ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಋಷಿಭಿರ್ಬಹುಧಾ ಗೀತಂ ಛಂದೋಭಿರ್ವಿವಿಧೈಃ ಪೃಥಕ್
ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಪದೈಶ್ಚೈವ ಹೇತುಮದ್ಭಿರ್ವಿನಿಶ್ಚಿತೈಃ ॥ ೪ ॥
ಋಷಿಭಿಃ ವಸಿಷ್ಠಾದಿಭಿಃ ಬಹುಧಾ ಬಹುಪ್ರಕಾರಂ ಗೀತಂ ಕಥಿತಮ್ಛಂದೋಭಿಃ ಛಂದಾಂಸಿ ಋಗಾದೀನಿ ತೈಃ ಛಂದೋಭಿಃ ವಿವಿಧೈಃ ನಾನಾಭಾವೈಃ ನಾನಾಪ್ರಕಾರೈಃ ಪೃಥಕ್ ವಿವೇಕತಃ ಗೀತಮ್ಕಿಂಚ, ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಪದೈಶ್ಚ ಏವ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸೂಚಕಾನಿ ವಾಕ್ಯಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಾಣಿ ತೈಃ ಪದ್ಯತೇ ಗಮ್ಯತೇ ಜ್ಞಾಯತೇ ಇತಿ ತಾನಿ ಪದಾನಿ ಉಚ್ಯಂತೇ ತೈರೇವ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಮ್ಗೀತಮ್ಇತಿ ಅನುವರ್ತತೇಆತ್ಮೇತ್ಯೇವೋಪಾಸೀತ’ (ಬೃ. ಉ. ೧ । ೪ । ೭) ಇತ್ಯೇವಮಾದಿಭಿಃ ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಪದೈಃ ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾಯತೇ, ಹೇತುಮದ್ಭಿಃ ಯುಕ್ತಿಯುಕ್ತೈಃ ವಿನಿಶ್ಚಿತೈಃ ನಿಃಸಂಶಯರೂಪೈಃ ನಿಶ್ಚಿತಪ್ರತ್ಯಯೋತ್ಪಾದಕೈಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೪ ॥
ಋಷಿಭಿರ್ಬಹುಧಾ ಗೀತಂ ಛಂದೋಭಿರ್ವಿವಿಧೈಃ ಪೃಥಕ್
ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಪದೈಶ್ಚೈವ ಹೇತುಮದ್ಭಿರ್ವಿನಿಶ್ಚಿತೈಃ ॥ ೪ ॥
ಋಷಿಭಿಃ ವಸಿಷ್ಠಾದಿಭಿಃ ಬಹುಧಾ ಬಹುಪ್ರಕಾರಂ ಗೀತಂ ಕಥಿತಮ್ಛಂದೋಭಿಃ ಛಂದಾಂಸಿ ಋಗಾದೀನಿ ತೈಃ ಛಂದೋಭಿಃ ವಿವಿಧೈಃ ನಾನಾಭಾವೈಃ ನಾನಾಪ್ರಕಾರೈಃ ಪೃಥಕ್ ವಿವೇಕತಃ ಗೀತಮ್ಕಿಂಚ, ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಪದೈಶ್ಚ ಏವ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸೂಚಕಾನಿ ವಾಕ್ಯಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಾಣಿ ತೈಃ ಪದ್ಯತೇ ಗಮ್ಯತೇ ಜ್ಞಾಯತೇ ಇತಿ ತಾನಿ ಪದಾನಿ ಉಚ್ಯಂತೇ ತೈರೇವ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಮ್ಗೀತಮ್ಇತಿ ಅನುವರ್ತತೇಆತ್ಮೇತ್ಯೇವೋಪಾಸೀತ’ (ಬೃ. ಉ. ೧ । ೪ । ೭) ಇತ್ಯೇವಮಾದಿಭಿಃ ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಪದೈಃ ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾಯತೇ, ಹೇತುಮದ್ಭಿಃ ಯುಕ್ತಿಯುಕ್ತೈಃ ವಿನಿಶ್ಚಿತೈಃ ನಿಃಸಂಶಯರೂಪೈಃ ನಿಶ್ಚಿತಪ್ರತ್ಯಯೋತ್ಪಾದಕೈಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ॥ ೪ ॥

ನ ಕೇವಲಮ್ ಆಪ್ತೋಕ್ತೇರೇವ ಕ್ಷೇತ್ರಾದಿಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಂ ಸಂಭಾವಿತಮ್ , ಕಿಂತು ವೇದವಾಕ್ಯಾದಪಿ, ಇತ್ಯಾಹ -

ಛಂದೋಭಿಶ್ಚೇತಿ ।

ಋಗಾದೀನಾಂ ಚತುರ್ಣಾಣಪಿ ವೇದಾನಾಂ ನಾನಾಪ್ರಕಾರತ್ವಂ ಶಾಖಾಭೇದಾತ್ ಇಷ್ಟಮ್ ।

ನ ಕೇವಲಂ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿಸಿದ್ಧಮ್ ಉಕ್ತಂ ಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಮ್ , ಕಿಂತು ಯೌಕ್ತಿಕಂ ಚ, ಇತ್ಯಾಹ -

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ಕಾನಿ ತಾನಿ ಸೂತ್ರಾಣಿ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಆತ್ಮೇತ್ಯೇವೇತಿ ।

ಆದಿಪದೇನ ‘ಬ್ರಹ್ಮವಿದಾಪ್ನೋತಿ ಪರಮ್ ‘, ‘ಅಥ ಯೋಽನ್ಯಾಂ ದೇವತಾಮ್ ‘ ಇತ್ಯಾದೀನಿ ವಿದ್ಯಾವಿದ್ಯಾಸೂತ್ರಾಣಿ ಉಕ್ತಾನಿ । ಆತ್ಮೇತಿ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞೋಪಾದಾನಮ್ , ತಚ್ಚ ಕ್ಷೇತ್ರೋಪಲಕ್ಷಣಮ್ , ತಚ್ಚ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞೋಪಾದಾನಮ್ ।

‘ಅಥಾತೋ ಬ್ರಹ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸಾ’ (ಬ್ರ. ಸೂ. ೧-೧-೧) ಇತ್ಯಾದೀನ್ಯಪಿ ಸೂತ್ರಾಣಿ ಅತ್ರ ಗೃಹೀತಾನಿ ಅನ್ಯಥಾ ಛಂದೋಭಿಃ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಪೌನರುಕ್ತ್ಯಾತ್ , ಇತಿ ಮತ್ವಾ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ -

ಹೇತುಮದ್ಭಿರಿತಿ

॥ ೪ ॥