ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ —
ಏವಂ ಸತತಯುಕ್ತಾ ಯೇ ಭಕ್ತಾಸ್ತ್ವಾಂ ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ
ಯೇ ಚಾಪ್ಯಕ್ಷರಮವ್ಯಕ್ತಂ ತೇಷಾಂ ಕೇ ಯೋಗವಿತ್ತಮಾಃ ॥ ೧ ॥
ಏವಮ್ ಇತಿ ಅತೀತಾನಂತರಶ್ಲೋಕೇನ ಉಕ್ತಮ್ ಅರ್ಥಂ ಪರಾಮೃಶತಿ ಮತ್ಕರ್ಮಕೃತ್’ (ಭ. ಗೀ. ೧೧ । ೫೫) ಇತ್ಯಾದಿನಾಏವಂ ಸತತಯುಕ್ತಾಃ, ನೈರಂತರ್ಯೇಣ ಭಗವತ್ಕರ್ಮಾದೌ ಯಥೋಕ್ತೇ ಅರ್ಥೇ ಸಮಾಹಿತಾಃ ಸಂತಃ ಪ್ರವೃತ್ತಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃಯೇ ಭಕ್ತಾಃ ಅನನ್ಯಶರಣಾಃ ಸಂತಃ ತ್ವಾಂ ಯಥಾದರ್ಶಿತಂ ವಿಶ್ವರೂಪಂ ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ ಧ್ಯಾಯಂತಿ ; ಯೇ ಚಾನ್ಯೇಽಪಿ ತ್ಯಕ್ತಸರ್ವೈಷಣಾಃ ಸಂನ್ಯಸ್ತಸರ್ವಕರ್ಮಾಣಃ ಯಥಾವಿಶೇಷಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಅಕ್ಷರಂ ನಿರಸ್ತಸರ್ವೋಪಾಧಿತ್ವಾತ್ ಅವ್ಯಕ್ತಮ್ ಅಕರಣಗೋಚರಮ್ಯತ್ ಹಿ ಕರಣಗೋಚರಂ ತತ್ ವ್ಯಕ್ತಮ್ ಉಚ್ಯತೇ, ಅಂಜೇಃ ಧಾತೋಃ ತತ್ಕರ್ಮಕತ್ವಾತ್ ; ಇದಂ ತು ಅಕ್ಷರಂ ತದ್ವಿಪರೀತಮ್ , ಶಿಷ್ಟೈಶ್ಚ ಉಚ್ಯಮಾನೈಃ ವಿಶೇಷಣೈಃ ವಿಶಿಷ್ಟಮ್ , ತತ್ ಯೇ ಚಾಪಿ ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ, ತೇಷಾಮ್ ಉಭಯೇಷಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಕೇ ಯೋಗವಿತ್ತಮಾಃ ? ಕೇ ಅತಿಶಯೇನ ಯೋಗವಿದಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೧ ॥
ಅರ್ಜುನ ಉವಾಚ —
ಏವಂ ಸತತಯುಕ್ತಾ ಯೇ ಭಕ್ತಾಸ್ತ್ವಾಂ ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ
ಯೇ ಚಾಪ್ಯಕ್ಷರಮವ್ಯಕ್ತಂ ತೇಷಾಂ ಕೇ ಯೋಗವಿತ್ತಮಾಃ ॥ ೧ ॥
ಏವಮ್ ಇತಿ ಅತೀತಾನಂತರಶ್ಲೋಕೇನ ಉಕ್ತಮ್ ಅರ್ಥಂ ಪರಾಮೃಶತಿ ಮತ್ಕರ್ಮಕೃತ್’ (ಭ. ಗೀ. ೧೧ । ೫೫) ಇತ್ಯಾದಿನಾಏವಂ ಸತತಯುಕ್ತಾಃ, ನೈರಂತರ್ಯೇಣ ಭಗವತ್ಕರ್ಮಾದೌ ಯಥೋಕ್ತೇ ಅರ್ಥೇ ಸಮಾಹಿತಾಃ ಸಂತಃ ಪ್ರವೃತ್ತಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃಯೇ ಭಕ್ತಾಃ ಅನನ್ಯಶರಣಾಃ ಸಂತಃ ತ್ವಾಂ ಯಥಾದರ್ಶಿತಂ ವಿಶ್ವರೂಪಂ ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ ಧ್ಯಾಯಂತಿ ; ಯೇ ಚಾನ್ಯೇಽಪಿ ತ್ಯಕ್ತಸರ್ವೈಷಣಾಃ ಸಂನ್ಯಸ್ತಸರ್ವಕರ್ಮಾಣಃ ಯಥಾವಿಶೇಷಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಅಕ್ಷರಂ ನಿರಸ್ತಸರ್ವೋಪಾಧಿತ್ವಾತ್ ಅವ್ಯಕ್ತಮ್ ಅಕರಣಗೋಚರಮ್ಯತ್ ಹಿ ಕರಣಗೋಚರಂ ತತ್ ವ್ಯಕ್ತಮ್ ಉಚ್ಯತೇ, ಅಂಜೇಃ ಧಾತೋಃ ತತ್ಕರ್ಮಕತ್ವಾತ್ ; ಇದಂ ತು ಅಕ್ಷರಂ ತದ್ವಿಪರೀತಮ್ , ಶಿಷ್ಟೈಶ್ಚ ಉಚ್ಯಮಾನೈಃ ವಿಶೇಷಣೈಃ ವಿಶಿಷ್ಟಮ್ , ತತ್ ಯೇ ಚಾಪಿ ಪರ್ಯುಪಾಸತೇ, ತೇಷಾಮ್ ಉಭಯೇಷಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಕೇ ಯೋಗವಿತ್ತಮಾಃ ? ಕೇ ಅತಿಶಯೇನ ಯೋಗವಿದಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೧ ॥

ಏವಂ ಶಬ್ದಾರ್ಥಮ್ ಉಕ್ತ್ವಾ ತಮ್ ಅನೂದ್ಯ ಸತತಯುಕ್ತಾಃ ಇತಿ ಭಾಗಂ ವಿಭಜತೇ-

ಏವಮಿತಿ ।

ಯೇ ಭಕ್ತಾಃ ಇತಿ ಅನೂದ್ಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ-

ಅನನ್ಯೇತಿ ।

ಮಂದಮಧ್ಯಮಾಧಿಕಾರಿಣಃ ಸಗುಣಶರಣಾನ್ ಉಕ್ತ್ವಾ ನಿರ್ಗುಣನಿಷ್ಠಾನ್ ಉತ್ತಮಾಧಿಕಾರಿಣೋ ನಿರ್ದಿಶತಿ -

ಯೇ ಚೇತಿ ।

ಯಥಾ ವಿಶೇಷಿತಮ್ - ಅನಿರ್ದೇಶ್ಯಮ್ ಸರ್ವತ್ರಗಮ್ ಅಚಿಂತ್ಯಮ್ ಕೂಟಸ್ಥಮ್ ಇತ್ಯಾದಿವಕ್ಷ್ಯಮಾಣವಿಶೇಷಣವಿಶಿಷ್ಟಮ್ , ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನ ಕ್ಷರತಿ, ಅಶ್ನುತೇ ವಾ, ಇತಿ ಅಕ್ಷರಮ್ ಅವ್ಯಕ್ತಮ್ ಇತ್ಯೇತತ್ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ನಿರಸ್ತೇತಿ ।

ಕರಣಾಗೋಚರತ್ವಂ ವ್ಯತಿರೇಕದ್ವಾರಾ ಸ್ಫೋರಯತಿ -

ಯದ್ಧೀತಿ ।

ಯಥಾವಿಶೇಷಿತಮ್ ಇತ್ಯುಕ್ತಂ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ -

ಶಿಷ್ಟೈಶ್ಚೇತಿ ।

ಪೂರ್ವಾರ್ಧಗತಕ್ರಿಯಾಪದಸ್ಯ ಅನುಷಂಗಮ್ ಸೂಚಯತಿ -

ತದಿತಿ ।

ಸರ್ವೇ ತಾವತ್ ಏತೇ ಯೋಗಮ್ - ಸಮಾಧಿಮ್ ವಿಂದಂತಿ, ಇತಿ ಯೋಗವಿದಃ । ಕೇ ಪುನಃ ಅತಿಶಯೇನ ಏಷಾಂ ಮಧ್ಯೇ ಯೋಗವಿದೋ ಯೋಗಿನಃ? ಇತಿ ಪೃಚ್ಛತಿ -

ಕೇ ಅತಿಶಯೇನೇತಿ

॥ ೧ ॥