శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
కర్తృత్వం కర్మాణి లోకస్య సృజతి ప్రభుః
కర్మఫలసంయోగం స్వభావస్తు ప్రవర్తతే ॥ ౧౪ ॥
కర్తృత్వం స్వతః కురు ఇతి నాపి కర్మాణి రథఘటప్రాసాదాదీని ఈప్సితతమాని లోకస్య సృజతి ఉత్పాదయతి ప్రభుః ఆత్మానాపి రథాది కృతవతః తత్ఫలేన సంయోగం కర్మఫలసంయోగమ్యది కిఞ్చిదపి స్వతః కరోతి కారయతి దేహీ, కః తర్హి కుర్వన్ కారయంశ్చ ప్రవర్తతే ఇతి, ఉచ్యతేస్వభావస్తు స్వో భావః స్వభావః అవిద్యాలక్షణా ప్రకృతిః మాయా ప్రవర్తతే దైవీ హి’ (భ. గీ. ౭ । ౧౪) ఇత్యాదినా వక్ష్యమాణా ॥ ౧౪ ॥
కర్తృత్వం కర్మాణి లోకస్య సృజతి ప్రభుః
కర్మఫలసంయోగం స్వభావస్తు ప్రవర్తతే ॥ ౧౪ ॥
కర్తృత్వం స్వతః కురు ఇతి నాపి కర్మాణి రథఘటప్రాసాదాదీని ఈప్సితతమాని లోకస్య సృజతి ఉత్పాదయతి ప్రభుః ఆత్మానాపి రథాది కృతవతః తత్ఫలేన సంయోగం కర్మఫలసంయోగమ్యది కిఞ్చిదపి స్వతః కరోతి కారయతి దేహీ, కః తర్హి కుర్వన్ కారయంశ్చ ప్రవర్తతే ఇతి, ఉచ్యతేస్వభావస్తు స్వో భావః స్వభావః అవిద్యాలక్షణా ప్రకృతిః మాయా ప్రవర్తతే దైవీ హి’ (భ. గీ. ౭ । ౧౪) ఇత్యాదినా వక్ష్యమాణా ॥ ౧౪ ॥

ఆత్మనో యదుక్తం కారయితృత్వం నాస్తీతి, తత్ప్రపఞ్చయతి -

నేత్యాదినా ।

యద్యపి లోకస్య కర్తృత్వం న సృజతి, ఇతి నాస్తి కారయితృత్వం, తథాపి రథశకటాదీని కుర్వన్ భవతి కర్తా, ఇత్యాశఙ్య, ఆహ - న కర్మాణీతి ।

తథాపి భోజయితృత్వేన విక్రియావత్త్వం దుష్పరిహరమ్ , ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

న కర్మాణీతి ।

కస్య తర్హి ప్రవర్తకత్వం ? తదాహ -

స్వభావస్త్వితి ।

కుర్వితి కర్తృత్వం లోకస్య న సృజతి ఆత్మా, ఇతి సమ్బన్ధః ।

రథాదీనాం కర్మత్వం సాధయతి -

ఈప్సితేతి ।

ఆత్మనో దేహాదిస్వామిత్వేన ప్రభుత్వమ్ ।

రథాదికృతవతో లోకస్య రథాదిఫలేన సమ్బన్ధమపి న సృజతి ఆత్మా, ఇత్యాత్మనో భోజయితృత్వం ప్రత్యాచష్టే -

నాపీతి ।

చతుర్థపాదం శఙ్కోత్తరత్వేన అవతారయతి -

యదీత్యాదినా ।

స్వభావవాదస్తర్హి, ఇత్యాశఙ్క్య, వ్యాకరోతి -

అవిద్యాలక్షణేతి ।

ప్రకృతేః విద్యాభావత్వం వ్యుదసితుం  ‘మాయా’ ఇత్యుక్తమ్ ।

సా చ సప్తమే వక్ష్యతే । తేన ప్రధానవిలక్షణా, ఇత్యాహ -

దైవీ హీతి

॥ ౧౪ ॥