ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு பா⁴ரத
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோர்ஜ்ஞாநம் யத்தஜ்ஜ்ஞாநம் மதம் மம ॥ 2 ॥
நநு ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு ஏக ஏவ ஈஶ்வர:, அந்ய: தத்³வ்யதிரிக்த: போ⁴க்தா வித்³யதே சேத் , தத: ஈஸ்வரஸ்ய ஸம்ஸாரித்வம் ப்ராப்தம் ; ஈஶ்வரவ்யதிரேகேண வா ஸம்ஸாரிண: அந்யஸ்ய அபா⁴வாத் ஸம்ஸாராபா⁴வப்ரஸங்க³:தச்ச உப⁴யமநிஷ்டம் , ப³ந்த⁴மோக்ஷதத்³தே⁴துஶாஸ்த்ராநர்த²க்யப்ரஸங்கா³த் , ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரமாணவிரோதா⁴ச்சப்ரத்யக்ஷேண தாவத் ஸுக²து³:க²தத்³தே⁴துலக்ஷண: ஸம்ஸார: உபலப்⁴யதே ; ஜக³த்³வைசித்ர்யோபலப்³தே⁴ஶ்ச த⁴ர்மாத⁴ர்மநிமித்த: ஸம்ஸார: அநுமீயதேஸர்வமேதத் அநுபபந்நமாத்மேஶ்வரைகத்வே
க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு பா⁴ரத
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோர்ஜ்ஞாநம் யத்தஜ்ஜ்ஞாநம் மதம் மம ॥ 2 ॥
நநு ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு ஏக ஏவ ஈஶ்வர:, அந்ய: தத்³வ்யதிரிக்த: போ⁴க்தா வித்³யதே சேத் , தத: ஈஸ்வரஸ்ய ஸம்ஸாரித்வம் ப்ராப்தம் ; ஈஶ்வரவ்யதிரேகேண வா ஸம்ஸாரிண: அந்யஸ்ய அபா⁴வாத் ஸம்ஸாராபா⁴வப்ரஸங்க³:தச்ச உப⁴யமநிஷ்டம் , ப³ந்த⁴மோக்ஷதத்³தே⁴துஶாஸ்த்ராநர்த²க்யப்ரஸங்கா³த் , ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரமாணவிரோதா⁴ச்சப்ரத்யக்ஷேண தாவத் ஸுக²து³:க²தத்³தே⁴துலக்ஷண: ஸம்ஸார: உபலப்⁴யதே ; ஜக³த்³வைசித்ர்யோபலப்³தே⁴ஶ்ச த⁴ர்மாத⁴ர்மநிமித்த: ஸம்ஸார: அநுமீயதேஸர்வமேதத் அநுபபந்நமாத்மேஶ்வரைகத்வே

ந ச பே⁴த³விஷயத்வாத் ந ஸம்யக்³ஜ்ஞாநம் தத்³ , இதி யுக்தம் , தஸ்ய விவேகஜ்ஞாநஸ்ய வாக்யார்த²ஜ்ஞாநத்³வாரா மோக்ஷௌபயிகத்வேந ஸம்யக்த்வஸித்³தே⁴: இதி பா⁴வ: । ஜீவேஶ்வரயோ: ஏகத்வமுக்தம் ஆக்ஷிபதி -

நந்விதி ।

ஜீவேஶ்வரயோ: ஏகத்வே, ஜீவஸ்ய ஈஶ்வரே வா, தஸ்ய ஜீவே வா, அந்தர்பா⁴வ:? நாத்³ய:, ஜீவஸ்ய பரஸ்மாத் அந்யத்வாபா⁴வே ஸம்ஸாரஸ்ய நிராலம்ப³நத்வாநுபபத்த்யா பரஸ்யைவ ததா³ஶ்ரயத்வப்ரஸங்கா³த் இத்யர்த²: ।

‘அநஶ்நந்நந்யோ அபி⁴சாகஶீதி’ (ஶ்வே. உ. 4-6) இதி ஶ்ருதே:, ந தஸ்ய ஸம்ஸாரிதா, இத்யாஶங்க்ய, த்³விதீயம் தூ³ஷயதி -

ஈஶ்வரேதி ।

ஜீவே சேத் ஈஶ்வர: அந்தர்ப⁴வதி, ததா³பி தத: அந்யஸம்ஸார்யபா⁴வாத் தஸ்ய ச ஸம்ஸார: அநிம்ஷ்ட:, இதி ஸம்ஸார: ஜக³தி அஸ்தங்க³ச்சே²த் , இத்யர்த²: ।

ப்ரஸங்க³த்³வயஸ்ய இஷ்டத்வம் நிராசஷ்டே-

தச்சேதி ।

ஸம்ஸாராபா⁴வே ‘தயோரந்ய: பிப்பலம் ஸ்வாத்³வத்தி’ (ஶ்வே. உ. 4-6) இத்யாதி³ப³ந்த⁴ஶாஸ்ரஸ்ய தத்³தே⁴து கர்மவிஷயகர்மகாண்ட³ஸ்ய ச ஆநர்த²க்யம் , ஈஶ்வராஶ்ரிதே ச ஸம்ஸாரே தத³பா⁴க்த்ருத்வஶ்ருதே: ஜ்ஞாநகாண்ட³ஸ்ய மோக்ஷதத்³தே⁴துஜ்ஞாநார்த²ஸ்ய ஆநர்த²க்யம் , அதோ ந ப்ரஸங்க³யோ: இஷ்டதா இத்யர்த²: ।

ஸம்ஸாராபா⁴வப்ரஸங்க³ஸ்ய அநிஷ்டத்வே ஹேத்வந்தரம் ஆஹ -

ப்ரத்யக்ஷாதீ³தி ।

தத்ர ப்ரத்யக்ஷவிரோத⁴ம் ப்ரகடயதி -

ப்ரத்யக்ஷேணேதி ।

ஆதி³ஶப்³தோ³பாத்தம் அநுமாநவிரோத⁴ம் ஆஹ -

ஜக³தி³தி ।

விமதம் விசித்ரஹேதுகம் , விசித்ரகார்யத்வாத் , ப்ராஸாதா³தி³வத் , இத்யர்த²: ।

ப்ரத்யக்ஷாநுமாநாக³மவிரோதா⁴த் அயுக்தம் ஐக்யம் இதி உபஸம்ஹரதி-

ஸர்வமிதி ।