ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
மஹாபூ⁴தாந்யஹங்காரோ பு³த்³தி⁴ரவ்யக்தமேவ
இந்த்³ரியாணி த³ஶைகம் பஞ்ச சேந்த்³ரியகோ³சரா: ॥ 5 ॥
மஹாபூ⁴தாநி மஹாந்தி தாநி ஸர்வவிகாரவ்யாபகத்வாத் பூ⁴தாநி ஸூக்ஷ்மாணிஸ்தூ²லாநி து இந்த்³ரியகோ³சரஶப்³தே³ந அபி⁴தா⁴யிஷ்யந்தே அஹங்கார: மஹாபூ⁴தகாரணம் அஹம்ப்ரத்யயலக்ஷண:அஹங்காரகாரணம் பு³த்³தி⁴: அத்⁴யவஸாயலக்ஷணாதத்காரணம் அவ்யக்தமேவ , வ்யக்தம் அவ்யக்தம் அவ்யாக்ருதம் ஈஶ்வரஶக்தி: மம மாயா து³ரத்யயா’ (ப⁴. கீ³. 7 । 14) இத்யுக்தம்ஏவஶப்³த³: ப்ரக்ருத்யவதா⁴ரணார்த²: ஏதாவத்யேவ அஷ்டதா⁴ பி⁴ந்நா ப்ரக்ருதி: - ஶப்³த³: பே⁴த³ஸமுச்சயார்த²:இந்த்³ரியாணி த³ஶ, ஶ்ரோத்ராதீ³நி பஞ்ச பு³த்³த்⁴யுத்பாத³கத்வாத் பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணி, வாக்பாண்யாதீ³நி பஞ்ச கர்மநிவர்தகத்வாத் கர்மேந்த்³ரியாணி ; தாநி த³ஶஏகம் ; கிம் தத் ? மந: ஏகாத³ஶம் ஸங்கல்பாத்³யாத்மகம்பஞ்ச இந்த்³ரியகோ³சரா: ஶப்³தா³த³யோ விஷயா:தாநி ஏதாநி ஸாங்க்²யா: சதுர்விம்ஶதிதத்த்வாநி ஆசக்ஷதே ॥ 5 ॥
மஹாபூ⁴தாந்யஹங்காரோ பு³த்³தி⁴ரவ்யக்தமேவ
இந்த்³ரியாணி த³ஶைகம் பஞ்ச சேந்த்³ரியகோ³சரா: ॥ 5 ॥
மஹாபூ⁴தாநி மஹாந்தி தாநி ஸர்வவிகாரவ்யாபகத்வாத் பூ⁴தாநி ஸூக்ஷ்மாணிஸ்தூ²லாநி து இந்த்³ரியகோ³சரஶப்³தே³ந அபி⁴தா⁴யிஷ்யந்தே அஹங்கார: மஹாபூ⁴தகாரணம் அஹம்ப்ரத்யயலக்ஷண:அஹங்காரகாரணம் பு³த்³தி⁴: அத்⁴யவஸாயலக்ஷணாதத்காரணம் அவ்யக்தமேவ , வ்யக்தம் அவ்யக்தம் அவ்யாக்ருதம் ஈஶ்வரஶக்தி: மம மாயா து³ரத்யயா’ (ப⁴. கீ³. 7 । 14) இத்யுக்தம்ஏவஶப்³த³: ப்ரக்ருத்யவதா⁴ரணார்த²: ஏதாவத்யேவ அஷ்டதா⁴ பி⁴ந்நா ப்ரக்ருதி: - ஶப்³த³: பே⁴த³ஸமுச்சயார்த²:இந்த்³ரியாணி த³ஶ, ஶ்ரோத்ராதீ³நி பஞ்ச பு³த்³த்⁴யுத்பாத³கத்வாத் பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணி, வாக்பாண்யாதீ³நி பஞ்ச கர்மநிவர்தகத்வாத் கர்மேந்த்³ரியாணி ; தாநி த³ஶஏகம் ; கிம் தத் ? மந: ஏகாத³ஶம் ஸங்கல்பாத்³யாத்மகம்பஞ்ச இந்த்³ரியகோ³சரா: ஶப்³தா³த³யோ விஷயா:தாநி ஏதாநி ஸாங்க்²யா: சதுர்விம்ஶதிதத்த்வாநி ஆசக்ஷதே ॥ 5 ॥

க்ஷேத்ராதி³யாதா²த்ம்யஸ்துத்யா ப்ரலோபி⁴தாய, கிம் தத் ? இதி ஜிஜ்ஞாஸவே யதோ²த்³தே³ஶம் க்ஷேத்ரம் நிர்தி³ஶதி ஸ்துத்யேதி மஹத்வே ஹேதுமாஹ-

ஸர்வேதி ।

பூ⁴தஶப்³தே³ந ஸ்தூ²லாநாமபி விஶேஷாபா⁴வாத் க்³ரஹே கா ஹாநி:? இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

ஸ்தூ²லாநீதி ।

அஹங்கார: - அஹம்ப்ரத்யயலக்ஷண இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

பூ⁴தாநாம் ப்ரதீதிகத்வேந அபி⁴மாநமாத்ராத்மத்வம் மத்வா அஹங்காரம், விஶிநஷ்டி -

மஹாபூ⁴தேதி ।

‘மஹத: பரம் ‘ இத்யாதௌ³ ப்ரஸித்³த⁴ம் மஹச்ச²ப்³தா³ர்த²ம் அஹங்காரஹேதுமாஹ -

அஹங்காரேதி ।

ஈஶ்வரஶக்தி: இத்யுக்தே சைதந்யமபி ஶங்க்யேத, தத³ர்யமாஹ -

மமேதி ।

அவதா⁴ரணரூபம் அர்த²மேவ ஸ்பு²டயதி -

ஏதாவத்யேவேதி ।

பஞ்சதந்மாத்ராணி அஹங்கார: மஹத் அவ்யாக்ருதம் இதி அஷ்டதா⁴ பி⁴ந்நத்வம் । மூலப்ரக்ருத்யா ஸஹ தந்மாத்ராதி³பே⁴தா³நாம் ஸமுச்சய: சகாரார்த²: ।

த³ஶ இந்த்³ரியாண்யேவ விப⁴ஜ்ய வ்யுத்பாத³யதி -

ஶ்ரோத்ரேத்யாதி³நா ।

ததே³வ ப்ரஶ்நத்³வாரா ஸ்பு²டயதி -

கிந்ததி³தி ।

ஶப்³தா³தி³விஷயஶப்³தே³ந ஸ்தூ²லாநி பூ⁴தாநி க்³ருஹ்யந்தே ।

உக்தேஷு தந்மாத்ராதி³ஷு தந்த்ராந்தரீயஸம்மதிமாஹ -

தாநீதி ।

‘மூலப்ரக்ருதிரவிக்ருதி: மஹதா³த்³யா: ப்ரக்ருதிவிக்ருதய: ஸப்த । ஷோட³ஶகஶ்ச விகார:’ இதி பட²ந்தி

॥ 5 ॥