ವಿಶೇಷಣವಿಭಾಗಕರಣಯೋಃ ಅನ್ಯಥಾ ಉಪಪತ್ತಿಮ್ ಆಶಂಕತೇ -
ತತ್ರೇತಿ ।
ವ್ಯವಹಾರಭೂಮಿಃ ಸಪ್ತಮ್ಯರ್ಥಃ । ಷಷ್ಠೀ ನಿರ್ಧಾರಣೇ ।
ಭವತು ಅಧಿಕಾರಿಣಾಂ ತ್ರೈವಿಧ್ಯಮ್ , ತಥಾಪಿ ಪ್ರಕೃತೇ ವಿಶೇಷಣಾದೌ ಕಿಮಾಯಾತಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ತೃತೀಯಾಪೇಕ್ಷಯಾ ತದುಪಪತ್ತಿಃ, ಇತ್ಯಾಹ -
ತಾನಪೇಕ್ಷ್ಯೇತಿ ।
ಆರುರುಕ್ಷೋಃ ಆರೂಢಸ್ಯ ಚ ಭೇದೇ ‘ತಸ್ಯೈವ ‘ಇತಿ ಪ್ರಕೃತಪರಾಮರ್ಶಾನುಪಪತ್ತಿಃ, ಇತಿ ದೂಷಯತಿ -
ನ ತಸ್ಯೇತಿ ।
ಯದಿ ಅನಾರುರುಕ್ಷುಂ ಪುರುಷಮ್ ಅಪೇಕ್ಷ್ಯ ‘ಅಾರುರುಕ್ಷೋಃ’ ಇತಿ ವಿಶೇಷಣಮ್ , ತಸ್ಯ ಚ ಕರ್ಮ ಆರೋಹಣಕಾರಣಮ್ , ಅನಾರೂಢಂ ಚ ಪುರುಷಮ್ ಅಪೇಕ್ಷ್ಯ ‘ಆರೂಢಸ್ಯ’ ಇತಿ ವಿಶೇಷಣಮ್ , ತಸ್ಯ ಚ ಶಮಃ ಸಂನ್ಯಾಸಃ ಯೋಗಫಲಪ್ರಾಪ್ತೌ ಕಾರಣಮ್ , ಇತಿ ವಿಶೇಷಣವಿಭಾಗಕರಣಯೋಃ ಉಪಪತ್ತಿಃ ; ತದಾ ಆರುರುಕ್ಷೋಃ ಆರೂಢಸ್ಯ ಚ ಭಿನ್ನತ್ವಾತ್ ಪ್ರಕೃತಪರಾಮರ್ಶಿನಃ ತಚ್ಛಬ್ದಸ್ಯಾನುಪಪತ್ತೇಃ ನ ಯುಕ್ತಮ್ ವಿಶೇಷಣಾದ್ಯುಪಪಾದನಮ್ , ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಿಂಚ ಯೋಗಮ್ ಆರುರುಕ್ಷೋಃ ತದಾರೋಹಣೇ ಕಾರಣಂ ಕರ್ಮ ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಪುನಃ ‘ಯೋಗಾರೂಢಸ್ಯ’ ಇತಿ ಯೋಗಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾತ್ ಯೋ ಯೋಗಂ ಪೂರ್ವಮ್ ಆರುರುಕ್ಷುಃ ಆಸೀತ್ , ತಸ್ಯೈವ ಅಪೇಕ್ಷಿತಂ ಯೋಗಮ್ ಆರೂಢಸ್ಯ ತತ್ಫಲಪ್ರಾಪ್ತೌ ಕರ್ಮಸಂನ್ಯಾಸಃ ಶಮಶಬ್ದವಾಚ್ಯೋ ಹೇತುತ್ವೇನ ಕರ್ತವ್ಯ ಇತಿ ವಚನಾತ್ ಆರುರುಕ್ಷೋಃ ಆರೂಢಸ್ಯ ಚ ಅಭಿನ್ನತ್ವಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಾತ್ ऩ ತಯೋರ್ಭಿನ್ನತ್ವಂ ಶಂಕಿತುಂ ಶಕ್ಯಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -
ಪುನರಿತಿ ।
ಯತ್ತು - ಯಾವಜ್ಜೀವಶ್ರುತಿವಿರೋಧಾತ್ ಯೋಗಾರೋಹಣಸೀಮಾಕರಣಂ ಕರ್ಮಣೋಽನುಚಿತಮ್ - ಇತಿ, ತತ್ರಾಹ -
ಅತ ಇತಿ ।
ಪೂರ್ವೋಕ್ತರೀತ್ಯಾ ಕರ್ಮತತ್ತ್ಯಾಗಯೋಃ ವಿಭಾಗೋಪಪತ್ತೌ ಶ್ರುತೇಃ ಅನ್ಯವಿಷಯತ್ವಾತ್ ಯೋಗಮ್ ಆರೂಢಸ್ಯ ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ಜಿಜ್ಞಾಸಮಾನಸ್ಯ ನಿತ್ಯನೈಮಿತ್ತಿಕಕರ್ಮಸ್ವಪಿ ಪರಿತ್ಯಾಗಸಿದ್ಧಿಃ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಇತಶ್ಚ ಯಾವಜ್ಜೀವಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯಂ ನ ಭವತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -
ಯೋಗೇತಿ ।
ಸಂನ್ಯಾಸಿನೋ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಸ್ಯ ವಿನಾಶಶಂಕಾವಚನಾತ್ ನ ಯಾವಜ್ಜೀವಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಪ್ರತಿಭಾತಿ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು - ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಶಬ್ದೇನ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯೈವ ಅಭಿಧಾನಾತ್ ತಸ್ಯೈವ ಅಸ್ಮಿನ್ನಧ್ಯಾಯೇ ಯೋಗವಿಧಾನಾತ್ ಯೋಗಾರೋಹಣಯೋಗ್ಯತ್ವೇ ಸತ್ಯಪಿ ಯಾವಜ್ಜೀವಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯಮ್ - ಇತಿ, ನೇತ್ಯಾಹ -
ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯೇತಿ ।
ತೇನಾಪಿ ಮುಮುಕ್ಷುಣಾ ಕೃತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋ ಮೋಕ್ಷಾತಿರಿಕ್ತಫಲಾನಾರಂಭಕತ್ವಾತ್ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟೋಽಸೌ ಛಿನ್ನಾಭ್ರಮಿವ ನಶ್ಯತಿ, ಇತಿ ಶಂಕಾ ಸಾವಕಾಶಾ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -
ಅವಶ್ಯಂ ಹೀತಿ ।
ಅಪೌರುಷೇಯಾತ್ ನಿರ್ದೋಷಾತ್ ವೇದಾತ್ ಫಲದಾಯಿನೀ ಕರ್ಮಣಃ ಸ್ವಾಭಾವಿಕೀ ಶಕ್ತಿ ಅವಗತಾ । ಬ್ರಹ್ಮಭಾವಸ್ಯ ಚ ಸ್ವತಸ್ಸಿದ್ಧತ್ವಾತ್ ನ ಕರ್ಮಫಲತ್ವಮ್ । ಅತೋ ಮೋಕ್ಷಾತಿರಿಕ್ತಸ್ಯೇವ ಫಲಸ್ಯ ಕರ್ಮಾರಂಭಕಮಿತಿ ಕರ್ಮಿಣಿ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟೇಽಪಿ ಕರ್ಮಗತಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಇತಿ ನಿರವಕಾಶಾ ಶಂಕಾ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು - ಮುಮುಕ್ಷುಣಾ ಕಾಮ್ಯಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಯೋಃ ಅಕರಣಾತ್ ಕೃತಯೋಶ್ಚ ನಿತ್ಯನೈಮಿತ್ತಿಕಯೋಃ ಅಫಲತ್ವಾತ್ - ಕಥಂ ತದೀಯಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋ ನಿಯಮೇನ ಫಲಾರಂಭಕತ್ವಮ್ ? ತತ್ರ ಆಹ -
ನಿತ್ಯಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ಚಕಾರೇಣ ನೈಮಿತ್ತಿಕಂ ಕರ್ಮ ಅನುಕೃಷ್ಯತೇ ।
ವೇದಪ್ರಮಣಕತ್ವೇಽಪಿ ನಿತ್ಯನೈಮಿತ್ತಿಕಯೋಃ ಅಫಲತ್ವೇ ದೋಷಮ್ ಆಹ -
ಅನ್ಯಥೇತಿ ।
ಕರ್ಮಣೋಽನುಷ್ಠಿತಸ್ಯ ಫಲಾರಂಭಕತ್ವಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ ಗೃಹಸ್ಥೋ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟೋಽಪಿ ಕರ್ಮಗತಿಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನ ತಸ್ಯ ನಾಶಾಶಂಕಾ, ಇತಿ ಶೇಷಃ ।
ಇತೋಽಪಿ ಗೃಹಸ್ಥೋ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಶಬ್ದವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -
ನ ಚೇತಿ ।
ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮ ಚ ಇತ್ಯುಭಯಮ್ , ತತೋ ಭ್ರಷ್ಟೋಽಯಂ ನಶ್ಯತಿ ಇತಿ ವಚನಮ್ , ಗೃಹಸ್ಥೇ ಕರ್ಮಿಣಿ ಸತಿ ನಾರ್ಥವದ್ ಭವಿತುಮ್ ಅಲಮ್ , ತಸ್ಯ ಕರ್ಮನಿಷ್ಠಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋ ವಿಭ್ರಂಶೇ ಹೇತ್ವಭಾವಾತ್ ತತ್ಫಲಸ್ಯ ಆವಶ್ಯಕತ್ವಾತ್ , ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।