కార్యకరణకర్తృత్వే హేతుః ప్రకృతిరుచ్యతే ।
పురుషః సుఖదుఃఖానాం భోక్తృత్వే హేతురుచ్యతే ॥ ౨౦ ॥
కథం పునః అనేన కార్యకరణకర్తృత్వేన సుఖదుఃఖభోక్తృత్వేన చ ప్రకృతిపురుషయోః సంసారకారణత్వముచ్యతే ఇతి, అత్ర ఉచ్యతే — కార్యకరణసుఖదుఃఖరూపేణ హేతుఫలాత్మనా ప్రకృతేః పరిణామాభావే, పురుషస్య చ చేతనస్య అసతి తదుపలబ్ధృత్వే, కుతః సంసారః స్యాత్ ? యదా పునః కార్యకరణసుఖదుఃఖస్వరూపేణ హేతుఫలాత్మనా పరిణతయా ప్రకృత్యా భోగ్యయా పురుషస్య తద్విపరీతస్య భోక్తృత్వేన అవిద్యారూపః సంయోగః స్యాత్ , తదా సంసారః స్యాత్ ఇతి । అతః యత్ ప్రకృతిపురుషయోః కార్యకరణకర్తృత్వేన సుఖదుఃఖభోక్తృత్వేన చ సంసారకారణత్వముక్తమ్ , తత్ యుక్తమ్ । కః పునః అయం సంసారో నామ ? సుఖదుఃఖసమ్భోగః సంసారః । పురుషస్య చ సుఖదుఃఖానాం సమ్భోక్తృత్వం సంసారిత్వమితి ॥ ౨౦ ॥
కార్యకరణకర్తృత్వే హేతుః ప్రకృతిరుచ్యతే ।
పురుషః సుఖదుఃఖానాం భోక్తృత్వే హేతురుచ్యతే ॥ ౨౦ ॥
కథం పునః అనేన కార్యకరణకర్తృత్వేన సుఖదుఃఖభోక్తృత్వేన చ ప్రకృతిపురుషయోః సంసారకారణత్వముచ్యతే ఇతి, అత్ర ఉచ్యతే — కార్యకరణసుఖదుఃఖరూపేణ హేతుఫలాత్మనా ప్రకృతేః పరిణామాభావే, పురుషస్య చ చేతనస్య అసతి తదుపలబ్ధృత్వే, కుతః సంసారః స్యాత్ ? యదా పునః కార్యకరణసుఖదుఃఖస్వరూపేణ హేతుఫలాత్మనా పరిణతయా ప్రకృత్యా భోగ్యయా పురుషస్య తద్విపరీతస్య భోక్తృత్వేన అవిద్యారూపః సంయోగః స్యాత్ , తదా సంసారః స్యాత్ ఇతి । అతః యత్ ప్రకృతిపురుషయోః కార్యకరణకర్తృత్వేన సుఖదుఃఖభోక్తృత్వేన చ సంసారకారణత్వముక్తమ్ , తత్ యుక్తమ్ । కః పునః అయం సంసారో నామ ? సుఖదుఃఖసమ్భోగః సంసారః । పురుషస్య చ సుఖదుఃఖానాం సమ్భోక్తృత్వం సంసారిత్వమితి ॥ ౨౦ ॥