సర్వకర్మపరిత్యాగే ప్రాప్తం మరణం వ్యావర్తయతి -
ఆస్త ఇతి ।
వృత్తిం లభమానోఽపి శరీరతాపేన ఆధ్యాత్మికాదినా తప్యమానః తిష్ఠతి ఇతి చేత్ , నేత్యాహ -
సుఖమితి ।
కార్యకరణసఙ్ఘాతపారవశ్యం పర్యుదస్యతి -
వశీతి ।
ఆసనస్య అపేక్షితమ్ అధికరణం నిర్దిశతి -
నవేతి ।
దేహసమ్బన్ధామిమానాభాసవత్త్వమ్ ఆహ -
దేహీతి ।
మనసా సర్వకర్మసన్యాసేఽపి లోకసఙ్గ్రహార్థం బహిః సర్వం కర్మ కర్తవ్యమ్ , ఇతి ప్రాప్తం ప్రత్యాహ -
నైవేతి ।
తాన్యేవ సర్వాణి కర్మాణి పరిత్యాజ్యాని విశినష్టి -
నిత్యమితి ।
తేషాం పరిత్యాగే హేతుమాహ -
తానీతి ।
యదుక్తం సుఖమాస్త ఇతి, తద్ ఉపపాదయతి -
త్యక్తేతి ।
జితేన్ద్రియత్వం కాయవశీకారస్యాపి ఉపలక్షణమ్ । ద్వే శ్రోత్రే, ద్వే చక్షుషీ, ద్వే నాసికే, వాగేకా, ఇతి సప్త శీర్షణ్యాని శిరోగతాని శబ్దాద్యుపలబ్ధిద్వారాణి ।
అథాపి కథం నవద్వారత్వమ్ ? అధోగతాభ్యాం పాయూపస్థాభ్యాం సహ, ఇత్యాహ -
అర్వాగితి ।
శరీరస్య పురసామ్యం స్వామినా పౌరైశ్చ అధిష్ఠితత్వేన దర్శయతి -
ఆత్మేత్యాదినా ।
యద్యపి దేహే జీవనత్వాత్ దేహసమ్బన్ధాభిమానాభాసవాన్ అవతిష్ఠతే, తథాపి ప్రవాసీవ పరగేహే తత్పూజాపరిభవాదిభిరప్రహృష్యన్ అవిషీదన్ వ్యామోహాదిరహితశ్చ తిష్ఠతి, ఇతి మత్వా, ఆహ -
తస్మిన్నితి ।
విశేషణమ్ ఆక్షిపతి -
కిమితి ।
తదనుపపత్తిమేవ దర్శయతి -
సర్వో హీతి ।
సర్వసాధారణే దేహావస్థానే, సంన్యస్య దేహే తిష్ఠతి విద్వాన్ , ఇతి విశేషణమ్ అకిఞ్చిత్కరమితి ఫలితమాహ -
తత్రేతి ।
విశేషణఫలం దర్శయన్ ఉత్తరమ్ ప్రాహ -
ఉచ్యత ఇతి ।
కిమవివేకినం ప్రతి విశేషణానర్థక్యం చోద్యతే ! కిం వా వివేకినం ప్రతి ? ఇతి వికల్ప్య, ఆద్యమ్ అఙ్గీకరోతి -
యస్త్వితి ।
అజ్ఞత్వం దేహిత్వే హేతుః । తదేవ దేహిత్వం స్ఫుటయతి -
దేహేతి ।
సఙ్ఘాతాత్మదర్శినోఽపి దేహే స్థితిప్రతిభాసః స్యాద్ , ఇతి చేత్ నేత్యాహ -
నహీతి ।
ద్వితీయం దూషయతి -
దేహాదీతి ।
గృహాదిషు దేస్యావస్థానేన ఆత్మావస్థానభ్రమవ్యావృత్త్యర్థం దేహే విద్వాన్ ఆస్త ఇతి విశేషణమ్ ఉపపద్యతే ; వివేకవతో దేహే అవస్థానప్రతిభాససమ్భవాత్ ఇత్యర్థః ।
నను వివేకినో దేహావస్థానప్రతిభానేఽపి వాఙ్మనోదేహవ్యాపారాత్మనాం కర్మణాం తస్మిన్ ప్రసఙ్గాభావాత్ , తత్త్యాగేన కుతః తస్య దేహేఽవస్థానమ్ ఉచ్యతే ? తత్రాహ -
పరకర్మణాం చేతి ।
నను వివేకినో దిగాద్యనవచ్ఛిన్నబాహ్యాభ్యన్తరావిక్రియబ్రహ్మాత్మతాం మన్యమానస్య కుతో దేహే అవస్థానమ్ ఆస్థాతుం శక్యతే ? తత్రాహ -
ఉత్పన్నేతి ।
తత్ర హేతుమాహ -
ప్రారబ్ధేతి ।
యది ప్రారబ్ధఫలం ధర్మాధర్మాత్మకం కర్మ తస్యోపభుక్తస్య శేషాత్ అనుపభుక్తాద్దేహాదిసంస్కారోఽనువర్తతే తదనువృత్త్యా చ తత్రైవ దేహే విశేషవిజ్ఞానమ్ అవస్థానవిషయమ్ ఉపపద్యతే ; అతో వివేకవతః సంన్యాసినో దేహే అవస్థానవ్యపదేశః సమ్భవతి, ఇత్యర్థః ।
అవిద్వత్ప్రత్యయాపేక్షయా విశేషణాసమ్భవేఽపి విద్వత్ప్రత్యయాపేక్షయా విశేషణమ్ అర్థవత్ , ఇతి ఉపసంహరతి -
దేహ ఎవేతి ।
దేహే స్వావస్థానవిషయో విద్వత్ప్రత్యయః, తదవిషయశ్చావిద్వత్ప్రత్యయః, తయో ఎవం భేదే విద్వత్ప్రత్యయాపేక్షయా విశేషణమ్ అర్థవత్ , ఇతి ఉపసంహరన్నేవ హేతుం విశదయతి -
విద్వదితి ।