శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
రాజవిద్యా రాజగుహ్యం పవిత్రమిదముత్తమమ్
ప్రత్యక్షావగమం ధర్మ్యం సుసుఖం కర్తుమవ్యయమ్ ॥ ౨ ॥
రాజవిద్యా విద్యానాం రాజా, దీప్త్యతిశయవత్త్వాత్ ; దీప్యతే హి ఇయమ్ అతిశయేన బ్రహ్మవిద్యా సర్వవిద్యానామ్తథా రాజగుహ్యం గుహ్యానాం రాజాపవిత్రం పావనం ఇదమ్ ఉత్తమం సర్వేషాం పావనానాం శుద్ధికారణం బ్రహ్మజ్ఞానమ్ ఉత్కృష్టతమమ్అనేకజన్మసహస్రసఞ్చితమపి ధర్మాధర్మాది సమూలం కర్మ క్షణమాత్రాదేవ భస్మీకరోతి ఇత్యతః కిం తస్య పావనత్వం వక్తవ్యమ్కిఞ్చప్రత్యక్షావగమం ప్రత్యక్షేణ సుఖాదేరివ అవగమో యస్య తత్ ప్రత్యక్షావగమమ్అనేకగుణవతోఽపి ధర్మవిరుద్ధత్వం దృష్టమ్ , తథా ఆత్మజ్ఞానం ధర్మవిరోధి, కిన్తు ధర్మ్యం ధర్మాదనపేతమ్ఎవమపి, స్యాద్దుఃఖసమ్పాద్యమిత్యత ఆహసుసుఖం కర్తుమ్ , యథా రత్నవివేకవిజ్ఞానమ్తత్ర అల్పాయాసానామన్యేషాం కర్మణాం సుఖసమ్పాద్యానామ్ అల్పఫలత్వం దుష్కరాణాం మహాఫలత్వం దృష్టమితి, ఇదం తు సుఖసమ్పాద్యత్వాత్ ఫలక్షయాత్ వ్యేతి ఇతి ప్రాప్తే, ఆహఅవ్యయమ్ ఇతి అస్య ఫలతః కర్మవత్ వ్యయః అస్తీతి అవ్యయమ్అతః శ్రద్ధేయమ్ ఆత్మజ్ఞానమ్ ॥ ౨ ॥
రాజవిద్యా రాజగుహ్యం పవిత్రమిదముత్తమమ్
ప్రత్యక్షావగమం ధర్మ్యం సుసుఖం కర్తుమవ్యయమ్ ॥ ౨ ॥
రాజవిద్యా విద్యానాం రాజా, దీప్త్యతిశయవత్త్వాత్ ; దీప్యతే హి ఇయమ్ అతిశయేన బ్రహ్మవిద్యా సర్వవిద్యానామ్తథా రాజగుహ్యం గుహ్యానాం రాజాపవిత్రం పావనం ఇదమ్ ఉత్తమం సర్వేషాం పావనానాం శుద్ధికారణం బ్రహ్మజ్ఞానమ్ ఉత్కృష్టతమమ్అనేకజన్మసహస్రసఞ్చితమపి ధర్మాధర్మాది సమూలం కర్మ క్షణమాత్రాదేవ భస్మీకరోతి ఇత్యతః కిం తస్య పావనత్వం వక్తవ్యమ్కిఞ్చప్రత్యక్షావగమం ప్రత్యక్షేణ సుఖాదేరివ అవగమో యస్య తత్ ప్రత్యక్షావగమమ్అనేకగుణవతోఽపి ధర్మవిరుద్ధత్వం దృష్టమ్ , తథా ఆత్మజ్ఞానం ధర్మవిరోధి, కిన్తు ధర్మ్యం ధర్మాదనపేతమ్ఎవమపి, స్యాద్దుఃఖసమ్పాద్యమిత్యత ఆహసుసుఖం కర్తుమ్ , యథా రత్నవివేకవిజ్ఞానమ్తత్ర అల్పాయాసానామన్యేషాం కర్మణాం సుఖసమ్పాద్యానామ్ అల్పఫలత్వం దుష్కరాణాం మహాఫలత్వం దృష్టమితి, ఇదం తు సుఖసమ్పాద్యత్వాత్ ఫలక్షయాత్ వ్యేతి ఇతి ప్రాప్తే, ఆహఅవ్యయమ్ ఇతి అస్య ఫలతః కర్మవత్ వ్యయః అస్తీతి అవ్యయమ్అతః శ్రద్ధేయమ్ ఆత్మజ్ఞానమ్ ॥ ౨ ॥

బ్రహ్మవిద్యా విద్యానాం రాజా శ్రేష్ఠా ఇత్యత్ర హేతుమాహ -

దీప్తీతి ।

కుతో బ్రహ్మవిద్యాయా విద్యాన్తరేభ్యో దీప్త్యతిశయవత్త్వమ్ ? తదాహ -

దీప్యతే హీతి ।

దృశ్యతే హి విద్వదన్తరేభ్యో లోకే పూజాతిరేకో బ్రహ్మవిదామ్ , ఇతి భావః ।

ఉత్కృష్టతమం శుద్ధికారణం బ్రహ్మజ్ఞానమ్ , ఇత్యేతత్ ఉపపాదయతి -

అనేకేతి ।

తత్ర చ శ్రుతిస్మృతీ ప్రమాణయితవ్యే । న శాస్త్రేైకగమ్యమ్ ఇదం జ్ఞానమ్ , కిన్తు ప్రత్యక్షప్రమేయమ్ ఇత్యాహ -

కిఞ్చేతి ।

ప్రత్యక్షమ్ , అవగమో మానమ్ అస్మిన్ ఇతి తథా, యద్వా అవగమ్యత ఇతి అవగమః ఫలమ్ , ప్రత్యక్షః అవగమః అస్య, ఇతి దృష్టఫలకత్వం జ్ఞానస్య ఉచ్యతే ।

ధర్మ్యమ్ ఇత్యేతద్ వ్యాకరోతి -

అనపేతమితి ।

ధర్మస్యేవ తస్య క్లేశసాధ్యత్వమ్ ఆశఙ్క్య, ఆహ -

ఎవమపీతి ।

తత్ర రత్నవిషయం వివేకజ్ఞానం సమ్ప్రయోగాత్ ఉపదేశాపేక్షాత్ అనాయాసేన దృష్టమ్ , తథా ఇదం బ్రహ్మజ్ఞానమ్ , ఇత్యాహ -

తథేతి ।

‘అవ్యయమ్ ‘ ఇతి విశేషణమ్ ఆశఙ్కాపూర్వకం వివృణోతి -

తత్రేత్యాదినా ।

వ్యవహారభూమిః సప్తమ్యర్థః ।

జ్ఞానస్య అక్షయఫలత్వే ఫలితమాహ -

అత ఇతి

॥ ౨ ॥