ప్రతివచనవాక్యార్థనిరూపణేనాపి ప్రష్టుః అభిప్రాయః ఎవమేవేతి గమ్యతే । కథమ్ ? ‘సంన్యాసకర్మయోగౌ నిఃశ్రేయసకరౌ తయోస్తు కర్మయోగో విశిష్యతే’ (భ. గీ. ౫ । ౨) ఇతి ప్రతివచనమ్ । ఎతత్ నిరూప్యమ్ — కిం అనేన ఆత్మవిత్కర్తృకయోః సంన్యాసకర్మయోగయోః నిఃశ్రేయసకరత్వం ప్రయోజనమ్ ఉక్త్వా తయోరేవ కుతశ్చిత్ విశేషాత్ కర్మసంన్యాసాత్ కర్మయోగస్య విశిష్టత్వమ్ ఉచ్యతే ? ఆహోస్విత్ అనాత్మవిత్కర్తృకయోః సంన్యాసకర్మయోగయోః తదుభయమ్ ఉచ్యతే ? ఇతి । కిఞ్చాతః — యది ఆత్మవిత్కర్తృకయోః కర్మసంన్యాసకర్మయోగయోః నిఃశ్రేయసకరత్వమ్ , తయోస్తు కర్మసంన్యాసాత్ కర్మయోగస్య విశిష్టత్వమ్ ఉచ్యతే ; యది వా అనాత్మవిత్కర్తృకయోః సంన్యాసకర్మయోగయోః తదుభయమ్ ఉచ్యతే ఇతి । అత్ర ఉచ్యతే — ఆత్మవిత్కర్తృకయోః సంన్యాసకర్మయోగయోః అసమ్భవాత్ తయోః నిఃశ్రేయసకరత్వవచనం తదీయాచ్చ కర్మసంన్యాసాత్ కర్మయోగస్య విశిష్టత్వాభిధానమ్ ఇత్యేతత్ ఉభయమ్ అనుపపన్నమ్ । యది అనాత్మవిదః కర్మసంన్యాసః తత్ప్రతికూలశ్చ కర్మానుష్ఠానలక్షణః కర్మయోగః సమ్భవేతామ్ , తదా తయోః నిఃశ్రేయసకరత్వోక్తిః కర్మయోగస్య చ కర్మసంన్యాసాత్ విశిష్టత్వాభిధానమ్ ఇత్యేతత్ ఉభయమ్ ఉపపద్యేత । ఆత్మవిదస్తు సంన్యాసకర్మయోగయోః అసమ్భవాత్ తయోః నిఃశ్రేయసకరత్వాభిధానం కర్మసంన్యాసాచ్చ కర్మయోగః విశిష్యతే ఇతి చ అనుపపన్నమ్ ॥
ప్రతివచనవాక్యార్థనిరూపణేనాపి ప్రష్టుః అభిప్రాయః ఎవమేవేతి గమ్యతే । కథమ్ ? ‘సంన్యాసకర్మయోగౌ నిఃశ్రేయసకరౌ తయోస్తు కర్మయోగో విశిష్యతే’ (భ. గీ. ౫ । ౨) ఇతి ప్రతివచనమ్ । ఎతత్ నిరూప్యమ్ — కిం అనేన ఆత్మవిత్కర్తృకయోః సంన్యాసకర్మయోగయోః నిఃశ్రేయసకరత్వం ప్రయోజనమ్ ఉక్త్వా తయోరేవ కుతశ్చిత్ విశేషాత్ కర్మసంన్యాసాత్ కర్మయోగస్య విశిష్టత్వమ్ ఉచ్యతే ? ఆహోస్విత్ అనాత్మవిత్కర్తృకయోః సంన్యాసకర్మయోగయోః తదుభయమ్ ఉచ్యతే ? ఇతి । కిఞ్చాతః — యది ఆత్మవిత్కర్తృకయోః కర్మసంన్యాసకర్మయోగయోః నిఃశ్రేయసకరత్వమ్ , తయోస్తు కర్మసంన్యాసాత్ కర్మయోగస్య విశిష్టత్వమ్ ఉచ్యతే ; యది వా అనాత్మవిత్కర్తృకయోః సంన్యాసకర్మయోగయోః తదుభయమ్ ఉచ్యతే ఇతి । అత్ర ఉచ్యతే — ఆత్మవిత్కర్తృకయోః సంన్యాసకర్మయోగయోః అసమ్భవాత్ తయోః నిఃశ్రేయసకరత్వవచనం తదీయాచ్చ కర్మసంన్యాసాత్ కర్మయోగస్య విశిష్టత్వాభిధానమ్ ఇత్యేతత్ ఉభయమ్ అనుపపన్నమ్ । యది అనాత్మవిదః కర్మసంన్యాసః తత్ప్రతికూలశ్చ కర్మానుష్ఠానలక్షణః కర్మయోగః సమ్భవేతామ్ , తదా తయోః నిఃశ్రేయసకరత్వోక్తిః కర్మయోగస్య చ కర్మసంన్యాసాత్ విశిష్టత్వాభిధానమ్ ఇత్యేతత్ ఉభయమ్ ఉపపద్యేత । ఆత్మవిదస్తు సంన్యాసకర్మయోగయోః అసమ్భవాత్ తయోః నిఃశ్రేయసకరత్వాభిధానం కర్మసంన్యాసాచ్చ కర్మయోగః విశిష్యతే ఇతి చ అనుపపన్నమ్ ॥