ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ವಿದ್ಯಾವಿನಯಸಂಪನ್ನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಗವಿ ಹಸ್ತಿನಿ
ಶುನಿ ಚೈವ ಶ್ವಪಾಕೇ ಪಂಡಿತಾಃ ಸಮದರ್ಶಿನಃ ॥ ೧೮ ॥
ವಿದ್ಯಾವಿನಯಸಂಪನ್ನೇ ವಿದ್ಯಾ ವಿನಯಶ್ಚ ವಿದ್ಯಾವಿನಯೌ, ವಿನಯಃ ಉಪಶಮಃ, ತಾಭ್ಯಾಂ ವಿದ್ಯಾವಿನಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಂಪನ್ನಃ ವಿದ್ಯಾವಿನಯಸಂಪನ್ನಃ ವಿದ್ವಾನ್ ವಿನೀತಶ್ಚ ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ತಸ್ಮಿನ್ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಗವಿ ಹಸ್ತಿನಿ ಶುನಿ ಚೈವ ಶ್ವಪಾಕೇ ಪಂಡಿತಾಃ ಸಮದರ್ಶಿನಃವಿದ್ಯಾವಿನಯಸಂಪನ್ನೇ ಉತ್ತಮಸಂಸ್ಕಾರವತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಸಾತ್ತ್ವಿಕೇ, ಮಧ್ಯಮಾಯಾಂ ರಾಜಸ್ಯಾಂ ಗವಿ, ಸಂಸ್ಕಾರಹೀನಾಯಾಂ ಅತ್ಯಂತಮೇವ ಕೇವಲತಾಮಸೇ ಹಸ್ತ್ಯಾದೌ , ಸತ್ತ್ವಾದಿಗುಣೈಃ ತಜ್ಜೈಶ್ಚ ಸಂಸ್ಕಾರೈಃ ತಥಾ ರಾಜಸೈಃ ತಥಾ ತಾಮಸೈಶ್ಚ ಸಂಸ್ಕಾರೈಃ ಅತ್ಯಂತಮೇವ ಅಸ್ಪೃಷ್ಟಂ ಸಮಮ್ ಏಕಮ್ ಅವಿಕ್ರಿಯಂ ತತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ದ್ರಷ್ಟುಂ ಶೀಲಂ ಯೇಷಾಂ ತೇ ಪಂಡಿತಾಃ ಸಮದರ್ಶಿನಃ ॥ ೧೮ ॥
ವಿದ್ಯಾವಿನಯಸಂಪನ್ನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಗವಿ ಹಸ್ತಿನಿ
ಶುನಿ ಚೈವ ಶ್ವಪಾಕೇ ಪಂಡಿತಾಃ ಸಮದರ್ಶಿನಃ ॥ ೧೮ ॥
ವಿದ್ಯಾವಿನಯಸಂಪನ್ನೇ ವಿದ್ಯಾ ವಿನಯಶ್ಚ ವಿದ್ಯಾವಿನಯೌ, ವಿನಯಃ ಉಪಶಮಃ, ತಾಭ್ಯಾಂ ವಿದ್ಯಾವಿನಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಂಪನ್ನಃ ವಿದ್ಯಾವಿನಯಸಂಪನ್ನಃ ವಿದ್ವಾನ್ ವಿನೀತಶ್ಚ ಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ತಸ್ಮಿನ್ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಗವಿ ಹಸ್ತಿನಿ ಶುನಿ ಚೈವ ಶ್ವಪಾಕೇ ಪಂಡಿತಾಃ ಸಮದರ್ಶಿನಃವಿದ್ಯಾವಿನಯಸಂಪನ್ನೇ ಉತ್ತಮಸಂಸ್ಕಾರವತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಸಾತ್ತ್ವಿಕೇ, ಮಧ್ಯಮಾಯಾಂ ರಾಜಸ್ಯಾಂ ಗವಿ, ಸಂಸ್ಕಾರಹೀನಾಯಾಂ ಅತ್ಯಂತಮೇವ ಕೇವಲತಾಮಸೇ ಹಸ್ತ್ಯಾದೌ , ಸತ್ತ್ವಾದಿಗುಣೈಃ ತಜ್ಜೈಶ್ಚ ಸಂಸ್ಕಾರೈಃ ತಥಾ ರಾಜಸೈಃ ತಥಾ ತಾಮಸೈಶ್ಚ ಸಂಸ್ಕಾರೈಃ ಅತ್ಯಂತಮೇವ ಅಸ್ಪೃಷ್ಟಂ ಸಮಮ್ ಏಕಮ್ ಅವಿಕ್ರಿಯಂ ತತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ದ್ರಷ್ಟುಂ ಶೀಲಂ ಯೇಷಾಂ ತೇ ಪಂಡಿತಾಃ ಸಮದರ್ಶಿನಃ ॥ ೧೮ ॥

ವಿದ್ಯಾ - ವೇದಾರ್ಥವಿಜ್ಞಾನಮ್ , ಇತ್ಯಂಗೀಕೃತ್ಯ ವಿನಯಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ವಿನಯ ಇತಿ ।

ಉಪಶಮಃ - ನಿರಹಂಕಾರತ್ವಮ್ - ಅನೌದ್ಧತ್ಯಮ್ । ಪದಾರ್ಥಮ್ ಏವಮುಕ್ತ್ವಾ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ವಿದ್ವಾನಿತಿ ।

‘ಗವಿ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಅನೂದ್ಯ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಂ ಕಥಯತಿ-  

ವಿದ್ಯೇತಿ ।

ಹಸ್ತ್ಯಾದೌ ಪಂಡಿತಾಃ ‘ಸಮದರ್ಶಿನ’ ಇತಿ ಉತ್ತರತ್ರ ಸಂಬಂಧಃ ।

ತತ್ರ ತತ್ರ ಪ್ರಾಣಿಭೇದೇಷು ತತ್ತದ್ಗುಣೈಃ ತತ್ತನ್ನಿಮಿತ್ತಸಂಸ್ಕಾರೈಶ್ಚ ಸಂಸ್ಪೃಷ್ಟತ್ವಸಂಭವಾತ್ ನ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸಮತ್ವಮ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಸತ್ತ್ವಾದೀತಿ ।

‘ತಜ್ಜೈಶ್ಚ’ ಇತ್ಯತ್ರ ತಚ್ಛಬ್ದೇನ ಸತ್ತ್ವಮೇವ ಗೃಹ್ಯತೇ ।

ಸಾತ್ತ್ವಿಕಸಂಸ್ಕಾರೈರಿವ ರಾಜಸಸಂಸ್ಕಾರರೈಪಿ ಸರ್ವಥೈವಾಸಂಸ್ಪೃಷ್ಟಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಇತ್ಯಾಹ -

ತಥೇತಿ ।

ರಾಜಸೈರಿವ ತಾಮಸೈರಪಿ ಸಂಸ್ಕಾರೈಃ ಬ್ರಹ್ಮ ಅತ್ಯಂತಮೇವ ಅಸ್ಪೃಷ್ಟಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ತಥಾ ತಾಮಸೈರಿತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽದ್ವಿತೀಯತ್ವಂ ಕೂಟಸ್ಥತ್ವಮಸಂಗತ್ವಂ ಚ ಉಕ್ತೇಽರ್ಥೇ ಹೇತುಃ, ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಸಮಶಬ್ದಾರ್ಥಮಾಹ -

ಸಮಮಿತಿ ।

ಸಮದರ್ಶಿತ್ವಮೇವ ಪಾಂಡಿತ್ಯಮ್ , ತದ್ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ

॥ ೧೮ ॥