ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಪರಸ್ತಸ್ಮಾತ್ತು ಭಾವೋಽನ್ಯೋಽವ್ಯಕ್ತೋಽವ್ಯಕ್ತಾತ್ಸನಾತನಃ
ಯಃ ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ನಶ್ಯತ್ಸು ವಿನಶ್ಯತಿ ॥ ೨೦ ॥
ಪರಃ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತಃ ಭಿನ್ನಃ ; ಕುತಃ ? ತಸ್ಮಾತ್ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾತ್ತು—ಶಬ್ದಃ ಅಕ್ಷರಸ್ಯ ವಿವಕ್ಷಿತಸ್ಯ ಅವ್ಯಕ್ತಾತ್ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯವಿಶೇಷಣಾರ್ಥಃಭಾವಃ ಅಕ್ಷರಾಖ್ಯಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮವ್ಯತಿರಿಕ್ತತ್ವೇ ಸತ್ಯಪಿ ಸಾಲಕ್ಷಣ್ಯಪ್ರಸಂಗೋಽಸ್ತೀತಿ ತದ್ವಿನಿವೃತ್ತ್ಯರ್ಥಮ್ ಆಹಅನ್ಯಃ ಇತಿಅನ್ಯಃ ವಿಲಕ್ಷಣಃ ಅವ್ಯಕ್ತಃ ಅನಿಂದ್ರಿಯಗೋಚರಃ । ‘ಪರಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ; ಕಸ್ಮಾತ್ ಪುನಃ ಪರಃ ? ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾತ್ ಭೂತಗ್ರಾಮಬೀಜಭೂತಾತ್ ಅವಿದ್ಯಾಲಕ್ಷಣಾತ್ ಅವ್ಯಕ್ತಾತ್ಅನ್ಯಃ ವಿಲಕ್ಷಣಃ ಭಾವಃ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃಸನಾತನಃ ಚಿರಂತನಃ ಯಃ ಸಃ ಭಾವಃ ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಷು ನಶ್ಯತ್ಸು ವಿನಶ್ಯತಿ ॥ ೨೦ ॥
ಪರಸ್ತಸ್ಮಾತ್ತು ಭಾವೋಽನ್ಯೋಽವ್ಯಕ್ತೋಽವ್ಯಕ್ತಾತ್ಸನಾತನಃ
ಯಃ ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ನಶ್ಯತ್ಸು ವಿನಶ್ಯತಿ ॥ ೨೦ ॥
ಪರಃ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತಃ ಭಿನ್ನಃ ; ಕುತಃ ? ತಸ್ಮಾತ್ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾತ್ತು—ಶಬ್ದಃ ಅಕ್ಷರಸ್ಯ ವಿವಕ್ಷಿತಸ್ಯ ಅವ್ಯಕ್ತಾತ್ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯವಿಶೇಷಣಾರ್ಥಃಭಾವಃ ಅಕ್ಷರಾಖ್ಯಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮವ್ಯತಿರಿಕ್ತತ್ವೇ ಸತ್ಯಪಿ ಸಾಲಕ್ಷಣ್ಯಪ್ರಸಂಗೋಽಸ್ತೀತಿ ತದ್ವಿನಿವೃತ್ತ್ಯರ್ಥಮ್ ಆಹಅನ್ಯಃ ಇತಿಅನ್ಯಃ ವಿಲಕ್ಷಣಃ ಅವ್ಯಕ್ತಃ ಅನಿಂದ್ರಿಯಗೋಚರಃ । ‘ಪರಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ; ಕಸ್ಮಾತ್ ಪುನಃ ಪರಃ ? ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾತ್ ಭೂತಗ್ರಾಮಬೀಜಭೂತಾತ್ ಅವಿದ್ಯಾಲಕ್ಷಣಾತ್ ಅವ್ಯಕ್ತಾತ್ಅನ್ಯಃ ವಿಲಕ್ಷಣಃ ಭಾವಃ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃಸನಾತನಃ ಚಿರಂತನಃ ಯಃ ಸಃ ಭಾವಃ ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಷು ನಶ್ಯತ್ಸು ವಿನಶ್ಯತಿ ॥ ೨೦ ॥

ಪರಶಬ್ದಸ್ಯ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಿಷಯತ್ವೇ ತುಶಬ್ದೇನ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಮ್ ಉಕ್ತ್ವಾ ಪುನಃ ಅನ್ಯಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾತ್ ಪೌನರುಕ್ತ್ಯಮ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ವ್ಯತಿರಿಕ್ತತ್ವ ಇತಿ ।

ತುನಾದ್ಯೋತಿತಂ ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಮ್ ಅನ್ಯಶಬ್ದೇನ ಪ್ರಕಟಿತಮ್ । ಯತೋ ಭಿನ್ನೇಷ್ವಪಿ ಭಾವಭೇದೇಷು ಸಾಲಕ್ಷಣ್ಯಮ್ ಆಲಕ್ಷ್ಯತೇ, ತತಶ್ಚ ಅವ್ಯಕ್ತಾತ್ ಭಿನ್ನತ್ವೇಽಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ತೇನ ಸಾದೃಶ್ಯಮ್ ಆಶಂಕ್ಯತೇ, ತನ್ನಿವೃತ್ತ್ಯರ್ಥಮ್ ಅನ್ಯಪದಮ್ , ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದ್ವಾ ಪರಶಬ್ದಸ್ಯ ಪ್ರಕೃಷ್ಟವಾಚಿನೋ ಭಾವವಿಶೇಷಣಾರ್ಥತ್ವೇ ಪುನರುಕ್ತಿಶಂಕೈವ ನಾಸ್ತಿ, ಇತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।

ಅನಾದಿಭಾವಸ್ಯ ಅಕ್ಷರಸ್ಯ ಅವಿನಾಶಿತ್ವಾಮ್ ಅರ್ಥಸಿದ್ಧಂ ಸಮರ್ಥಯತೇ -

ಯಃ ಸ ಭಾವ ಇತಿ ।

ಸರ್ವಂ ಹಿ ವಿನಶ್ಯದ್ವಿಕಾರಜಾತಂ ಪುರುಷಾಂತಂ ವಿನಶ್ಯತಿ, ಸ ತು ವಿನಾಶಹೇತ್ವಭಾವಾನ್ನ ವಿನಷ್ಟಮ್ ಅರ್ಹತಿ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ

॥ ೨೦ ॥