ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
கார்யகரணகர்த்ருத்வே ஹேது: ப்ரக்ருதிருச்யதே
புருஷ: ஸுக²து³:கா²நாம் போ⁴க்த்ருத்வே ஹேதுருச்யதே ॥ 20 ॥
கத²ம் புந: அநேந கார்யகரணகர்த்ருத்வேந ஸுக²து³:க²போ⁴க்த்ருத்வேந ப்ரக்ருதிபுருஷயோ: ஸம்ஸாரகாரணத்வமுச்யதே இதி, அத்ர உச்யதேகார்யகரணஸுக²து³:க²ரூபேண ஹேதுப²லாத்மநா ப்ரக்ருதே: பரிணாமாபா⁴வே, புருஷஸ்ய சேதநஸ்ய அஸதி தது³பலப்³த்⁴ருத்வே, குத: ஸம்ஸார: ஸ்யாத் ? யதா³ புந: கார்யகரணஸுக²து³:க²ஸ்வரூபேண ஹேதுப²லாத்மநா பரிணதயா ப்ரக்ருத்யா போ⁴க்³யயா புருஷஸ்ய தத்³விபரீதஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வேந அவித்³யாரூப: ஸம்யோக³: ஸ்யாத் , ததா³ ஸம்ஸார: ஸ்யாத் இதிஅத: யத் ப்ரக்ருதிபுருஷயோ: கார்யகரணகர்த்ருத்வேந ஸுக²து³:க²போ⁴க்த்ருத்வேந ஸம்ஸாரகாரணத்வமுக்தம் , தத் யுக்தம்க: புந: அயம் ஸம்ஸாரோ நாம ? ஸுக²து³:க²ஸம்போ⁴க³: ஸம்ஸார:புருஷஸ்ய ஸுக²து³:கா²நாம் ஸம்போ⁴க்த்ருத்வம் ஸம்ஸாரித்வமிதி ॥ 20 ॥
கார்யகரணகர்த்ருத்வே ஹேது: ப்ரக்ருதிருச்யதே
புருஷ: ஸுக²து³:கா²நாம் போ⁴க்த்ருத்வே ஹேதுருச்யதே ॥ 20 ॥
கத²ம் புந: அநேந கார்யகரணகர்த்ருத்வேந ஸுக²து³:க²போ⁴க்த்ருத்வேந ப்ரக்ருதிபுருஷயோ: ஸம்ஸாரகாரணத்வமுச்யதே இதி, அத்ர உச்யதேகார்யகரணஸுக²து³:க²ரூபேண ஹேதுப²லாத்மநா ப்ரக்ருதே: பரிணாமாபா⁴வே, புருஷஸ்ய சேதநஸ்ய அஸதி தது³பலப்³த்⁴ருத்வே, குத: ஸம்ஸார: ஸ்யாத் ? யதா³ புந: கார்யகரணஸுக²து³:க²ஸ்வரூபேண ஹேதுப²லாத்மநா பரிணதயா ப்ரக்ருத்யா போ⁴க்³யயா புருஷஸ்ய தத்³விபரீதஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வேந அவித்³யாரூப: ஸம்யோக³: ஸ்யாத் , ததா³ ஸம்ஸார: ஸ்யாத் இதிஅத: யத் ப்ரக்ருதிபுருஷயோ: கார்யகரணகர்த்ருத்வேந ஸுக²து³:க²போ⁴க்த்ருத்வேந ஸம்ஸாரகாரணத்வமுக்தம் , தத் யுக்தம்க: புந: அயம் ஸம்ஸாரோ நாம ? ஸுக²து³:க²ஸம்போ⁴க³: ஸம்ஸார:புருஷஸ்ய ஸுக²து³:கா²நாம் ஸம்போ⁴க்த்ருத்வம் ஸம்ஸாரித்வமிதி ॥ 20 ॥

தயோ: ஸம்ஸாரகாரண்த்வம் உபபாத³யிதும் ஶங்கதே -

கத²மிதி ।

அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் தயோ ததா²த்வம் இத்யாஹ -

அத்ரேதி

 । தத்ர வ்யதிரேகம் த³ர்ஶயதி-

கார்யேதி ।

ந ஹி நித்யமுக்தஸ்யாத்மந: ஸ்வத: ஸம்ஸாரோ(அ)ஸ்தி, இத்யர்த²: ।

இதா³நீம் அந்வயமாஹ -

யதே³தி ।

அந்வயாதி³ப²லம் உபஸம்ஹரதி-

அத இதி ।

ஆத்மநோ(அ)விக்ரியஸ்ய ஸம்ஸரணம் நோசிதம் , இத்யாக்ஷிபதி -

க: புநரிதி ।

ஸுக²த³:கா²ந்யதரஸாக்ஷாத்காரோ போ⁴க³:, ஸ ச அவிக்ரியஸ்யைவ த்³ரஷ்டு: ஸம்ஸார:, ததா²வித⁴போ⁴க்த்ருத்வம் அஸ்ய ஸம்ஸாரித்வம் , இதி உத்தரமாஹ -

ஸுகே²தி ।

ஶ்லோகவ்யாக்²யாஸமாப்தௌ  இதி ஶப்³த³:

॥ 20 ॥