్ఞానమిథ్యాజ్ఞానతత్కార్యవిరోధాత్ అభావః ప్రతిపాద్యతే యస్మాత్ , తస్మాత్ ఆత్మవిదః నివృత్తమిథ్యాజ్ఞానస్య విపర్యయజ్ఞానమూలః కర్మయోగో సమ్భవతీతి యుక్తమ్ ఉక్తం స్యాత్

ఆత్మజ్ఞస్య కర్మసంన్యాసకర్మయోగయోః అసమ్భవే దర్శితే, చోదయతి   -

అత్రాహేతి ।

చోదయితా నిర్ధారణార్థం విమృశతి -

కిమిత్యాదినా ।

అన్యతరాసమ్భవేఽపి సన్దేహాత్ ప్రశ్నోఽవతరతి ఇత్యాహ -

యదా చేతి ।

యస్య కస్యచిదన్యతరస్య అసమ్భవో భవిష్యతి ఇత్యాశఙ్క్య, కారణమన్తరేణాసమ్భవో భవన్ అతిప్రసఙ్గీ స్యాత్ , ఇతి మన్వానఃసన్ ఆహ -

అసమ్భవ ఇతి ।

ఆత్మవిదః సకారణం కర్మయోగాసమ్భవం సిద్ధాన్తీ దర్శయతి -

అత్రేతి ।

సఙ్గ్రహవాక్యం వివృణ్వన్ ఆత్మావిత్త్వం వివృణోతి -

జన్మాదీతి ।

తస్య యదుక్తం నివృత్తమిథ్యాజ్ఞానత్వం, తదిదానీం వ్యనక్తి సమ్యగితి ।

విపర్యయజ్ఞానమూలస్యేత్యాదినా ఉక్తం ప్రపఞ్చయతి -

నిష్క్రియేతి ।

యథోక్తసంన్యాసముక్త్వా తతో విపరీతస్య కర్మయోగస్యాభావః ప్రతిపాద్యత ఇతి సమ్బన్ధః ।

వైపరీత్యం స్ఫోరయన్ కర్మయోగమేవ విశినష్టి -

మిథ్యాజ్ఞానేతి ।

మిథ్యా చ తత్ అజ్ఞానం చేతి అనాద్యనిర్వాచ్యమజ్ఞానం, తన్మూలః అహం కర్తా ఇత్యాత్మని కర్తృత్వాభిమానః తజ్జన్యః, తస్యేతి యావత్ ।

యథోక్తం సంన్యాసముక్త్వా యథోక్తకర్మయోగస్య అసమ్భవప్రతిపాదనే హేతుమాహ -

సమ్యగ్జ్ఞానేతి ।

కుత్ర తదభావప్రతిపాదనం ? తదాహ -

ఇహేతి ।

ఉక్తం హేతుం కృత్వా ఆత్మజ్ఞస్య కర్మయోగాసమ్భవే ఫలితమాహ -

యస్మాదితి ।