శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
నాత్యశ్నతస్తు యోగోఽస్తి చైకాన్తమనశ్నతః
చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున ॥ ౧౬ ॥
అత్యశ్నతః ఆత్మసంమితమన్నపరిమాణమతీత్యాశ్నతః అత్యశ్నతః యోగః అస్తి ఎకాన్తమ్ అనశ్నతః యోగః అస్తియదు వా ఆత్మసంమితమన్నం తదవతి తన్న హినస్తి యద్భూయో హినస్తి తద్యత్ కనీయోఽన్నం తదవతి’ (శ. బ్రా. ? ) ఇతి శ్రుతేఃతస్మాత్ యోగీ ఆత్మసంమితాత్ అన్నాత్ అధికం న్యూనం వా అశ్నీయాత్అథవా, యోగినః యోగశాస్త్రే పరిపఠీతాత్ అన్నపరిమాణాత్ అతిమాత్రమశ్నతః యోగో నాస్తిఉక్తం హిఅర్ధం సవ్యఞ్జనాన్నస్య తృతీయముదకస్య వాయోః సఞ్చరణార్థం తు చతుర్థమవశేషయేత్’ ( ? ) ఇత్యాదిపరిమాణమ్తథా అతిస్వప్నశీలస్య యోగో భవతి నైవ అతిమాత్రం జాగ్రతో భవతి అర్జున ॥ ౧౬ ॥
నాత్యశ్నతస్తు యోగోఽస్తి చైకాన్తమనశ్నతః
చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున ॥ ౧౬ ॥
అత్యశ్నతః ఆత్మసంమితమన్నపరిమాణమతీత్యాశ్నతః అత్యశ్నతః యోగః అస్తి ఎకాన్తమ్ అనశ్నతః యోగః అస్తియదు వా ఆత్మసంమితమన్నం తదవతి తన్న హినస్తి యద్భూయో హినస్తి తద్యత్ కనీయోఽన్నం తదవతి’ (శ. బ్రా. ? ) ఇతి శ్రుతేఃతస్మాత్ యోగీ ఆత్మసంమితాత్ అన్నాత్ అధికం న్యూనం వా అశ్నీయాత్అథవా, యోగినః యోగశాస్త్రే పరిపఠీతాత్ అన్నపరిమాణాత్ అతిమాత్రమశ్నతః యోగో నాస్తిఉక్తం హిఅర్ధం సవ్యఞ్జనాన్నస్య తృతీయముదకస్య వాయోః సఞ్చరణార్థం తు చతుర్థమవశేషయేత్’ ( ? ) ఇత్యాదిపరిమాణమ్తథా అతిస్వప్నశీలస్య యోగో భవతి నైవ అతిమాత్రం జాగ్రతో భవతి అర్జున ॥ ౧౬ ॥

ఆహారాది ఇత్యాది శబ్దేన విహారజాగరితాది చ ఉచ్యతే । ఆత్మసంమితం అన్నపరిమాణమ్ అష్టగ్రాసాది । ఆహారనియమే  శతపథశ్రుతిం ప్రమాణయతి -

యదుహ వా ఇతి ।

తదన్నం భుజ్యమానం యదుహ వా ఇతి ప్రసిద్ధ్యా అనూదితం అవతి - అనుష్ఠానయోగ్యతామ్ ఆపాద్య అనుష్ఠానద్వారేణ భోక్తారం రక్షతి । న పునః తత్ అన్నం అస్య అనర్థాయ భవతి ఇత్యర్థః । యత్పునః ఆత్మసంమితాత్ భూయః - అధికతరం శాస్త్రమతిక్రమ్య భుజ్యతే, తత్ ఆత్మానం హినస్తి భోక్తుః అనర్థాయ  భవతి । యచ్చ అన్నం కనీయః - అల్పతరం శాస్త్రనిశ్చయాభావాత్ అద్యతే తత్ అన్నం అనుష్ఠానయోగ్యతాదిద్వారా న రక్షితుం క్షమతే । తస్మాత్ అత్యధికమ్ అత్యల్పఞ్చ అన్నం యోగమారురుక్షతా త్యాజ్యమ్ ఇత్యర్థః ।

శ్రుతిసిద్ధమర్థం నిగమయతి -

తస్మాత్ ఇతి ।

నేత్యాదేః వ్యాఖ్యానాన్తరమాహ -

అథవేతి ।

కిం తత్ అన్నపరిమాణం యోగశాస్త్రోక్తం, యత్ అధికం న్యూనం వా అభ్యవహరతః యోగానుపపత్తిః ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

ఉక్తం హీతి ।

‘ పూరయేదశనేనార్ధం తృతీయముదకేన తు ।

వాయోస్సఞ్చరణార్థాయ చతుర్థమవశేషయేత్ ॥  ''

ఇతి వాక్యమ్ ఆదిశబ్దార్థః । యథా అత్యన్తమశ్నతః అనశ్నతశ్చ యోగః న సమ్భవతి తథా అత్యన్తం స్వపతః జాగ్రతశ్చ న యోగస్సమ్భవతి, ఇత్యాహ -

తథేతి

॥ ౧౬ ॥