ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಅಮಾನಿತ್ವಮದಂಭಿತ್ವಮಹಿಂಸಾ ಕ್ಷಾಂತಿರಾರ್ಜವಮ್
ಆಚಾರ್ಯೋಪಾಸನಂ ಶೌಚಂ ಸ್ಥೈರ್ಯಮಾತ್ಮವಿನಿಗ್ರಹಃ ॥ ೭ ॥
ಅಮಾನಿತ್ವಂ ಮಾನಿನಃ ಭಾವಃ ಮಾನಿತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ಶ್ಲಾಘನಮ್ , ತದಭಾವಃ ಅಮಾನಿತ್ವಮ್ಅದಂಭಿತ್ವಂ ಸ್ವಧರ್ಮಪ್ರಕಟೀಕರಣಂ ದಂಭಿತ್ವಮ್ , ತದಭಾವಃ ಅದಂಭಿತ್ವಮ್ಅಹಿಂಸಾ ಅಹಿಂಸನಂ ಪ್ರಾಣಿನಾಮಪೀಡನಮ್ಕ್ಷಾಂತಿಃ ಪರಾಪರಾಧಪ್ರಾಪ್ತೌ ಅವಿಕ್ರಿಯಾಆರ್ಜವಮ್ ಋಜುಭಾವಃ ಅವಕ್ರತ್ವಮ್ಆಚಾರ್ಯೋಪಾಸನಂ ಮೋಕ್ಷಸಾಧನೋಪದೇಷ್ಟುಃ ಆಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಶುಶ್ರೂಷಾದಿಪ್ರಯೋಗೇಣ ಸೇವನಮ್ಶೌಚಂ ಕಾಯಮಲಾನಾಂ ಮೃಜ್ಜಲಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರಕ್ಷಾಲನಮ್ ; ಅಂತಶ್ಚ ಮನಸಃ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಭಾವನಯಾ ರಾಗಾದಿಮಲಾನಾಮಪನಯನಂ ಶೌಚಮ್ಸ್ಥೈರ್ಯಂ ಸ್ಥಿರಭಾವಃ, ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗೇ ಏವ ಕೃತಾಧ್ಯವಸಾಯತ್ವಮ್ಆತ್ಮವಿನಿಗ್ರಹಃ ಆತ್ಮನಃ ಅಪಕಾರಕಸ್ಯ ಆತ್ಮಶಬ್ದವಾಚ್ಯಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತಸ್ಯ ವಿನಿಗ್ರಹಃ ಸ್ವಭಾವೇನ ಸರ್ವತಃ ಪ್ರವೃತ್ತಸ್ಯ ಸನ್ಮಾರ್ಗೇ ಏವ ನಿರೋಧಃ ಆತ್ಮವಿನಿಗ್ರಹಃ ॥ ೭ ॥
ಅಮಾನಿತ್ವಮದಂಭಿತ್ವಮಹಿಂಸಾ ಕ್ಷಾಂತಿರಾರ್ಜವಮ್
ಆಚಾರ್ಯೋಪಾಸನಂ ಶೌಚಂ ಸ್ಥೈರ್ಯಮಾತ್ಮವಿನಿಗ್ರಹಃ ॥ ೭ ॥
ಅಮಾನಿತ್ವಂ ಮಾನಿನಃ ಭಾವಃ ಮಾನಿತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ಶ್ಲಾಘನಮ್ , ತದಭಾವಃ ಅಮಾನಿತ್ವಮ್ಅದಂಭಿತ್ವಂ ಸ್ವಧರ್ಮಪ್ರಕಟೀಕರಣಂ ದಂಭಿತ್ವಮ್ , ತದಭಾವಃ ಅದಂಭಿತ್ವಮ್ಅಹಿಂಸಾ ಅಹಿಂಸನಂ ಪ್ರಾಣಿನಾಮಪೀಡನಮ್ಕ್ಷಾಂತಿಃ ಪರಾಪರಾಧಪ್ರಾಪ್ತೌ ಅವಿಕ್ರಿಯಾಆರ್ಜವಮ್ ಋಜುಭಾವಃ ಅವಕ್ರತ್ವಮ್ಆಚಾರ್ಯೋಪಾಸನಂ ಮೋಕ್ಷಸಾಧನೋಪದೇಷ್ಟುಃ ಆಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಶುಶ್ರೂಷಾದಿಪ್ರಯೋಗೇಣ ಸೇವನಮ್ಶೌಚಂ ಕಾಯಮಲಾನಾಂ ಮೃಜ್ಜಲಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರಕ್ಷಾಲನಮ್ ; ಅಂತಶ್ಚ ಮನಸಃ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಭಾವನಯಾ ರಾಗಾದಿಮಲಾನಾಮಪನಯನಂ ಶೌಚಮ್ಸ್ಥೈರ್ಯಂ ಸ್ಥಿರಭಾವಃ, ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗೇ ಏವ ಕೃತಾಧ್ಯವಸಾಯತ್ವಮ್ಆತ್ಮವಿನಿಗ್ರಹಃ ಆತ್ಮನಃ ಅಪಕಾರಕಸ್ಯ ಆತ್ಮಶಬ್ದವಾಚ್ಯಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಕರಣಸಂಘಾತಸ್ಯ ವಿನಿಗ್ರಹಃ ಸ್ವಭಾವೇನ ಸರ್ವತಃ ಪ್ರವೃತ್ತಸ್ಯ ಸನ್ಮಾರ್ಗೇ ಏವ ನಿರೋಧಃ ಆತ್ಮವಿನಿಗ್ರಹಃ ॥ ೭ ॥

ಅಮಾನಿತ್ವಾದಿನಿಷ್ಠಸ್ಯ ಅಂತರ್ಧಿಯೋ ಜ್ಞಾನಮ್ , ಇತಿ ನಿಯಮಾರ್ಥಮಾಹ -

ಅಮಾನಿತ್ವಮಿತಿ ।

ಮಾನಃ - ತಿರೋಹಿತೋಽವಲೇಪಃ । ಸ ಚ ಆತ್ಮನಿ ಉತ್ಕರ್ಷಾರೋಪಹೇತುಃ, ಸೋಽಸ್ಯ ಇತಿ ಮಾನೀ, ನ ಮಾನೀ ಅಮಾನೀ, ತಸ್ಯ ಭಾವಃ ಅಮಾನಿತ್ವಮ್ , ಇತಿ ವ್ಯಾಕರೋತಿ -

ಅಮಾನಿತ್ವಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಪ್ರತಿಯೋಗಿಮುಖೇನ ಅದಂಭಿತ್ವಂ ವಿವೃಣೋತಿ-

ಅದಂಭಿತ್ವಮಿತಿ ।

ವಾಙ್ಮನೋದೇಹೈಃ ಅಪೀಡನಂ ಪ್ರಾಣಿನಾಮ್ - ಅಹಿಂಸನಮ್ , ತದೇವ ಅಹಿಂಸಾ ಇತ್ಯಾಹ -

ಅಹಿಂಸೇತಿ ।

ಪರಾಪರಾಧಸ್ಯ ಚಿತ್ತವಿಕಾರಕಾರಣಸ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತಾವೇವ ಅವಿಕೃತಚಿತ್ತತ್ವೇನ ಅಪಕಾರಸಹಿಷ್ಣುತ್ವಂ ಕ್ಷಾಂತಿಃ, ಇತ್ಯಾಹ-

ಕ್ಷಾಂತಿರಿತಿ ।

ಅವಕ್ರತ್ವಮ್ - ಅಕೌಟಿಲ್ಯಮ್ , ಯಥಾಹೃದಯವ್ಯವಹಾರಃ ಸದಾ ಏಕರೂಪಪ್ರವೃತ್ತಿನಿಮಿತ್ತತ್ವಂ ಚ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

‘ಉಪನೀಯ ತು ಯಃ ಶಿಷ್ಯಮ್ ‘ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಉಕ್ತಮ್  ಆಚಾರ್ಯಂ ವ್ಯವಚ್ಛಿನತ್ತಿ -

ಮೋಕ್ಷೇತಿ ।

ಶುಶ್ರೂಷಾದಿ, ಇತಿ ಆದಿಪದಂ ನಮಸ್ಕಾರಾದಿವಿಷಯಮ್ । ಬಾಹ್ಯಮ್ ಆಭ್ಯಂತರಂ ಚ ದ್ವಿಪ್ರಕಾರಂ ಶೌಚಮ್ ಕ್ರಮೇಣ ವಿಭಜತೇ -

ಶೌಚಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಮನಸೋ ರಾಗಾದಿ ಮಲಾನಾಮ್ , ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।

ತದಪನಯೋಪಾಯಮ್ ಉಪದಿಶತಿ -

ಪ್ರತಿಪಕ್ಷೇತಿ ।

ರಾಗಾದಿಪ್ರತಿಕೂಲಸ್ಯ ಭಾವನಾವಿಷಯೇಷು ದೋಷದೃಷ್ಟ್ಯಾ ವೃತ್ತಿಃ, ತಯಾ ಇತಿ ಯಾವತ್ ।

ಸ್ಥಿರಭಾವಮೇವ ವಿಶದಯತಿ -

ಮೋಕ್ಷೇತಿ ।

ಆತ್ಮನೋ ನಿತ್ಯಸಿದ್ಧಸ್ಯ ಅನಾಧೇಯಾತಿಶಯಸ್ಯ ಕುತೋ ವಿನಿಗ್ರಹಃ? ತತ್ರಾಹ -

ಆತ್ಮನ ಇತಿ

॥ ೭ ॥