ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
த்ரயோத³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு பா⁴ரத ।
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோர்ஜ்ஞாநம் யத்தஜ்ஜ்ஞாநம் மதம் மம ॥ 2 ॥
அவித்³யாவத்த்வாத் க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ஸம்ஸாரித்வம் இதி சேத் , ந ; அவித்³யாயா: தாமஸத்வாத் । தாமஸோ ஹி ப்ரத்யய:, ஆவரணாத்மகத்வாத் அவித்³யா விபரீதக்³ராஹக:, ஸம்ஶயோபஸ்தா²பகோ வா, அக்³ரஹணாத்மகோ வா ; விவேகப்ரகாஶபா⁴வே தத³பா⁴வாத் , தாமஸே ச ஆவரணாத்மகே திமிராதி³தோ³ஷே ஸதி அக்³ரஹணாதே³: அவித்³யாத்ரயஸ்ய உபலப்³தே⁴: ॥
க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு பா⁴ரத ।
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோர்ஜ்ஞாநம் யத்தஜ்ஜ்ஞாநம் மதம் மம ॥ 2 ॥
அவித்³யாவத்த்வாத் க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ஸம்ஸாரித்வம் இதி சேத் , ந ; அவித்³யாயா: தாமஸத்வாத் । தாமஸோ ஹி ப்ரத்யய:, ஆவரணாத்மகத்வாத் அவித்³யா விபரீதக்³ராஹக:, ஸம்ஶயோபஸ்தா²பகோ வா, அக்³ரஹணாத்மகோ வா ; விவேகப்ரகாஶபா⁴வே தத³பா⁴வாத் , தாமஸே ச ஆவரணாத்மகே திமிராதி³தோ³ஷே ஸதி அக்³ரஹணாதே³: அவித்³யாத்ரயஸ்ய உபலப்³தே⁴: ॥

ஆத்மநி அவித்³யாத்⁴யாஸே, தத்ர அவித்³யாயா: ஸ்வாபா⁴விகத்வாத் தத³தீ⁴நம் ஸம்ஸாரித்வமபி ததா² ஸ்யாத் , இதி ஶங்கதே -

அவித்³யாவத்த்வாதி³தி ।

கா அவித்³யா? விபரீதக்³ரஹாதி³ர்வா, அநாத்³யநிர்வாச்யாஜ்ஞாநம் வா? நாத்³ய: ; விபரீதக்³ரஹாதே³: தமஶ்ஶப்³தி³தாநிர்வாச்யாஜ்ஞாநகார்யத்வாத் தந்நிஷ்ட²ஸ்ய ஆத்மத⁴ர்மத்வாயோகா³த் , இத்யாஹ -

நேத்யாதி³நா ।

ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி -

தாமஸோ ஹீதி ।

ஆவரணாத்மகத்வம் - வஸ்துநி ஸம்யக்ப்ரகாஶப்ரதிப³ந்த⁴கத்வம் । விபரீதக்³ரஹணாதே³: அவித்³யாகார்யத்வம் வித்³யாபோஹ்யத்வேந ஸாத⁴யதி -

விவேகேதி ।

ந ச காரணாவித்³யா அநாத்³யநிர்வாச்யா ஆத்மத⁴ர்ம: ஸ்யாத் , இதி யுக்தம் , அநிர்வாச்யத்வாதே³வ தஸ்யா: தத்³த⁴ர்மத்வஸ்ய து³ர்வசத்வாத் , இதி பா⁴வ: ।

கிஞ்ச, விபரீதக்³ரஹாதே³: அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் தோ³ஷஜந்யத்வாவக³மாத³பி ந ஆத்மத⁴ர்மதா, இத்யாஹ -

தாமஸே சேதி ।

தமஶ்ஶப்³தி³தாஜ்ஞாநோத்த²வஸ்துப்ரகாஶப்ரதிப³ந்த⁴க: திமிரகாசாதி³தோ³ஷ:, தஸ்மிந் ஸதி அஜ்ஞாநம் மித்²யாதீ⁴: ஸம்ஶயஶ்ச இதி த்ரயஸ்ய உபலம்பா⁴த் , அஸதி தஸ்மிந் அப்ரதீதே:, அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் விபரீதஜ்ஞாநாதே³: தோ³ஷாதீ⁴நத்வாதி⁴க³மாத் ந கேவலாத்மத⁴ர்மதா, இத்யர்த²: ।