ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಮೋಕ್ಷಾಯೈ ಇತಿ ಚೇತ್ , ಸ್ವಕರ್ಮಣಾಂ ಕೃತಾನಾಂ ಈಶ್ವರೇ ಸಂನ್ಯಾಸೋ ಮೋಕ್ಷಾಯೈವ, ಫಲಾಂತರಾಯ ಯೋಗಸಹಿತಃ ; ಯೋಗಾಚ್ಚ ವಿಭ್ರಷ್ಟಃ ; ಇತ್ಯತಃ ತಂ ಪ್ರತಿ ನಾಶಾಶಂಕಾ ಯುಕ್ತೈವ ಇತಿ ಚೇತ್ , ; ಏಕಾಕೀ ಯತಚಿತ್ತಾತ್ಮಾ ನಿರಾಶೀರಪರಿಗ್ರಹಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೬ । ೧೦) ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿವ್ರತೇ ಸ್ಥಿತಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೬ । ೧೪) ಇತಿ ಕರ್ಮಸಂನ್ಯಾಸವಿಧಾನಾತ್ ಅತ್ರ ಧ್ಯಾನಕಾಲೇ ಸ್ತ್ರೀಸಹಾಯತ್ವಾಶಂಕಾ, ಯೇನ ಏಕಾಕಿತ್ವಂ ವಿಧೀಯತೇ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯನಿರಾಶೀರಪರಿಗ್ರಹಃಇತ್ಯಾದಿವಚನಮ್ ಅನುಕೂಲಮ್ಉಭಯವಿಭ್ರಷ್ಟಪ್ರಶ್ನಾನುಪಪತ್ತೇಶ್ಚ
ಮೋಕ್ಷಾಯೈ ಇತಿ ಚೇತ್ , ಸ್ವಕರ್ಮಣಾಂ ಕೃತಾನಾಂ ಈಶ್ವರೇ ಸಂನ್ಯಾಸೋ ಮೋಕ್ಷಾಯೈವ, ಫಲಾಂತರಾಯ ಯೋಗಸಹಿತಃ ; ಯೋಗಾಚ್ಚ ವಿಭ್ರಷ್ಟಃ ; ಇತ್ಯತಃ ತಂ ಪ್ರತಿ ನಾಶಾಶಂಕಾ ಯುಕ್ತೈವ ಇತಿ ಚೇತ್ , ; ಏಕಾಕೀ ಯತಚಿತ್ತಾತ್ಮಾ ನಿರಾಶೀರಪರಿಗ್ರಹಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೬ । ೧೦) ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿವ್ರತೇ ಸ್ಥಿತಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೬ । ೧೪) ಇತಿ ಕರ್ಮಸಂನ್ಯಾಸವಿಧಾನಾತ್ ಅತ್ರ ಧ್ಯಾನಕಾಲೇ ಸ್ತ್ರೀಸಹಾಯತ್ವಾಶಂಕಾ, ಯೇನ ಏಕಾಕಿತ್ವಂ ವಿಧೀಯತೇ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯನಿರಾಶೀರಪರಿಗ್ರಹಃಇತ್ಯಾದಿವಚನಮ್ ಅನುಕೂಲಮ್ಉಭಯವಿಭ್ರಷ್ಟಪ್ರಶ್ನಾನುಪಪತ್ತೇಶ್ಚ

ಅಧಿಕಫಲಹೇತುತ್ವೇಽಪಿ ಮೋಕ್ಷಹೇತುತ್ವಮ್ ಇಷ್ಯತಾಮ್ , ಇತಿ ಶಂಕತೇ -

ಮೋಕ್ಷಾಯೇತಿ ।

ತದೇವ ಚೋದ್ಯಂ ವಿವೃಣೋತಿ -

ಸ್ವಕರ್ಮಣಾಮಿತಿ ।

ಸಹಕಾರಿಸಾಮರ್ಥ್ಯಾತ್ ತಸ್ಯ ಫಲಾಂತರಂ ಪ್ರತಿ ಉಪಾಯತ್ವಾಸಿದ್ಧಿಃ, ಇತಿ ಹೇತುಂ ಸೂಚಯತಿ -

ಯೋಗೇತಿ ।

ಧ್ಯಾನಸಹಿತಸ್ಯ ಸಂನ್ಯಾಸಸ್ಯ ಮೋಕ್ಷೌಪಯಿಕತ್ವೇ ಕುತೋ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಮ್ ಅಧಿಂಕೃತ್ಯ ನಾಶಾಶಂಕಾ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಯೋಗಾಚ್ಚೇತಿ ।

ಸಹಕಾರ್ಯಭಾವೇ ಸಾಮಗ್ರ್ಯಭಾವತ್ ಫಲಾನುಪಪತ್ತೇಃ ಯುಕ್ತಾ ನಾಶಾಶಂಕಾ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಧ್ಯಾನಸಹಿತಮ್ ಈಶ್ವರೇ ಕರ್ಮಸಮರ್ಪಣಂ ಮೋಕ್ಷಾಯ, ಇತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಮಾಣಾಭಾವಾತ್ ಗೃಹಸ್ಥೋ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಶಬ್ದವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ, ಇತಿ ದೂಷಯತಿ -

ನೇತಿ ।

ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಶಬ್ದವಾಚ್ಯತ್ವಾಭಾವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮ್ ಆಹ -

ಏಕಾಕೀತಿ ।

ನ ಖಲು ಏತಾನಿ ವಿಶೇಷಣಾನಿ ಗೃಹಸ್ಥಸಮವಾಯೀನಿ ಸಂಭವಂತಿ । ತೇನ ತಸ್ಯ ಧ್ಯಾನಯೋಗವಿಧ್ಯಭಾವಾತ್ ನ ತಂ ಪ್ರತಿ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಶಬ್ದವಚನಮ್ ಉಚಿತಮ್ , ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಏಕಾಕಿತ್ವವಚನಂ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯಾಪಿ ಧ್ಯಾನಕಾಲೇ ಸ್ತ್ರೀಸಹಾಯತ್ವಾಭಾವಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ಭವಿಷ್ಯತಿ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದಿವತ್ ಧ್ಯಾನಸ್ಯ ಪತ್ನೀಸಾಧನತ್ವಾಭಾವಾತ್ ಅಪ್ರಾಪ್ತಪ್ರತಿಷೇಧಾತ್ ಮೈವಮ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ನ ಚಾತ್ರೇತಿ ।

ವಿಶೇಷಣಾಂತರಪರ್ಯಾಲೋಚನಯಾಪಿ ನಾಯಮ್ ಏಕಾಕಿಶಬ್ದೋ ಗೃಹಸ್ಥಪರೋ ಭವಿತುಮ್ ಅರ್ಹತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -

ನ ಚೇತಿ ।

ಕಿಂಚ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯೈವ ಏಕಾಕಿತ್ವಾದಿ ವಿವಕ್ಷಿತ್ವಾ ಧ್ಯಾನಯೋಗವಿಧೌ ತಂ ಪ್ರತಿ ಉಭಯಭ್ರಷ್ಟಪ್ರಶ್ನೋ ನೋಪಪದ್ಯತೇ, ಇತ್ಯಾಹ -

ಉಭಯೇತಿ ।

ನ ಹಿ ಗೃಹಸ್ಥಂ ಪ್ರತಿ ಉಭಯಸ್ಮಾತ್ ಜ್ಞಾನಾತ್ ಕರ್ಮಣಶ್ಚ ವಿಭ್ರಷ್ಟತ್ವಮ್ ಉಪೇತ್ಯ ಪ್ರಷ್ಟುಂ ಯುಜ್ಯತೇ, ತಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಾದ್ ಭ್ರಂಶೇಽಪಿ ಕರ್ಮಣಃ ತದಭಾವಾತ್ ಅನುಷ್ಠೀಯಮಾನಕರ್ಮಭ್ರಂಶೇಽಪಿ ಪ್ರಾಗನುಷ್ಠಿತಕರ್ಮವಶಾತ್ ಫಲಪ್ರತಿಲಂಭಾತ್ । ಅತಃ ಯಥೋಕ್ತಪ್ರಶ್ನಾಲೋಚನಯಾ ನ ಗೃಹಸ್ಥಂ ಪ್ರತಿ ಧ್ಯಾನವಿಧಾನೋಪಪತ್ತಿಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।