ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
மத்ஸ்தா²நி பூ⁴தாநி பஶ்ய மே யோக³மைஶ்வரம்
பூ⁴தப்⁴ருந்ந பூ⁴தஸ்தோ² மமாத்மா பூ⁴தபா⁴வந: ॥ 5 ॥
மத்ஸ்தா²நி பூ⁴தாநி ப்³ரஹ்மாதீ³நிபஶ்ய மே யோக³ம் யுக்திம் க⁴டநம் மே மம ஐஶ்வரம் ஈஶ்வரஸ்ய இமம் ஐஶ்வரம் , யோக³ம் ஆத்மநோ யாதா²த்ம்யமித்யர்த²:ததா² ஶ்ருதி: அஸம்ஸர்கி³த்வாத் அஸங்க³தாம் த³ர்ஶயதிஅஸங்கோ³ ஹி ஸஜ்ஜதே’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 26) இதிஇத³ம் ஆஶ்சர்யம் அந்யத் பஶ்யபூ⁴தப்⁴ருத் அஸங்கோ³(அ)பி ஸந் பூ⁴தாநி பி³ப⁴ர்தி ; பூ⁴தஸ்த²:, யதோ²க்தேந ந்யாயேந த³ர்ஶிதத்வாத் பூ⁴தஸ்த²த்வாநுபபத்தே:கத²ம் புநருச்யதேஅஸௌ மம ஆத்மாஇதி ? விப⁴ஜ்ய தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தம் தஸ்மிந் அஹங்காரம் அத்⁴யாரோப்ய லோகபு³த்³தி⁴ம் அநுஸரந் வ்யபதி³ஶதிமம ஆத்மாஇதி, புந: ஆத்மந: ஆத்மா அந்ய: இதி லோகவத் அஜாநந்ததா² பூ⁴தபா⁴வந: பூ⁴தாநி பா⁴வயதி உத்பாத³யதி வர்த⁴யதீதி வா பூ⁴தபா⁴வந: ॥ 5 ॥
மத்ஸ்தா²நி பூ⁴தாநி பஶ்ய மே யோக³மைஶ்வரம்
பூ⁴தப்⁴ருந்ந பூ⁴தஸ்தோ² மமாத்மா பூ⁴தபா⁴வந: ॥ 5 ॥
மத்ஸ்தா²நி பூ⁴தாநி ப்³ரஹ்மாதீ³நிபஶ்ய மே யோக³ம் யுக்திம் க⁴டநம் மே மம ஐஶ்வரம் ஈஶ்வரஸ்ய இமம் ஐஶ்வரம் , யோக³ம் ஆத்மநோ யாதா²த்ம்யமித்யர்த²:ததா² ஶ்ருதி: அஸம்ஸர்கி³த்வாத் அஸங்க³தாம் த³ர்ஶயதிஅஸங்கோ³ ஹி ஸஜ்ஜதே’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 26) இதிஇத³ம் ஆஶ்சர்யம் அந்யத் பஶ்யபூ⁴தப்⁴ருத் அஸங்கோ³(அ)பி ஸந் பூ⁴தாநி பி³ப⁴ர்தி ; பூ⁴தஸ்த²:, யதோ²க்தேந ந்யாயேந த³ர்ஶிதத்வாத் பூ⁴தஸ்த²த்வாநுபபத்தே:கத²ம் புநருச்யதேஅஸௌ மம ஆத்மாஇதி ? விப⁴ஜ்ய தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தம் தஸ்மிந் அஹங்காரம் அத்⁴யாரோப்ய லோகபு³த்³தி⁴ம் அநுஸரந் வ்யபதி³ஶதிமம ஆத்மாஇதி, புந: ஆத்மந: ஆத்மா அந்ய: இதி லோகவத் அஜாநந்ததா² பூ⁴தபா⁴வந: பூ⁴தாநி பா⁴வயதி உத்பாத³யதி வர்த⁴யதீதி வா பூ⁴தபா⁴வந: ॥ 5 ॥

பூ⁴தாநாம் ஈஶ்வரே நைவ ஸ்தி²தி:, இத்யத்ர ஹேதுமாஹ -

பஶ்யேதி ।

ஆத்மநோ(அ)ஸங்க³த்வம் ஸ்வரூபம் , இத்யத்ர ப்ரமாணமாஹ -

ததா² சேதி ।

அஸங்க³ஶ்சேத் ஈஶ்வர:, தர்ஹி கத²ம் ‘மத்ஸ்தா²நி பூ⁴தாநி’ (ப⁴. கீ³. 5-5) இத்யுக்தம் , கத²ஞ்ச ததோ²க்த்வா ‘ந ச ப⁴த்ஸ்தா²நி’ இதி தத்³விருத்³த⁴முதீ³ரிதம் , இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

இத³ஞ்சேதி ।

தர்ஹி பூ⁴தஸம்ப³ந்த⁴: ஸ்யாத் , இதி நேத்யாஹ -

நசேதி ।

யதோ²க்தேந ந்யாயேந - அஸங்க³த்வேந, இதி யாவத் । அஸங்க³தயா வஸ்துதோ பூ⁴தாஸம்ப³ந்தே⁴(அ)பி கல்பநயா தத³விரோதா⁴த் ந மிதோ² விரோதோ⁴(அ)ஸ்தி, இதி பா⁴வ: ।

ஆத்மந: ஸகாஶாத் ஆத்மநோ(அ)ந்யத்வாயோகா³த் குத: ஸம்ப³ந்தோ⁴க்தி: ? இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

அஸாவிதி ।

(விப⁴ஜ்யேதி) । யதா² லோகோ வஸ்துதத்த்வமஜாநந் பே⁴த³ம் ஆரோப்ய ‘மமாயம் ‘ இதி ஸம்ப³ந்த⁴மநுப⁴வதி, ந ததா² இஹ ஸம்ப³ந்த⁴வ்யபதே³ஶ:, ஆத்மநி ஸ்வதோ பே⁴தா³பா⁴வாத் । அதோ பே⁴தே³ அஸத்யேவ லோகே ஸம்ப³ந்த⁴பு³த்³தி⁴த³ர்ஶநம் அநுஸரந் ப⁴க³வாந் ஆத்மநோ தே³ஹாதி³ஸங்கா⁴தம் விப⁴ஜ்ய அஹங்காரம் தஸ்மிந் ஆரோப்ய ‘அஸௌ மமாத்மா’ இதி பே⁴த³ம் வ்யபதி³ஶதி । ததா² ச ஸங்கா⁴தஸ்ய ‘மம’ இதி வ்யபதே³ஶாத் ததோ நி(க்ரு)ஷ்க்ருஷ்டஸ்ய ஸ்வரூபஸ்ய ஆத்மஶப்³தே³ந நிர்தே³ஶாத் ந பூ⁴தஸ்தோ²(அ)ஸௌ, இத்யர்த²: ।

பூர்வோக்தாஸங்க³த்வாங்கீ³காரேணைவ ஆத்மா பூ⁴தாநி பா⁴வயதி, இத்யாஹ -

ததே²தி

॥ 5 ॥