ಸ್ಮೃತೇರ್ಗತಿಮ್ ಅಗ್ರೇ ವದಿಷ್ಯನ್ ನಿರ್ದೋಷತ್ವಂ ಸಮತ್ವದರ್ಶಿನಾಂ ವಿಶದಯತಿ -
ಇಹೈವೇತಿ ।
ಸರ್ವೇಷಾಂ ಚೇತನಾನಾಂ ಸಾಮ್ಯೇ ಪ್ರವಣಮನಸಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಗಮನಮಂತರೇಣ ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ದೇಹೇ ಪರಿಭೂತಜನ್ಮನಾಮ್ ಅಶೇಷದೋಷರಾಹಿತ್ಯೇ ಹೇತುಮಾಹ -
ನಿರ್ದೋಷಂ ಹೀತಿ ।
ವರ್ತಮಾನೋ ದೇಹಃ ಸಪ್ತಮ್ಯಾ ಪರಿಗೃಹ್ಯತೇ । ತಾನೇವ ಸಮದರ್ಶಿನೋ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ -
ಯೇಷಾಮಿತಿ ।
ನನು ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ನಿರ್ದೋಷತ್ವಮಸಿದ್ಧಂ, ದೋಷವತ್ಸು ಶ್ವಪಾಕಾದಿಷು ತದ್ದೋಷೈರ್ದೋಷವತ್ತ್ವೋಪಲಂಭಸಂಭವಾತ್ , ತತ್ರಾಹ -
ಯದ್ಯಪೀತಿ ।
ಯಸ್ಮಾತ್ ತತ್ ನಿರ್ದೋಷಂ, ತಸ್ಮಾತ್ ತಸ್ಮಿನ್ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಸ್ಥಿತೈಃನಿರ್ದೋಷೈಃ ಸರ್ಗೋ ಜಿತಃ, ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಗುಣಭೂಯಸ್ತ್ವಾತ್ ಅಲ್ಪೀಯಾಂದೋಷೋಽಪಿ ಸ್ಯಾತ್ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -
ನಾಪೀತಿ ।
ಚೇತನಸ್ಯ ಗುಣವಿಶೇಷವಿಶಿಷ್ಟತ್ವಮನಿಷ್ಟಂ ನಿರ್ಗುಣತ್ವಶ್ರವಣಾತ್ ಇತ್ಯಯುಕ್ತಮ್ , ಇಚ್ಛಾದೀನಾಂ ಪರಿಶೇಷಾದ್ ಆತ್ಮಧರ್ಮತ್ವಸ್ಯ ಕೈಶ್ಚಿತ್ ನಿಶ್ಚಿತತ್ವಾತ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -
ವಕ್ಷ್ಯತಿ ಚೇತಿ ।
ಆತ್ಮನೋ ನಿರ್ಗುಣತ್ವೇ ವಾಕ್ಯಶೇಷಂ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ -
ಅನಾದಿತ್ವಾದಿತಿ ।
ಚಕಾರಃ, ವಕ್ಷ್ಯತೀತ್ಯನೇನ ಸಂಬಂಧಾರ್ಥಃ ।
ಗುಣದೋಷವಶಾದ್ ಆತ್ಮಾನೋ ಭೇದಾಭಾವೇಽಪಿ ಭೇದಃ ಅಂತ್ಯವಿಶೇಷೇಭ್ಯೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ, ಇತಿ ಪ್ರಸಂಗಾತ್ ಆಶಂಕ್ಯ, ದೂಷಯತಿ -
ನಾಪೀತಿ ।
ಪ್ರತಿಶರೀರಮ್ ಆತ್ಮಭೇದಸಿದ್ಧೌ ತದ್ಧೇತುತ್ವೇನ ತೇಷಾಂ ಸತ್ತ್ವಂ, ತೇಷಾಂ ಚ ಸತ್ತ್ವೇ ಪ್ರತಿಶರೀರಮ್ ಆತ್ಮನೋ ಭೇದಸಿದ್ಧಿಃ, ಇತಿ ಪರಸ್ಪರಾಶ್ರಯತ್ವಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಹೇತುಮಾಹ -
ಪ್ರತಿಶರೀರಮಿತಿ ।
ಆತ್ಮಾನೋ ಭೇದಕಾಭಾವೇ ಫಲಿತಮಾಹ -
ಅತ ಇತಿ ।
ಸಮತ್ವಮೇವ ವ್ಯಾಕರೋತಿ -
ಏಕಂ ಚೇತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ನಿರ್ವಿಶೇಷತ್ವೇನ ಏಕತ್ವಾಜ್ಜೀವಾನಾಂ ಚ ಭೇದಕಾಭಾವೇನ ಏಕತ್ವಸ್ಯೋಕ್ತತ್ವಾದ್ ಏಕಲಕ್ಷಣತ್ವಾತ್ ಏಕತ್ವಂ ಜೀವಬ್ರಹ್ಮಣೋಃ ಏಷ್ಟವ್ಯಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಜೀವಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಏಕತ್ವೇ ಜೀಾವಾನಾಂ ಬ್ರಹ್ಮವತ್ ನಿರ್ದೇಷತ್ವಂ ಸಿಧ್ಯತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -
ತಸ್ಮಾನ್ನೇತಿ ।
ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಮೇವ ಸ್ಫೋರಯತಿ -
ದೇಹಾದೀತಿ ।
ಯದಿ ಸರ್ವಸತ್ತ್ವೇಷು ಸಮತ್ವದರ್ಶನಮದುಷ್ಟಮಿಷ್ಟಂ, ತರ್ಹಿ ಕಥಂ ಗೌತಮಸೂತ್ರಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -
ದೇಹಾದಿಸಂಘಾತೇತಿ ।
ಸೂತ್ರಸ್ಯ ಯಥೋಕ್ತಾಭಿಮಾನವದ್ವಿಷಯತ್ವೇ ಗಮಕಮಾಹ -
ಪೂಜೇತಿ ।
ಯದಿ ವಾ ಚತುರ್ವೇದಾನಾಮೇವ ಸಪ್ತಾಂ ಪೂಜಯಾ ವೈಷಮ್ಯಂ, ಯದಿ ವಾ ಚತುರ್ವೇದಾನಾಂ ಷಡಂಗವಿದಾಂ ಚ ಪೂಜಯಾ ಸಾಮ್ಯಂ, ತದಾ, ತೇಷಾಮ್ ಉಕ್ತಪೂಜಾವಿಷಯಾಣಾಂ ಕೇಷಾಂಚಿತ್ ಮನೋವಿಕಾರಸಂಭವೇ ಕರ್ತಾ ಪ್ರತ್ಯವೈತಿ, ಇತಿ ಅವಿದ್ವದ್ವಿಷಯತ್ವಂ ಸೂತ್ರಸ್ಯ ಪ್ರತಿಭಾತಿ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತತ್ರೈವ ಚ ಅನುಭವಮ್ ಅऩುಕೂಲತ್ವೇನ ಉದಾಹರತಿ -
ದೃಶ್ಯತೇ ಹೀತಿ ।
ದೇಹಾದಿಸಂಘಾತಾಭಿಮಾನವತಾಂ ಗುಣದೋಷಸಂಬಂಧಸಂಭವಾತ್ ತದ್ವಿಷಯಂ ಸೂತ್ರಮ್ , ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ಇದಾನೀಂ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮದರ್ಶನಾಭಿಮಾನವತಾಂ ಗುಣದೋಷಾಸಂಬಂಧಾತ್ ನ ತದ್ವಿಷಯ ಸೂತ್ರಮ್ , ಇತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾಹ -
ಬ್ರಹ್ಮ ತ್ವಿತಿ ।
ಇತಶ್ಚ ನೇದಂ ಸೂತ್ರಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ವಿಷಯಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -
ಕರ್ಮೀತಿ ।
ತತ್ರೈವ ಪೂಜಾಪರಿಭವಸಂಭವಾತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ಯತ್ರ ಸಮತ್ವದರ್ಶನಂ, ತತ್ರೈವ ತು ಇದಂ ಸೂತ್ರಂ, ನತು ಕರ್ಮಿಣಿ ಅಕರ್ಮಿಣಿ ವಾ ಇತಿ ವಿಭಾಗೋಽಸ್ತಿ, ತತ್ರಾಹ -
ಇದಂ ತ್ವಿತಿ ।
ಸಮತ್ವದರ್ಶನಸ್ಯ ಸಂನ್ಯಾಸಿವಿಷಯತ್ವೇನ ಪ್ರಸ್ತುತತ್ವೇ ಹೇತುಮಾಹ -
ಸರ್ವಕರ್ಮಾಣೀತಿ ।
ಆಽಧ್ಯಾಯಪರಿಸಮಾಪ್ತೇಃ ‘ಸರ್ವಕರ್ಮಾಣಿ’ ಇತ್ಯಾರಭ್ಯ ತತ್ರ ತತ್ರ ಸರ್ವಕರ್ಮಸಂನ್ಯಾಸಾಭಿಧಾನಾತ್ ತದ್ವಿಷಯಮ್ ಇದಂ ಸಮತ್ವದರ್ಶನಂ ಗಮ್ಯತೇ । ತತ್ರ ತನ್ನಿರಹಂಕಾರೇ ನಿರವಕಾಶಂ ಸೂತ್ರಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೧೯ ॥