ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಜ್ಞೇಯಂ ಯತ್ತತ್ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾಮೃತಮಶ್ನುತೇ
ಅನಾದಿಮತ್ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸತ್ತನ್ನಾಸದುಚ್ಯತೇ ॥ ೧೨ ॥
ಅತ್ರ ಕೇಚಿತ್ಅನಾದಿ ಮತ್ಪರಮ್ಇತಿ ಪದಂ ಛಿಂದಂತಿ, ಬಹುವ್ರೀಹಿಣಾ ಉಕ್ತೇ ಅರ್ಥೇ ಮತುಪಃ ಆನರ್ಥಕ್ಯಮ್ ಅನಿಷ್ಟಂ ಸ್ಯಾತ್ ಇತಿಅರ್ಥವಿಶೇಷಂ ದರ್ಶಯಂತಿಅಹಂ ವಾಸುದೇವಾಖ್ಯಾ ಪರಾ ಶಕ್ತಿಃ ಯಸ್ಯ ತತ್ ಮತ್ಪರಮ್ ಇತಿಸತ್ಯಮೇವಮಪುನರುಕ್ತಂ ಸ್ಯಾತ್ , ಅರ್ಥಃ ಚೇತ್ ಸಂಭವತಿ ತು ಅರ್ಥಃ ಸಂಭವತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವವಿಶೇಷಪ್ರತಿಷೇಧೇನೈವ ವಿಜಿಜ್ಞಾಪಯಿಷಿತತ್ವಾತ್ ಸತ್ತನ್ನಾಸದುಚ್ಯತೇಇತಿವಿಶಿಷ್ಟಶಕ್ತಿಮತ್ತ್ವಪ್ರದರ್ಶನಂ ವಿಶೇಷಪ್ರತಿಷೇಧಶ್ಚ ಇತಿ ವಿಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಮ್ತಸ್ಮಾತ್ ಮತುಪಃ ಬಹುವ್ರೀಹಿಣಾ ಸಮಾನಾರ್ಥತ್ವೇಽಪಿ ಪ್ರಯೋಗಃ ಶ್ಲೋಕಪೂರಣಾರ್ಥಃ
ಜ್ಞೇಯಂ ಯತ್ತತ್ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾಮೃತಮಶ್ನುತೇ
ಅನಾದಿಮತ್ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸತ್ತನ್ನಾಸದುಚ್ಯತೇ ॥ ೧೨ ॥
ಅತ್ರ ಕೇಚಿತ್ಅನಾದಿ ಮತ್ಪರಮ್ಇತಿ ಪದಂ ಛಿಂದಂತಿ, ಬಹುವ್ರೀಹಿಣಾ ಉಕ್ತೇ ಅರ್ಥೇ ಮತುಪಃ ಆನರ್ಥಕ್ಯಮ್ ಅನಿಷ್ಟಂ ಸ್ಯಾತ್ ಇತಿಅರ್ಥವಿಶೇಷಂ ದರ್ಶಯಂತಿಅಹಂ ವಾಸುದೇವಾಖ್ಯಾ ಪರಾ ಶಕ್ತಿಃ ಯಸ್ಯ ತತ್ ಮತ್ಪರಮ್ ಇತಿಸತ್ಯಮೇವಮಪುನರುಕ್ತಂ ಸ್ಯಾತ್ , ಅರ್ಥಃ ಚೇತ್ ಸಂಭವತಿ ತು ಅರ್ಥಃ ಸಂಭವತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವವಿಶೇಷಪ್ರತಿಷೇಧೇನೈವ ವಿಜಿಜ್ಞಾಪಯಿಷಿತತ್ವಾತ್ ಸತ್ತನ್ನಾಸದುಚ್ಯತೇಇತಿವಿಶಿಷ್ಟಶಕ್ತಿಮತ್ತ್ವಪ್ರದರ್ಶನಂ ವಿಶೇಷಪ್ರತಿಷೇಧಶ್ಚ ಇತಿ ವಿಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಮ್ತಸ್ಮಾತ್ ಮತುಪಃ ಬಹುವ್ರೀಹಿಣಾ ಸಮಾನಾರ್ಥತ್ವೇಽಪಿ ಪ್ರಯೋಗಃ ಶ್ಲೋಕಪೂರಣಾರ್ಥಃ

‘ಅನಾದಿ’ ಇತ್ಯೇಕಂ ಪದಮ್ , ‘ಮತ್ಪರಮ್ ‘ ಇತಿ ಚಾಪರಮ್ , ಇತಿ ಪದಚ್ಛೇದಾತ್ ನ ಪುನರುಕ್ತಿರಿತಿ ಮತಾಂತರಮ್ ಉತ್ಥಾಪಯತಿ -

ಅತ್ರೇತಿ ।

ಏಕಪದತ್ವಸಂಭವೇ ಕಿಮಿತಿ ಪದದ್ವಯಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಬಹುವ್ರೀಹಿಣೇತಿ ।

ಆದಿಃ ಅಸ್ಯ ನಾಸ್ತೀತಿ ಯೋ ಬಹುವ್ರೀಹಿಣಾ ಉಕ್ತಃ ಅರ್ಥಃ, ತಸ್ಮಿನ್ ಆದಿಮತ್ವನಿಷೇಧೇ, ನಾಸ್ತಿ ಮತುಪಃ ಅರ್ಥವತ್ವಮಿತಿ । ಮತುಬಾನರ್ಥಕ್ಯಮ್ ಅನಿಷ್ಟಂ ಸ್ಯಾತ್ , ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಪದಂ ಛಿಂದಂತಿ, ಇತಿ ಪೂರ್ವೇಣ ಸಂಬಂಧಃ ।

ಆದಿಃ ಅಸ್ಯ ನಾಸ್ತೀತಿ, ‘ಅನಾದಿ’ ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ‘ಪ್ತತ್ಪರಮ್ ‘ ಇತಿ ಉಚ್ಯಮಾನೇ ಕೋಽರ್ಥಃ ಸ್ಯಾತ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಅರ್ಥೇತಿ ।

ಉಕ್ತವ್ಯಾಖ್ಯಾನಸ್ಯ ಅಯುಕ್ತತ್ವಾತ್ ನಾಯಂ ಪುನರುಕ್ತಿಸಮಾಧಿಃ, ಇತ್ಯಾಹ -

ಸತ್ಯಮಿತಿ ।

ಅರ್ಥಾಸಂಭವಂ ಸಮರ್ಥಯತೇ -

ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇತಿ ।

ತಥಾಪಿ ವಿಶಿಷ್ಟಶಕ್ತಿಮತ್ವಂ ಕಿಂ ನ ಸ್ಯಾತ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ವಿಶಿಷ್ಟೇತಿ ।

ತಥಾಪಿ ಮತುಪೋ ಬಹುವ್ರೀಹಿಣಾ ತುಲ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯ ಕಥಂ ನಾನ ರ್ಥಕ್ಯಮ್ ? ತತ್ರಾಹ -

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।