ತತ್ರ ಕೋಮುತಿಕನ್ಯಾಯಂ ಸೂಚಯತಿ -
ಜಿಜ್ಞಾಸುರಿತಿ ।
ಪೂರ್ವಾರ್ಧಂ ವಿಭಜತೇ -
ಯಃ ಪೂರ್ವೇತಿ ।
ತಸ್ಮಾತ್ , ನ ಇಚ್ಛಯಾ ತಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ, ಇತಿ ಶೇಷಃ ।
ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟಸ್ಯ ಅಧರ್ಮಾದಿಪ್ರತಿಬಂಧೇಽಪಿ ತರ್ಹಿ ಪೂರ್ವಾಭ್ಯಾಸವಶಾತ್ ಬುದ್ಧಿಸಂಬಂಧಃ ಸ್ಯಾತ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಯದಿ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟೇನ ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸಜನಿತಸಂಸ್ಕಾರಪ್ರಾಬತ್ಯಾತ್ ಪ್ರಬಲತರಾಧರ್ಮಭೇದರೂಪಂ ಕರ್ಮ ನ ಕೃತಂ ಸ್ಯಾತ್ , ತದಾ ತೇನ ಸಂಸ್ಕಾರೇಣ ವಶೀಕೃತಃ ಸನ್ ಇಚ್ಛಾದಿರಹಿತೋಽಪಿ ಬುದ್ಧಿಸಂಬಂಧಭಾಕ್ ಭವತಿ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿಪಕ್ಷೇ ಯೋಗಸಂಸ್ಕಾರಸ್ಯ ಅಭಿಭೂತತ್ವಾತ್ ನ ಕಾರ್ಯಾರಂಭಕತ್ವಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -
ಅಧರ್ಮಶ್ಚೇದಿತಿ ।
ಯೋಗಜಸಂಸ್ಕಾರಸ್ಯ ಅಧರ್ಮಾಭಿಭೂತಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಮ್ ಅಕೃತ್ವೈವ ಅಭಿಭಾವಕಪ್ರಾಬಲ್ಯೇ ಪ್ರಣಾಶಃ ಸ್ಯಾತ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -
ತತ್ಕ್ಷಯೇತ್ವಿತಿ ।
ಕಾಲವ್ಯವಧಾನಾತ್ ನಿವೃತ್ತಿಂ ಶಂಕಿತ್ವಾ ಉತ್ಕಮ್ -
ನೇತಿ ।
ತೃಣಜಲಾಯುಕಾದೃಷ್ಟಾಂತಶ್ರುತ್ಯಾ ಸಂಸ್ಕಾರಸ್ಯ ದೀರ್ಘತಾಯಾಃ ಸಮಾಧಿಗತತ್ವಾತ್ , ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ಕॊಮುತಿಕನ್ಯಾಯೋಕ್ತಿಪರಮ್ ಉತ್ತರಾರ್ಧಂ ವಿಭಜತೇ -
ಜಿಜ್ಞಾಸುರಪೀತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅತ್ರಾಪಿ ‘ಸಂನ್ಯಾಸೀ’ ಇತಿ ವಿಶೇಷಣಂ ಪೂರ್ವವತ್ ಅವಧೇಯಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -
ಸಾಮರ್ಥ್ಯಾದಿತಿ ।
ನ ಹಿ ಕರ್ಮೀ ಕರ್ಮಮಾರ್ಗೇ ಪ್ರವೃತ್ತಃ ತತೋ ಭ್ರಷ್ಟಃ ಶಂಕಿತುಂ ಶಕ್ಯತೇ, ಅತಃ ಸಂನ್ಯಾಸೀ ಪೂರ್ವೋಕ್ತೈಃ ವಿಶೇಷಣೈಃ ವಿಶಿಷ್ಟೋ ಯೋಗಭ್ರಷ್ಟೋಽಭೀಷ್ಟಃ । ಸೋಽಪಿ ವೈದಿಕಂ ಕರ್ಮ ತತ್ಫಲಂ ಚ ಅತಿವರ್ತತೇ, ಕಿಮುತ ಯೋಗಂ ಬುದ್ಧ್ವಾ ತನ್ನಿಷ್ಠಃ - ಸದಾ ಅಭ್ಯಾಸಂ ಕುರ್ವನ್ ಕರ್ಮ ತತ್ಫಲಂ ಚ ಅತಿವರ್ತತ ಇತಿ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ , ಇತಿ ಯೋಜನಾ । ಯೋಗನಿಷ್ಠಸ್ಯ ಕರ್ಮತತ್ಫಲಾತಿವರ್ತನಂ ತತೋಽಧಿಕಫಲಾವಾಪ್ತಿಃ ವಿವಕ್ಷ್ಯತೇ
॥ ೪೪ ॥