ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ನನು ಕಿಮರ್ಥಂ ಧ್ಯಾನಯೋಗಾರೋಹಣಸೀಮಾಕರಣಮ್ , ಯಾವತಾ ಅನುಷ್ಠೇಯಮೇವ ವಿಹಿತಂ ಕರ್ಮ ಯಾವಜ್ಜೀವಮ್, ಆರುರುಕ್ಷೋರ್ಮುನೇರ್ಯೋಗಂ ಕರ್ಮ ಕಾರಣಮುಚ್ಯತೇ’ (ಭ. ಗೀ. ೬ । ೩) ಇತಿ ವಿಶೇಷಣಾತ್ , ಆರೂಢಸ್ಯ ಶಮೇನೈವ ಸಂಬಂಧಕರಣಾತ್ಆರುರುಕ್ಷೋಃ ಆರೂಢಸ್ಯ ಶಮಃ ಕರ್ಮ ಉಭಯಂ ಕರ್ತವ್ಯತ್ವೇನ ಅಭಿಪ್ರೇತಂ ಚೇತ್ಸ್ಯಾತ್ , ತದಾಆರುರುಕ್ಷೋಃ’ ‘ಆರೂಢಸ್ಯ ಇತಿ ಶಮಕರ್ಮವಿಷಯಭೇದೇನ ವಿಶೇಷಣಂ ವಿಭಾಗಕರಣಂ ಅನರ್ಥಕಂ ಸ್ಯಾತ್
ನನು ಕಿಮರ್ಥಂ ಧ್ಯಾನಯೋಗಾರೋಹಣಸೀಮಾಕರಣಮ್ , ಯಾವತಾ ಅನುಷ್ಠೇಯಮೇವ ವಿಹಿತಂ ಕರ್ಮ ಯಾವಜ್ಜೀವಮ್, ಆರುರುಕ್ಷೋರ್ಮುನೇರ್ಯೋಗಂ ಕರ್ಮ ಕಾರಣಮುಚ್ಯತೇ’ (ಭ. ಗೀ. ೬ । ೩) ಇತಿ ವಿಶೇಷಣಾತ್ , ಆರೂಢಸ್ಯ ಶಮೇನೈವ ಸಂಬಂಧಕರಣಾತ್ಆರುರುಕ್ಷೋಃ ಆರೂಢಸ್ಯ ಶಮಃ ಕರ್ಮ ಉಭಯಂ ಕರ್ತವ್ಯತ್ವೇನ ಅಭಿಪ್ರೇತಂ ಚೇತ್ಸ್ಯಾತ್ , ತದಾಆರುರುಕ್ಷೋಃ’ ‘ಆರೂಢಸ್ಯ ಇತಿ ಶಮಕರ್ಮವಿಷಯಭೇದೇನ ವಿಶೇಷಣಂ ವಿಭಾಗಕರಣಂ ಅನರ್ಥಕಂ ಸ್ಯಾತ್

ಸಮುಚ್ಚಯವಾದೀ ಸೀಮಾಕರಣಮ್ ಆಕ್ಷಿಪತಿ -

ನನ್ವಿತಿ ।

ಯಾವಜ್ಜೀವಶ್ರತಿವಶಾತ್ ಧ್ಯಾನಾರೋಹಣಸಾಮರ್ಥ್ಯೇ ಸತ್ಯಪಿ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಸ್ಯ ದುರ್ವಾರತ್ವಾತ್ , ಇತಿ ಹೇತುಮ್ ಆಹ -

ಯಾವತೇತಿ ।

ಭಾರ್ಯಾವಿಯೋಗಾದಿಪ್ರತಿಬಂಧಾತ್ ಯಾವಜ್ಜೀವಶ್ರುತಿಚೋದಿತಕರ್ಮಾನನುಷ್ಠಾನವತ್ ವೈರಾಗ್ಯಪ್ರತಿಬಂಧಾದಪಿ ತದನನುಷ್ಠಾನಸಂಭವಾತ್ ಭಗವತೋ ವಿಶೇಷವಚನಾಚ್ಚ ನ ಯಾವಜ್ಜೀವಂ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಪ್ರಸಕ್ತಿಃ, ಇತಿ ಪರಿಹರತಿ -

ನಾರುರುಕ್ಷೋರಿತಿ ।

ಉಕ್ತಮೇವಾರ್ಥಂ ವ್ಯತಿರೇಕದ್ವಾರೇಣ ವಿವೃಣೋತಿ -

ಆರುರುಕ್ಷೋರಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಆರೋಢುಮ್ ಇಚ್ಛತಿ ಇತಿ - ಆರುರುಕ್ಷುಃ, ಇತ್ಯತ್ರ ಆರೋಹಣೇಚ್ಛಾ ವಿಶೇಷಣಮ್ , ಆರೋಹಣಂ ಕೃತವಾನ್ ಇತಿ - ಆರೂಢಃ, ಇತ್ಯತ್ರ ಪುನಃ ಇಚ್ಛಾವಿಷಯಭೂತಮ್ ಆರೋಹಣಂ ವಿಶೇಷಣಮ್ । ಏವಂ ಶಮಕರ್ಮವಿಷಯಯೋಃ ಭೇದೇನ ವಿಶೇಷಣಂ ಮರ್ಯಾದಾಕರಣಾನಂಗೀಕರಣೇ ವಿರುದ್ಧಮ್ ಆಪದ್ಯತೇ । ತಯೋರೇವಂ ವಿಭಾಗಕರಣಂ ಚ ಭಾಗವತಂ ಸೀಮಾನಂಗೀಕಾರೇ ನ ಯುಜ್ಯೇತ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।