ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಕರ್ಮಾಣಿ ಲೋಕಸ್ಯ ಸೃಜತಿ ಪ್ರಭುಃ
ಕರ್ಮಫಲಸಂಯೋಗಂ ಸ್ವಭಾವಸ್ತು ಪ್ರವರ್ತತೇ ॥ ೧೪ ॥
ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಸ್ವತಃ ಕುರು ಇತಿ ನಾಪಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ರಥಘಟಪ್ರಾಸಾದಾದೀನಿ ಈಪ್ಸಿತತಮಾನಿ ಲೋಕಸ್ಯ ಸೃಜತಿ ಉತ್ಪಾದಯತಿ ಪ್ರಭುಃ ಆತ್ಮಾನಾಪಿ ರಥಾದಿ ಕೃತವತಃ ತತ್ಫಲೇನ ಸಂಯೋಗಂ ಕರ್ಮಫಲಸಂಯೋಗಮ್ಯದಿ ಕಿಂಚಿದಪಿ ಸ್ವತಃ ಕರೋತಿ ಕಾರಯತಿ ದೇಹೀ, ಕಃ ತರ್ಹಿ ಕುರ್ವನ್ ಕಾರಯಂಶ್ಚ ಪ್ರವರ್ತತೇ ಇತಿ, ಉಚ್ಯತೇಸ್ವಭಾವಸ್ತು ಸ್ವೋ ಭಾವಃ ಸ್ವಭಾವಃ ಅವಿದ್ಯಾಲಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಮಾಯಾ ಪ್ರವರ್ತತೇ ದೈವೀ ಹಿ’ (ಭ. ಗೀ. ೭ । ೧೪) ಇತ್ಯಾದಿನಾ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಾ ॥ ೧೪ ॥
ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಕರ್ಮಾಣಿ ಲೋಕಸ್ಯ ಸೃಜತಿ ಪ್ರಭುಃ
ಕರ್ಮಫಲಸಂಯೋಗಂ ಸ್ವಭಾವಸ್ತು ಪ್ರವರ್ತತೇ ॥ ೧೪ ॥
ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಸ್ವತಃ ಕುರು ಇತಿ ನಾಪಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ರಥಘಟಪ್ರಾಸಾದಾದೀನಿ ಈಪ್ಸಿತತಮಾನಿ ಲೋಕಸ್ಯ ಸೃಜತಿ ಉತ್ಪಾದಯತಿ ಪ್ರಭುಃ ಆತ್ಮಾನಾಪಿ ರಥಾದಿ ಕೃತವತಃ ತತ್ಫಲೇನ ಸಂಯೋಗಂ ಕರ್ಮಫಲಸಂಯೋಗಮ್ಯದಿ ಕಿಂಚಿದಪಿ ಸ್ವತಃ ಕರೋತಿ ಕಾರಯತಿ ದೇಹೀ, ಕಃ ತರ್ಹಿ ಕುರ್ವನ್ ಕಾರಯಂಶ್ಚ ಪ್ರವರ್ತತೇ ಇತಿ, ಉಚ್ಯತೇಸ್ವಭಾವಸ್ತು ಸ್ವೋ ಭಾವಃ ಸ್ವಭಾವಃ ಅವಿದ್ಯಾಲಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಕೃತಿಃ ಮಾಯಾ ಪ್ರವರ್ತತೇ ದೈವೀ ಹಿ’ (ಭ. ಗೀ. ೭ । ೧೪) ಇತ್ಯಾದಿನಾ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಾ ॥ ೧೪ ॥

ಆತ್ಮನೋ ಯದುಕ್ತಂ ಕಾರಯಿತೃತ್ವಂ ನಾಸ್ತೀತಿ, ತತ್ಪ್ರಪಂಚಯತಿ -

ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಯದ್ಯಪಿ ಲೋಕಸ್ಯ ಕರ್ತೃತ್ವಂ ನ ಸೃಜತಿ, ಇತಿ ನಾಸ್ತಿ ಕಾರಯಿತೃತ್ವಂ, ತಥಾಪಿ ರಥಶಕಟಾದೀನಿ ಕುರ್ವನ್ ಭವತಿ ಕರ್ತಾ, ಇತ್ಯಾಶಙ್ಯ, ಆಹ - ನ ಕರ್ಮಾಣೀತಿ ।

ತಥಾಪಿ ಭೋಜಯಿತೃತ್ವೇನ ವಿಕ್ರಿಯಾವತ್ತ್ವಂ ದುಷ್ಪರಿಹರಮ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ನ ಕರ್ಮಾಣೀತಿ ।

ಕಸ್ಯ ತರ್ಹಿ ಪ್ರವರ್ತಕತ್ವಂ ? ತದಾಹ -

ಸ್ವಭಾವಸ್ತ್ವಿತಿ ।

ಕುರ್ವಿತಿ ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಲೋಕಸ್ಯ ನ ಸೃಜತಿ ಆತ್ಮಾ, ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।

ರಥಾದೀನಾಂ ಕರ್ಮತ್ವಂ ಸಾಧಯತಿ -

ಈಪ್ಸಿತೇತಿ ।

ಆತ್ಮನೋ ದೇಹಾದಿಸ್ವಾಮಿತ್ವೇನ ಪ್ರಭುತ್ವಮ್ ।

ರಥಾದಿಕೃತವತೋ ಲೋಕಸ್ಯ ರಥಾದಿಫಲೇನ ಸಂಬಂಧಮಪಿ ನ ಸೃಜತಿ ಆತ್ಮಾ, ಇತ್ಯಾತ್ಮನೋ ಭೋಜಯಿತೃತ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ನಾಪೀತಿ ।

ಚತುರ್ಥಪಾದಂ ಶಂಕೋತ್ತರತ್ವೇನ ಅವತಾರಯತಿ -

ಯದೀತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಸ್ವಭಾವವಾದಸ್ತರ್ಹಿ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ವ್ಯಾಕರೋತಿ -

ಅವಿದ್ಯಾಲಕ್ಷಣೇತಿ ।

ಪ್ರಕೃತೇಃ ವಿದ್ಯಾಭಾವತ್ವಂ ವ್ಯುದಸಿತುಂ  ‘ಮಾಯಾ’ ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ।

ಸಾ ಚ ಸಪ್ತಮೇ ವಕ್ಷ್ಯತೇ । ತೇನ ಪ್ರಧಾನವಿಲಕ್ಷಣಾ, ಇತ್ಯಾಹ -

ದೈವೀ ಹೀತಿ

॥ ೧೪ ॥