ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಉದ್ಧರೇದಾತ್ಮನಾತ್ಮಾನಂ ನಾತ್ಮಾನಮವಸಾದಯೇತ್
ಆತ್ಮೈವ ಹ್ಯಾತ್ಮನೋ ಬಂಧುರಾತ್ಮೈವ ರಿಪುರಾತ್ಮನಃ ॥ ೫ ॥
ಉದ್ಧರೇತ್ ಸಂಸಾರಸಾಗರೇ ನಿಮಗ್ನಮ್ ಆತ್ಮನಾ ಆತ್ಮಾನಂ ತತಃ ಉತ್ ಊರ್ಧ್ವಂ ಹರೇತ್ ಉದ್ಧರೇತ್ , ಯೋಗಾರೂಢತಾಮಾಪಾದಯೇದಿತ್ಯರ್ಥಃ ಆತ್ಮಾನಮ್ ಅವಸಾದಯೇತ್ ಅಧಃ ನಯೇತ್ , ಅಧಃ ಗಮಯೇತ್ಆತ್ಮೈವ ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ ಆತ್ಮನಃ ಬಂಧುಃ ಹಿ ಅನ್ಯಃ ಕಶ್ಚಿತ್ ಬಂಧುಃ, ಯಃ ಸಂಸಾರಮುಕ್ತಯೇ ಭವತಿಬಂಧುರಪಿ ತಾವತ್ ಮೋಕ್ಷಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಏವ, ಸ್ನೇಹಾದಿಬಂಧನಾಯತನತ್ವಾತ್ತಸ್ಮಾತ್ ಯುಕ್ತಮವಧಾರಣಮ್ಆತ್ಮೈವ ಹ್ಯಾತ್ಮನೋ ಬಂಧುಃಇತಿಆತ್ಮೈವ ರಿಪುಃ ಶತ್ರುಃಯಃ ಅನ್ಯಃ ಅಪಕಾರೀ ಬಾಹ್ಯಃ ಶತ್ರುಃ ಸೋಽಪಿ ಆತ್ಮಪ್ರಯುಕ್ತ ಏವೇತಿ ಯುಕ್ತಮೇವ ಅವಧಾರಣಮ್ಆತ್ಮೈವ ರಿಪುರಾತ್ಮನಃಇತಿ ॥ ೫ ॥
ಉದ್ಧರೇದಾತ್ಮನಾತ್ಮಾನಂ ನಾತ್ಮಾನಮವಸಾದಯೇತ್
ಆತ್ಮೈವ ಹ್ಯಾತ್ಮನೋ ಬಂಧುರಾತ್ಮೈವ ರಿಪುರಾತ್ಮನಃ ॥ ೫ ॥
ಉದ್ಧರೇತ್ ಸಂಸಾರಸಾಗರೇ ನಿಮಗ್ನಮ್ ಆತ್ಮನಾ ಆತ್ಮಾನಂ ತತಃ ಉತ್ ಊರ್ಧ್ವಂ ಹರೇತ್ ಉದ್ಧರೇತ್ , ಯೋಗಾರೂಢತಾಮಾಪಾದಯೇದಿತ್ಯರ್ಥಃ ಆತ್ಮಾನಮ್ ಅವಸಾದಯೇತ್ ಅಧಃ ನಯೇತ್ , ಅಧಃ ಗಮಯೇತ್ಆತ್ಮೈವ ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ ಆತ್ಮನಃ ಬಂಧುಃ ಹಿ ಅನ್ಯಃ ಕಶ್ಚಿತ್ ಬಂಧುಃ, ಯಃ ಸಂಸಾರಮುಕ್ತಯೇ ಭವತಿಬಂಧುರಪಿ ತಾವತ್ ಮೋಕ್ಷಂ ಪ್ರತಿ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಏವ, ಸ್ನೇಹಾದಿಬಂಧನಾಯತನತ್ವಾತ್ತಸ್ಮಾತ್ ಯುಕ್ತಮವಧಾರಣಮ್ಆತ್ಮೈವ ಹ್ಯಾತ್ಮನೋ ಬಂಧುಃಇತಿಆತ್ಮೈವ ರಿಪುಃ ಶತ್ರುಃಯಃ ಅನ್ಯಃ ಅಪಕಾರೀ ಬಾಹ್ಯಃ ಶತ್ರುಃ ಸೋಽಪಿ ಆತ್ಮಪ್ರಯುಕ್ತ ಏವೇತಿ ಯುಕ್ತಮೇವ ಅವಧಾರಣಮ್ಆತ್ಮೈವ ರಿಪುರಾತ್ಮನಃಇತಿ ॥ ೫ ॥

ತತ್ರ ಹೇತುಮ್ ಆಹ -

ಆತ್ಮೈವ ಹೀತಿ ।

ಉದ್ಧರಣಾಪೇಕ್ಷಾಮ್ ಆತ್ಮನಃ ಸೂಚಯತಿ -

ಸಂಸಾರೇತಿ ।

ಸಂಸಾರಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಂ ಹರಣ ಕೀದೃಕ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಯೋಗಾರೂಢತಾಮಿತಿ ।

ಯೋಗಪ್ರಾಪ್ತೌ ಅನಾಸ್ಥಾ ತು ನ ಕರ್ತವ್ಯಾ, ಇತ್ಯಾಹ -

ನಾತ್ಮಾನಮಿತಿ ।

ಯೋಗಪ್ರಾಪ್ತ್ಯುಪಾಯಶ್ಚೇತ್ ನಾನುಷ್ಠೀಯತೇ, ತದಾ ಯೋಗಾಭಾವೇ ಸಮ್ಸಾರಪರಿಹಾರಾಸಂಭವಾತ್ ಆತ್ಮಾ ಅಧೋ ನೀತಃ ಸ್ಯಾತ್  , ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನು - ಆತ್ಮಾನಂ ಸಮ್ಸಾರೇ ನಿಮಗ್ನಂ ತದೀಯೋ ಬಂಧುಃ ತಸ್ಮಾತ್ ಉದ್ಧರಿಷ್ಯತಿ ; ನೇತ್ಯಾಹ -

ಆತ್ಮೈವ ಹೀತಿ ।

ಕುತೋಽವಧಾರಣಮ್ ಅನ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಸ್ಯ ಬಂಧೋಃ ಸಂಭವಾತ್ , ತತ್ರ ಆಹ -

ನ ಹೀತಿ ।

ಅನ್ಯೋ ಬಂಧುಃ ಸನ್ ಅಪಿ ಸಮ್ಸಾರಮುಕ್ತಯೇ ನ ಭವತಿ, ಇತ್ಯೇತತ್ ಉಪಪಾದಯತಿ -

ಬಂಧುರಪೀತಿ ।

‘ಸ್ನೇಹಾದಿ’ ಇತಿ ಆದಿಶಬ್ದಾತ್ ತದನುಗುಣಪ್ರವೃತ್ತಿವಿಷಯತ್ವಂ ಗೃಹ್ಯತೇ ।

ಆತ್ಮಾತಿರಿಕ್ತಿಸ್ಯಾಪಿ ಶತ್ರೋಃ ಅಪಕಾರಿಣಃ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧತ್ವಾತ್ ಅವಧಾರಣಮ್ ಅನುಚಿತಮ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಯೋಽನ್ಯ ಇತಿ

॥ ೫ ॥