ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ರಾಜವಿದ್ಯಾ ರಾಜಗುಹ್ಯಂ ಪವಿತ್ರಮಿದಮುತ್ತಮಮ್
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಗಮಂ ಧರ್ಮ್ಯಂ ಸುಸುಖಂ ಕರ್ತುಮವ್ಯಯಮ್ ॥ ೨ ॥
ರಾಜವಿದ್ಯಾ ವಿದ್ಯಾನಾಂ ರಾಜಾ, ದೀಪ್ತ್ಯತಿಶಯವತ್ತ್ವಾತ್ ; ದೀಪ್ಯತೇ ಹಿ ಇಯಮ್ ಅತಿಶಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ಸರ್ವವಿದ್ಯಾನಾಮ್ತಥಾ ರಾಜಗುಹ್ಯಂ ಗುಹ್ಯಾನಾಂ ರಾಜಾಪವಿತ್ರಂ ಪಾವನಂ ಇದಮ್ ಉತ್ತಮಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಪಾವನಾನಾಂ ಶುದ್ಧಿಕಾರಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಮ್ ಉತ್ಕೃಷ್ಟತಮಮ್ಅನೇಕಜನ್ಮಸಹಸ್ರಸಂಚಿತಮಪಿ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾದಿ ಸಮೂಲಂ ಕರ್ಮ ಕ್ಷಣಮಾತ್ರಾದೇವ ಭಸ್ಮೀಕರೋತಿ ಇತ್ಯತಃ ಕಿಂ ತಸ್ಯ ಪಾವನತ್ವಂ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ಕಿಂಚಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಗಮಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣ ಸುಖಾದೇರಿವ ಅವಗಮೋ ಯಸ್ಯ ತತ್ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಗಮಮ್ಅನೇಕಗುಣವತೋಽಪಿ ಧರ್ಮವಿರುದ್ಧತ್ವಂ ದೃಷ್ಟಮ್ , ತಥಾ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಧರ್ಮವಿರೋಧಿ, ಕಿಂತು ಧರ್ಮ್ಯಂ ಧರ್ಮಾದನಪೇತಮ್ಏವಮಪಿ, ಸ್ಯಾದ್ದುಃಖಸಂಪಾದ್ಯಮಿತ್ಯತ ಆಹಸುಸುಖಂ ಕರ್ತುಮ್ , ಯಥಾ ರತ್ನವಿವೇಕವಿಜ್ಞಾನಮ್ತತ್ರ ಅಲ್ಪಾಯಾಸಾನಾಮನ್ಯೇಷಾಂ ಕರ್ಮಣಾಂ ಸುಖಸಂಪಾದ್ಯಾನಾಮ್ ಅಲ್ಪಫಲತ್ವಂ ದುಷ್ಕರಾಣಾಂ ಮಹಾಫಲತ್ವಂ ದೃಷ್ಟಮಿತಿ, ಇದಂ ತು ಸುಖಸಂಪಾದ್ಯತ್ವಾತ್ ಫಲಕ್ಷಯಾತ್ ವ್ಯೇತಿ ಇತಿ ಪ್ರಾಪ್ತೇ, ಆಹಅವ್ಯಯಮ್ ಇತಿ ಅಸ್ಯ ಫಲತಃ ಕರ್ಮವತ್ ವ್ಯಯಃ ಅಸ್ತೀತಿ ಅವ್ಯಯಮ್ಅತಃ ಶ್ರದ್ಧೇಯಮ್ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಮ್ ॥ ೨ ॥
ರಾಜವಿದ್ಯಾ ರಾಜಗುಹ್ಯಂ ಪವಿತ್ರಮಿದಮುತ್ತಮಮ್
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಗಮಂ ಧರ್ಮ್ಯಂ ಸುಸುಖಂ ಕರ್ತುಮವ್ಯಯಮ್ ॥ ೨ ॥
ರಾಜವಿದ್ಯಾ ವಿದ್ಯಾನಾಂ ರಾಜಾ, ದೀಪ್ತ್ಯತಿಶಯವತ್ತ್ವಾತ್ ; ದೀಪ್ಯತೇ ಹಿ ಇಯಮ್ ಅತಿಶಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ಸರ್ವವಿದ್ಯಾನಾಮ್ತಥಾ ರಾಜಗುಹ್ಯಂ ಗುಹ್ಯಾನಾಂ ರಾಜಾಪವಿತ್ರಂ ಪಾವನಂ ಇದಮ್ ಉತ್ತಮಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಪಾವನಾನಾಂ ಶುದ್ಧಿಕಾರಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಮ್ ಉತ್ಕೃಷ್ಟತಮಮ್ಅನೇಕಜನ್ಮಸಹಸ್ರಸಂಚಿತಮಪಿ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾದಿ ಸಮೂಲಂ ಕರ್ಮ ಕ್ಷಣಮಾತ್ರಾದೇವ ಭಸ್ಮೀಕರೋತಿ ಇತ್ಯತಃ ಕಿಂ ತಸ್ಯ ಪಾವನತ್ವಂ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ಕಿಂಚಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಗಮಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣ ಸುಖಾದೇರಿವ ಅವಗಮೋ ಯಸ್ಯ ತತ್ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಗಮಮ್ಅನೇಕಗುಣವತೋಽಪಿ ಧರ್ಮವಿರುದ್ಧತ್ವಂ ದೃಷ್ಟಮ್ , ತಥಾ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಧರ್ಮವಿರೋಧಿ, ಕಿಂತು ಧರ್ಮ್ಯಂ ಧರ್ಮಾದನಪೇತಮ್ಏವಮಪಿ, ಸ್ಯಾದ್ದುಃಖಸಂಪಾದ್ಯಮಿತ್ಯತ ಆಹಸುಸುಖಂ ಕರ್ತುಮ್ , ಯಥಾ ರತ್ನವಿವೇಕವಿಜ್ಞಾನಮ್ತತ್ರ ಅಲ್ಪಾಯಾಸಾನಾಮನ್ಯೇಷಾಂ ಕರ್ಮಣಾಂ ಸುಖಸಂಪಾದ್ಯಾನಾಮ್ ಅಲ್ಪಫಲತ್ವಂ ದುಷ್ಕರಾಣಾಂ ಮಹಾಫಲತ್ವಂ ದೃಷ್ಟಮಿತಿ, ಇದಂ ತು ಸುಖಸಂಪಾದ್ಯತ್ವಾತ್ ಫಲಕ್ಷಯಾತ್ ವ್ಯೇತಿ ಇತಿ ಪ್ರಾಪ್ತೇ, ಆಹಅವ್ಯಯಮ್ ಇತಿ ಅಸ್ಯ ಫಲತಃ ಕರ್ಮವತ್ ವ್ಯಯಃ ಅಸ್ತೀತಿ ಅವ್ಯಯಮ್ಅತಃ ಶ್ರದ್ಧೇಯಮ್ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಮ್ ॥ ೨ ॥

ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ವಿದ್ಯಾನಾಂ ರಾಜಾ ಶ್ರೇಷ್ಠಾ ಇತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ -

ದೀಪ್ತೀತಿ ।

ಕುತೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾ ವಿದ್ಯಾಂತರೇಭ್ಯೋ ದೀಪ್ತ್ಯತಿಶಯವತ್ತ್ವಮ್ ? ತದಾಹ -

ದೀಪ್ಯತೇ ಹೀತಿ ।

ದೃಶ್ಯತೇ ಹಿ ವಿದ್ವದಂತರೇಭ್ಯೋ ಲೋಕೇ ಪೂಜಾತಿರೇಕೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಾಮ್ , ಇತಿ ಭಾವಃ ।

ಉತ್ಕೃಷ್ಟತಮಂ ಶುದ್ಧಿಕಾರಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಮ್ , ಇತ್ಯೇತತ್ ಉಪಪಾದಯತಿ -

ಅನೇಕೇತಿ ।

ತತ್ರ ಚ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತೀ ಪ್ರಮಾಣಯಿತವ್ಯೇ । ನ ಶಾಸ್ತ್ರೇೈಕಗಮ್ಯಮ್ ಇದಂ ಜ್ಞಾನಮ್ , ಕಿಂತು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಪ್ರಮೇಯಮ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮ್ , ಅವಗಮೋ ಮಾನಮ್ ಅಸ್ಮಿನ್ ಇತಿ ತಥಾ, ಯದ್ವಾ ಅವಗಮ್ಯತ ಇತಿ ಅವಗಮಃ ಫಲಮ್ , ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಃ ಅವಗಮಃ ಅಸ್ಯ, ಇತಿ ದೃಷ್ಟಫಲಕತ್ವಂ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಉಚ್ಯತೇ ।

ಧರ್ಮ್ಯಮ್ ಇತ್ಯೇತದ್ ವ್ಯಾಕರೋತಿ -

ಅನಪೇತಮಿತಿ ।

ಧರ್ಮಸ್ಯೇವ ತಸ್ಯ ಕ್ಲೇಶಸಾಧ್ಯತ್ವಮ್ ಆಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಏವಮಪೀತಿ ।

ತತ್ರ ರತ್ನವಿಷಯಂ ವಿವೇಕಜ್ಞಾನಂ ಸಂಪ್ರಯೋಗಾತ್ ಉಪದೇಶಾಪೇಕ್ಷಾತ್ ಅನಾಯಾಸೇನ ದೃಷ್ಟಮ್ , ತಥಾ ಇದಂ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ತಥೇತಿ ।

‘ಅವ್ಯಯಮ್ ‘ ಇತಿ ವಿಶೇಷಣಮ್ ಆಶಂಕಾಪೂರ್ವಕಂ ವಿವೃಣೋತಿ -

ತತ್ರೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ವ್ಯವಹಾರಭೂಮಿಃ ಸಪ್ತಮ್ಯರ್ಥಃ ।

ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಅಕ್ಷಯಫಲತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ -

ಅತ ಇತಿ

॥ ೨ ॥