ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஷஷ்டோ²(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
நாத்யஶ்நதஸ்து யோகோ³(அ)ஸ்தி ந சைகாந்தமநஶ்நத: ।
ந சாதிஸ்வப்நஶீலஸ்ய ஜாக்³ரதோ நைவ சார்ஜுந ॥ 16 ॥
ந அத்யஶ்நத: ஆத்மஸம்மிதமந்நபரிமாணமதீத்யாஶ்நத: அத்யஶ்நத: ந யோக³: அஸ்தி । ந ச ஏகாந்தம் அநஶ்நத: யோக³: அஸ்தி । ‘யது³ ஹ வா ஆத்மஸம்மிதமந்நம் தத³வதி தந்ந ஹிநஸ்தி யத்³பூ⁴யோ ஹிநஸ்தி தத்³யத் கநீயோ(அ)ந்நம் ந தத³வதி’ (ஶ. ப்³ரா. ? ) இதி ஶ்ருதே: । தஸ்மாத் யோகீ³ ந ஆத்மஸம்மிதாத் அந்நாத் அதி⁴கம் ந்யூநம் வா அஶ்நீயாத் । அத²வா, யோகி³ந: யோக³ஶாஸ்த்ரே பரிபடீ²தாத் அந்நபரிமாணாத் அதிமாத்ரமஶ்நத: யோகோ³ நாஸ்தி । உக்தம் ஹி — ‘அர்த⁴ம் ஸவ்யஞ்ஜநாந்நஸ்ய த்ருதீயமுத³கஸ்ய ச । வாயோ: ஸஞ்சரணார்த²ம் து சதுர்த²மவஶேஷயேத்’ ( ? ) இத்யாதி³பரிமாணம் । ததா² — ந ச அதிஸ்வப்நஶீலஸ்ய யோகோ³ ப⁴வதி நைவ ச அதிமாத்ரம் ஜாக்³ரதோ ப⁴வதி ச அர்ஜுந ॥ 16 ॥
நாத்யஶ்நதஸ்து யோகோ³(அ)ஸ்தி ந சைகாந்தமநஶ்நத: ।
ந சாதிஸ்வப்நஶீலஸ்ய ஜாக்³ரதோ நைவ சார்ஜுந ॥ 16 ॥
ந அத்யஶ்நத: ஆத்மஸம்மிதமந்நபரிமாணமதீத்யாஶ்நத: அத்யஶ்நத: ந யோக³: அஸ்தி । ந ச ஏகாந்தம் அநஶ்நத: யோக³: அஸ்தி । ‘யது³ ஹ வா ஆத்மஸம்மிதமந்நம் தத³வதி தந்ந ஹிநஸ்தி யத்³பூ⁴யோ ஹிநஸ்தி தத்³யத் கநீயோ(அ)ந்நம் ந தத³வதி’ (ஶ. ப்³ரா. ? ) இதி ஶ்ருதே: । தஸ்மாத் யோகீ³ ந ஆத்மஸம்மிதாத் அந்நாத் அதி⁴கம் ந்யூநம் வா அஶ்நீயாத் । அத²வா, யோகி³ந: யோக³ஶாஸ்த்ரே பரிபடீ²தாத் அந்நபரிமாணாத் அதிமாத்ரமஶ்நத: யோகோ³ நாஸ்தி । உக்தம் ஹி — ‘அர்த⁴ம் ஸவ்யஞ்ஜநாந்நஸ்ய த்ருதீயமுத³கஸ்ய ச । வாயோ: ஸஞ்சரணார்த²ம் து சதுர்த²மவஶேஷயேத்’ ( ? ) இத்யாதி³பரிமாணம் । ததா² — ந ச அதிஸ்வப்நஶீலஸ்ய யோகோ³ ப⁴வதி நைவ ச அதிமாத்ரம் ஜாக்³ரதோ ப⁴வதி ச அர்ஜுந ॥ 16 ॥

ஆஹாராதி³ இத்யாதி³ ஶப்³தே³ந விஹாரஜாக³ரிதாதி³ ச உச்யதே । ஆத்மஸம்மிதம் அந்நபரிமாணம் அஷ்டக்³ராஸாதி³ । ஆஹாரநியமே  ஶதபத²ஶ்ருதிம் ப்ரமாணயதி -

யது³ஹ வா இதி ।

தத³ந்நம் பு⁴ஜ்யமாநம் யது³ஹ வா இதி ப்ரஸித்³த்⁴யா அநூதி³தம் அவதி - அநுஷ்டா²நயோக்³யதாம் ஆபாத்³ய அநுஷ்டா²நத்³வாரேண போ⁴க்தாரம் ரக்ஷதி । ந புந: தத் அந்நம் அஸ்ய அநர்தா²ய ப⁴வதி இத்யர்த²: । யத்புந: ஆத்மஸம்மிதாத் பூ⁴ய: - அதி⁴கதரம் ஶாஸ்த்ரமதிக்ரம்ய பு⁴ஜ்யதே, தத் ஆத்மாநம் ஹிநஸ்தி போ⁴க்து: அநர்தா²ய  ப⁴வதி । யச்ச அந்நம் கநீய: - அல்பதரம் ஶாஸ்த்ரநிஶ்சயாபா⁴வாத் அத்³யதே தத் அந்நம் அநுஷ்டா²நயோக்³யதாதி³த்³வாரா ந ரக்ஷிதும் க்ஷமதே । தஸ்மாத் அத்யதி⁴கம் அத்யல்பஞ்ச அந்நம் யோக³மாருருக்ஷதா த்யாஜ்யம் இத்யர்த²: ।

ஶ்ருதிஸித்³த⁴மர்த²ம் நிக³மயதி -

தஸ்மாத் இதி ।

நேத்யாதே³: வ்யாக்²யாநாந்தரமாஹ -

அத²வேதி ।

கிம் தத் அந்நபரிமாணம் யோக³ஶாஸ்த்ரோக்தம், யத் அதி⁴கம் ந்யூநம் வா அப்⁴யவஹரத: யோகா³நுபபத்தி: இத்யாஶங்க்ய ஆஹ -

உக்தம் ஹீதி ।

‘ பூரயேத³ஶநேநார்த⁴ம் த்ருதீயமுத³கேந து ।

வாயோஸ்ஸஞ்சரணார்தா²ய சதுர்த²மவஶேஷயேத் ॥  ''

இதி வாக்யம் ஆதி³ஶப்³தா³ர்த²: । யதா² அத்யந்தமஶ்நத: அநஶ்நதஶ்ச யோக³: ந ஸம்ப⁴வதி ததா² அத்யந்தம் ஸ்வபத: ஜாக்³ரதஶ்ச ந யோக³ஸ்ஸம்ப⁴வதி, இத்யாஹ -

ததே²தி

॥ 16 ॥