తత్ర ప్రశ్నత్రయం నిర్ణేతుం భగవద్వచనమ్ ఉదాహరతి -
అక్షరమితి ।
‘కిం తత్ బ్రహ్మ’ (భ. గీ. ౮-౧) ఇతి ప్రశ్నస్య ప్రతివచనమ్ -
అక్షరం బ్రహ్మ పరమమితి ।
తత్ర అక్షరశబ్దస్య నిరుపాధికే పరస్మిన్ ఆత్మని అవినాశిత్వవ్యాప్తిమత్వసమ్బన్ధాత్ ప్రవృత్తిం వ్యుత్పాదయతి -
అక్షరమిత్యాదినా ।
కథం పునః అక్షరశబ్దస్య యథోక్తే పరమాత్మని వృద్ధప్రయోగమ్ అన్తరేణ వ్యుత్పత్త్యా ప్రవృత్తిః ఆశ్రీయతే ? వ్యుత్పత్తేః అర్థాన్తరేఽపి సమ్భవాత్ , ఇత్యాశఙ్క్య, ద్యావాపృథివ్యాదివిషయనిరఙ్కుశప్రశాసనస్య పరస్మాత్ అన్యస్మిన్ అసమ్భవాత్ తథావిధప్రశాసనకర్తృత్వేన శ్రుతమ్ అక్షరం బ్రహ్మైవ, ఇత్యాహ -
ఎతస్యేతి ।
‘రూఢిర్యోగమ్ అపహరతి’ ఇతి న్యాయాత్ ఓఙ్కారే వర్ణసముదాయాత్మని అక్షరశబ్దస్య రూఢ్యా ప్రవృత్తిః ఆశ్రయితుమ్ ఉచితా, ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -
ఓఙ్కారస్యేతి ।
ప్రతివచనోపక్రమే ప్రక్రాన్తమ్ అోఙ్కారాఖ్యమ్ అక్షరమేవ ఉత్తరత్ర విశేషితం భవిష్యతి, ఇత్యాశఙ్క్య, పరమవిశేషణవిరోధాత్ న తస్య ప్రక్రమః సమ్భవతి, ఇత్యాహ -
పరమమితి చేతి ।
కిమ్ అధ్యాత్మమ్ ఇతి ప్రశ్నస్య, ఉత్తరం ‘స్వభావోఽధ్యాత్మమ్’ ఇత్యాది । తద్వ్యాచష్టే -
తస్యైవేతి ।
స్వకీయో భావః - స్వభావః శ్రోత్రాదికరణగ్రామః, స చ ఆత్మని దేహే, అహంప్రత్యయవేద్యో వర్తతే, ఇతి అముం ప్రతిభాసం వ్యావర్త్య, స్వభావపదం గృహ్ణాతి -
స్వో భావ ఇతి ।
ఎవం విగ్రహపరిగ్రహే ‘స్వభావోఽధ్యాత్మమ్ ఉచ్యతే’ ఇత్యస్య అయమ్ అర్థో నిష్పన్నో భవతి, ఇతి అనువాదపూర్వకం కథయతి -
స్వభావ ఇతి ।
తస్యైవ పరస్య ఇత్యాదినా ఉక్తం న విస్మర్తవ్యమ్ , ఇతి విశినష్టి -
పరమార్థేతి ।
పరమేవ హి బ్రహ్మ దేహాదౌ ప్రవిశ్య ప్రత్యగాత్మభావమ్ అనుభవతి ‘తత్సృష్ట్వా తదేవానుప్రావిశత్ ‘ (తై.ఉ. ౨ - ౬ - ౧) ఇతి శ్రుతేః. ఇత్యర్థః ।
‘కిం కర్మ’ ఇతి ప్రశ్నస్య ఉత్తరమ్ ఉపాదత్తే -
భూతేతి ।
భూతాన్యేవ భావాః, తేషామ్ ఉద్భవః - సముత్పత్తిః, తాం కరోతీతి, వ్యుత్పత్తిం సిద్ధవత్కృత్య, విధాన్తరేణ వ్యుత్పాదయతి -
భూతానామితి ।
భావః - సద్భావః - వస్తుభావః । అత ఎవ భూతవస్తూత్పత్తికర ఇతి వక్ష్యతి ।
వైదికం కర్మ అత్రఉక్తవిశేషణం కర్మశబ్దితమ్ ఇతి విసర్గశబ్దార్థం దర్శయన్ విశదయతి -
విసర్గ ఇత్యాదినా ।
కథం పునః యథోక్తస్య యజ్ఞస్య సర్వేషు భూతేషు సృష్టిస్థితిప్రలయహేతుత్వేన తదుద్భవకరత్వమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, ‘అగ్నౌ ప్రాస్తాహుతిః’ (మను. ౩-౭౬) ఇత్యాదిస్మృతిమ్ అనుస్మృత్య, ఆహ -
ఎతస్మాద్ధీతి
॥ ౩ ॥