ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
த்ரயோத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு பா⁴ரத ।
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோர்ஜ்ஞாநம் யத்தஜ்ஜ்ஞாநம் மதம் மம ॥ 2 ॥
ந, அதுல்யத்வாத் ; இதி சேத் — ஸ்தா²ணுபுருஷௌ ஜ்ஞேயாவேவ ஸந்தௌ ஜ்ஞாத்ரா அந்யோந்யஸ்மிந் அத்⁴யஸ்தௌ அவித்³யயா ; தே³ஹாத்மநோஸ்து ஜ்ஞேயஜ்ஞாத்ரோரேவ இதரேதராத்⁴யாஸ:, இதி ந ஸம: த்³ருஷ்டாந்த: । அத: தே³ஹத⁴ர்ம: ஜ்ஞேயோ(அ)பி ஜ்ஞாதுராத்மந: ப⁴வதீதி சேத் , ந ; அசைதந்யாதி³ப்ரஸங்கா³த் । யதி³ ஹி ஜ்ஞேயஸ்ய தே³ஹாதே³: க்ஷேத்ரஸ்ய த⁴ர்மா: ஸுக²து³:க²மோஹேச்சா²த³ய: ஜ்ஞாது: ப⁴வந்தி, தர்ஹி, ‘ஜ்ஞேயஸ்ய க்ஷேத்ரஸ்ய த⁴ர்மா: கேசித் ஆத்மந: ப⁴வந்தி அவித்³யாத்⁴யாரோபிதா:, ஜராமரணாத³யஸ்து ந ப⁴வந்தி’ இதி விஶேஷஹேது: வக்தவ்ய: । ‘ந ப⁴வந்தி’ இதி அஸ்தி அநுமாநம் — அவித்³யாத்⁴யாரோபிதத்வாத் ஜராமரணாதி³வத் இதி, ஹேயத்வாத் , உபாதே³யத்வாச்ச இத்யாதி³ । தத்ர ஏவம் ஸதி, கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வலக்ஷண: ஸம்ஸார: ஜ்ஞேயஸ்த²: ஜ்ஞாதரி அவித்³யயா அத்⁴யாரோபித: இதி, ந தேந ஜ்ஞாது: கிஞ்சித் து³ஷ்யதி, யதா² பா³லை: அத்⁴யாரோபிதேந ஆகாஶஸ்ய தலமலிநத்வாதி³நா ॥
க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு பா⁴ரத ।
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோர்ஜ்ஞாநம் யத்தஜ்ஜ்ஞாநம் மதம் மம ॥ 2 ॥
ந, அதுல்யத்வாத் ; இதி சேத் — ஸ்தா²ணுபுருஷௌ ஜ்ஞேயாவேவ ஸந்தௌ ஜ்ஞாத்ரா அந்யோந்யஸ்மிந் அத்⁴யஸ்தௌ அவித்³யயா ; தே³ஹாத்மநோஸ்து ஜ்ஞேயஜ்ஞாத்ரோரேவ இதரேதராத்⁴யாஸ:, இதி ந ஸம: த்³ருஷ்டாந்த: । அத: தே³ஹத⁴ர்ம: ஜ்ஞேயோ(அ)பி ஜ்ஞாதுராத்மந: ப⁴வதீதி சேத் , ந ; அசைதந்யாதி³ப்ரஸங்கா³த் । யதி³ ஹி ஜ்ஞேயஸ்ய தே³ஹாதே³: க்ஷேத்ரஸ்ய த⁴ர்மா: ஸுக²து³:க²மோஹேச்சா²த³ய: ஜ்ஞாது: ப⁴வந்தி, தர்ஹி, ‘ஜ்ஞேயஸ்ய க்ஷேத்ரஸ்ய த⁴ர்மா: கேசித் ஆத்மந: ப⁴வந்தி அவித்³யாத்⁴யாரோபிதா:, ஜராமரணாத³யஸ்து ந ப⁴வந்தி’ இதி விஶேஷஹேது: வக்தவ்ய: । ‘ந ப⁴வந்தி’ இதி அஸ்தி அநுமாநம் — அவித்³யாத்⁴யாரோபிதத்வாத் ஜராமரணாதி³வத் இதி, ஹேயத்வாத் , உபாதே³யத்வாச்ச இத்யாதி³ । தத்ர ஏவம் ஸதி, கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வலக்ஷண: ஸம்ஸார: ஜ்ஞேயஸ்த²: ஜ்ஞாதரி அவித்³யயா அத்⁴யாரோபித: இதி, ந தேந ஜ்ஞாது: கிஞ்சித் து³ஷ்யதி, யதா² பா³லை: அத்⁴யாரோபிதேந ஆகாஶஸ்ய தலமலிநத்வாதி³நா ॥

ஸ்தா²ணௌ புருஷத்வவத் ஆவித்³யத்வம் தே³ஹாதே³: அயுக்தம் , த்³ருஷ்டாந்ததா³ர்ஷ்டாந்திகயோ: வைஷம்யாத் , இதி ஶங்கதே -

நேதி ।

ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி -

ஸ்தா²ண்வித்யாதி³நா ।

ஜ்ஞேயஸ்ய ஜ்ஞேயாந்தரே அத்⁴யாஸாத் , அத்ர ச உப⁴யோ: ஜ்ஞேயத்வஸ்ய வ்யாபகஸ்ய வ்யாவ்ருத்த்யா வ்யாப்யாத்⁴யாஸஸ்யாபி வ்யாவ்ருத்தி: இத்யர்த²: ।

தே³ஹாத்மபு³த்³தே⁴: ப்⁴ரமத்வாபா⁴வே ப²லிதம் ஆஹ -

அத இதி ।

உபாதி⁴த⁴ர்மாணாம் ஸுகா²தீ³நாம் உபஹிதே ஜீேவே வஸ்துத்வம் அயுக்தம் , அதிப்ரஸங்கா³த் , இதி பரிஹரதி -

நேத்யாதி³நா ।

அதிப்ரஸங்க³மேவ ப்ரகடயதி -

யதீ³தி ।

ஜ்ஞேயஸ்ய ஜ்ஞேயாந்தரே அத்⁴யாஸாத் , அத்ர ச உப⁴யோ: ஜ்ஞேயத்வஸ்ய வ்யாபகஸ்ய வ்யாவ்ருத்த்யா வ்யாப்யாத்⁴யாஸஸ்யாபி வ்யாவ்ருத்தி: இத்யர்த²: ।

ஸுகா²தி³: ஆத்மத⁴ர்மோ ந இதி பக்ஷே(அ)பி நாஸ்தி விஶேஷஹேது:, இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

நேதி ।

ததே³வ அநுமாநம் ஸாத⁴யதி -

அவித்³யேதி ।

விமதம் , ந ஆத்மத⁴ர்ம:, ஆக³மாயித்வாத் , ஸம்ஸாரவத் , இதி அநுமாநாந்தரம்  ஆஹ -

ஹேயத்வாதி³தி ।

ஆதி³ஶப்³தா³த் த்³ருஶ்யத்வஜட³த்வாதி³ க்³ருஹ்யதே ।

ஸுகா²தீ³நாம் ஜராதி³வத்³ ஆத்மத⁴ர்மத்வாபா⁴வே, தஸ்ய வஸ்துத: அஸம்ஸாரிதா, இதி ப²லிதம் ஆஹ -

தத்ரேதி ।

ஆரோபிதேந அதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய வஸ்துத: அஸ்பர்ஶே த்³ருஷ்டாந்தம் ஆஹ -

யதே²தி ।