దోషస్య నిమిత్తత్వాత్ భావకార్యస్య ఉపాదాననియమాత్ అనిర్వాచ్యావిద్యాయాశ్చ అసమ్మతేః తస్యైవ విపర్యయాదేః ఉపాదానత్వమ్ , ఇతి చోదయతి -

అత్రాహేతి ।

విపరీతగ్రహాదేః దోషోత్థత్వం సప్తమ్యర్థః । అగ్రహాదిత్రితయమ్ అవిద్యా । విపర్యయాదేః సత్యోపాదానత్వే సత్యత్వప్రసఙ్గాత్ న ఆత్మా తదుపాదానమ్ , కిన్తు దోషస్య చక్షురాదిధర్మత్వగ్రహణాత్ అగ్రహణాదేరపి దోషత్వాత్ కరణధర్మత్వే, కరణమ్ అవిద్యోత్థమ్ అన్తఃకరణమ్ ।

న చ - తద్ధేతుః అవిద్యా అసిద్ధా ఇతి - వాచ్యమ్ ; అజ్ఞోఽహమితి అనుభవాత్ , స్వాపే చ అజ్ఞానపరామర్శాత్ తదవగమాత్ కార్యలిఙ్గకానుమానాత్ ఆగమాచ్చ తత్ప్రసిద్ధేః, ఇతి పరిహరతి -

నేత్యాదినా ।

సఙ్గృహీతచోద్యపరిహారయోః చోద్యం వివృణోతి -

యత్త్వితి ।

అవిద్యావత్త్వేఽపి జ్ఞాతుః అసంసారిత్వాత్ ఉత్ఖాతదంష్ట్రోరగవత్ అవిద్యా కిం కరిష్యతి? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

తదేవేతి ।

మిథ్యాజ్ఞానాదిమత్వమేవ ఆత్మనః సంసారిత్వమ్ ఇతి స్థితే, ఫలితమ్ ఆహ -

తత్రేతి ।

న కరణే చక్షుషి ఇత్యాదినా ఉక్తమేవ పరిహారం ప్రపఞ్చయతి -

తన్నేత్యాదినా ।

తిమిరాదిదోషః తత్కృతో విపరీతగ్రహాదిశ్చ న గ్రహీతుః ఆత్మనః అస్తి ఇత్యత్ర హేతుమాహ -

చక్షుష ఇతి ।

తద్గతేన అఞ్జనాదిసంస్కారేణ తిమిరాదౌ పరాకృతే దేవదత్తస్య గ్రహీతుః దోషాద్యనుపలమ్భాత్ న తస్య తద్ధర్మత్వమ్ః అతో విమతం తత్వతః న ఆత్మధర్మః, దోషవత్త్వాత్ తత్కార్యత్వాద్వా, సమ్మతవత్ , ఇత్యర్థః ।

కిఞ్చ విపరీతగ్రహాదిః, తత్త్వతో న ఆత్మధర్మః, వేద్యత్వాత్ , సమ్ప్రతిపన్నవత్ , ఇత్యాహ -

సంవేద్యత్త్వాచ్చేతి ।

కిఞ్చ, యత్ వేద్యమ్ , తత్ స్వాతిరిక్తవేద్యమ్ , యథా దీపాది, ఇతి వ్యాప్తేః విపరీతగ్రహాదీనామపి వేద్యత్వాత్ అతిరిక్తవేద్యత్వే, సంవేదితా న సవేద్యధర్మవాన్ , వేదితృత్వాత్ , యథా దేవదత్తో న స్వసంవేద్యరూపాదిమాన్ , ఇతి అనుమానాన్తరమ్ ఆహ -

సంవేద్యత్వాదేవేతి ।

కిఞ్చ, విపరీతగ్రహాదయః, తత్వతో న ఆత్మధర్మాః, వ్యభిచారిత్వాత్ , కృశత్వాదివత్ , ఇత్యాహ -

సర్వేతి ।

ఉక్తమేవ వివృణ్వన్ ఆత్మనో విపరీతగ్రహాదిః స్వాభావికో వా? ఆగన్తుకో వా? ఇతి వికల్ప్య, ఆద్యం దూషయతి -

ఆత్మన ఇతి ।

అతో నిర్మోక్షః అవిద్యాత़జ్జధ్వస్తేః అసద్భావాత్ , ఇతి భావః ।

ఆగన్తుకోఽపి స్వతశ్చేదముక్తిః, పరతశ్చేత్ తత్రాహ -

అవిక్రియస్యేతి ।

విభుత్వాద్ అవిక్రియత్వాద్ అమూర్తత్వాచ్చ ఆత్మా వ్యోమవత్ న కేనచిత్ సంయోగవిభాగౌ అనూభవతి, న హి విక్రియాభావే వ్యోమ్ని వస్తుతః సంయోగవిభాగౌ, అసఙ్గత్వాచ్చ ఆత్మనః తదసంయోగాత్ న పరతోఽపి తస్మిన్ విపరీతగ్రహాది, ఇత్యర్థః ।

తస్య ఆత్మధర్మత్వాభావే, ఫలితమ్ ఆహ -

సిద్ధమితి ।

ఆత్మనో నిర్ధర్మకత్వే భగవదనుమతిమ్ ఆహ -

అనాదిత్వాదితి ।