శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
సర్వకర్మాణి మనసా సంన్యస్యాస్తే సుఖం వశీ
నవద్వారే పురే దేహీ నైవ కుర్వన్న కారయన్ ॥ ౧౩ ॥
యద్యపి కార్యకరణకర్మాణి అవిద్యయా ఆత్మని అధ్యారోపితానిసంన్యస్యాస్తేఇత్యుక్తమ్ , తథాపి ఆత్మసమవాయి తు కర్తృత్వం కారయితృత్వం స్యాత్ ఇతి ఆశఙ్క్య ఆహనైవ కుర్వన్ స్వయమ్ , కార్యకరణాని కారయన్ క్రియాసు ప్రవర్తయన్కిం యత్ తత్ కర్తృత్వం కారయితృత్వం దేహినః స్వాత్మసమవాయి సత్ సంన్యాసాత్ సమ్భవతి, యథా గచ్ఛతో గతిః గమనవ్యాపారపరిత్యాగే స్యాత్ తద్వత్ ? కిం వా స్వత ఎవ ఆత్మనః అస్తి ఇతి ? అత్ర ఉచ్యతే అస్తి ఆత్మనః స్వతః కర్తృత్వం కారయితృత్వం ఉక్తం హి అవికార్యోఽయముచ్యతే’ (భ. గీ. ౨ । ౨౫) శరీరస్థోఽపి కరోతి లిప్యతే’ (భ. గీ. ౧౩ । ౩౧) ఇతిధ్యాయతీవ లేలాయతీవ’ (బృ. ఉ. ౪ । ౩ । ౭) ఇతి శ్రుతేః ॥ ౧౩ ॥
సర్వకర్మాణి మనసా సంన్యస్యాస్తే సుఖం వశీ
నవద్వారే పురే దేహీ నైవ కుర్వన్న కారయన్ ॥ ౧౩ ॥
యద్యపి కార్యకరణకర్మాణి అవిద్యయా ఆత్మని అధ్యారోపితానిసంన్యస్యాస్తేఇత్యుక్తమ్ , తథాపి ఆత్మసమవాయి తు కర్తృత్వం కారయితృత్వం స్యాత్ ఇతి ఆశఙ్క్య ఆహనైవ కుర్వన్ స్వయమ్ , కార్యకరణాని కారయన్ క్రియాసు ప్రవర్తయన్కిం యత్ తత్ కర్తృత్వం కారయితృత్వం దేహినః స్వాత్మసమవాయి సత్ సంన్యాసాత్ సమ్భవతి, యథా గచ్ఛతో గతిః గమనవ్యాపారపరిత్యాగే స్యాత్ తద్వత్ ? కిం వా స్వత ఎవ ఆత్మనః అస్తి ఇతి ? అత్ర ఉచ్యతే అస్తి ఆత్మనః స్వతః కర్తృత్వం కారయితృత్వం ఉక్తం హి అవికార్యోఽయముచ్యతే’ (భ. గీ. ౨ । ౨౫) శరీరస్థోఽపి కరోతి లిప్యతే’ (భ. గీ. ౧౩ । ౩౧) ఇతిధ్యాయతీవ లేలాయతీవ’ (బృ. ఉ. ౪ । ౩ । ౭) ఇతి శ్రుతేః ॥ ౧౩ ॥

ఆరోపితకర్తృత్వాద్యభావేపి స్వగతకర్తృత్వాది దుర్వారమ్ , ఇతి ఆశఙ్కామనూద్య, దూషయతి -

యద్యపీత్యాదినా ।

క్రియాసు ప్రవర్తయన్ ఆస్త ఇతి పూర్వేణ సమ్బన్ధః, పూర్వస్యాపి శతుః ఎవమేవ సమ్బన్ధః ।

కర్తృత్వం కారయితృత్వం చ ఆత్మనో న, ఇత్యత్ర విచారయతి -

కిమితి ।

యత్కర్తృత్వం కారయితృత్వం చ, తత్కిం దేహినః స్వాత్మసమవాయి సదేవ సంన్యాసాత్ న భవతీత్యుచ్యతే ? యథా గచ్ఛతో దేవదత్తస్య స్వగతైవ గతిః, తత్స్థిత్యా త్యాగాన్న భవతి, అథవా స్వారస్యేన కర్తృత్వం కారయితృత్వం చ ఆత్మనో నాస్తీతి వక్తవ్యమ్ ; ఆద్యే సక్రియత్వం, ద్వితీయ కూటస్థత్వమిత్యర్థః ।

ద్వితీయం పక్షమాశ్రిత్య ఉత్తరమాహ -

అత్రేతి ।

ఉక్తేఽర్థే వాక్యోపక్రమమ్ అనుకూలయతి -

ఉక్తం హీతి ।

తత్రైవ వాక్యశేషమపి సంవాదయతి -

శరీరస్థోఽపీతి ।

స్మృత్యుక్తేఽర్థే శ్రుతిమపి దర్శయతి -

ధ్యాయతీవేతి ।

ఉపాధిగతైవ సర్వా విక్రియా, న ఆత్మని స్వతో అస్తి, ఇత్యర్థః ॥ ౧౩ ॥