ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಪುರುಷಃ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ಥೋ ಹಿ ಭುಂಕ್ತೇ ಪ್ರಕೃತಿಜಾನ್ಗುಣಾನ್
ಕಾರಣಂ ಗುಣಸಂಗೋಽಸ್ಯ ಸದಸದ್ಯೋನಿಜನ್ಮಸು ॥ ೨೧ ॥
ಏತತ್ ಉಕ್ತಂ ಭವತಿಪ್ರಕೃತಿಸ್ಥತ್ವಾಖ್ಯಾ ಅವಿದ್ಯಾ, ಗುಣೇಷು ಸಂಗಃ ಕಾಮಃ, ಸಂಸಾರಸ್ಯ ಕಾರಣಮಿತಿತಚ್ಚ ಪರಿವರ್ಜನಾಯ ಉಚ್ಯತೇಅಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತಿಕಾರಣಂ ಜ್ಞಾನವೈರಾಗ್ಯೇ ಸಸಂನ್ಯಾಸೇ ಗೀತಾಶಾಸ್ತ್ರೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮ್ತಚ್ಚ ಜ್ಞಾನಂ ಪುರಸ್ತಾತ್ ಉಪನ್ಯಸ್ತಂ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞವಿಷಯಮ್ ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾಮೃತಮಶ್ನುತೇ’ (ಭ. ಗೀ. ೧೩ । ೧೨) ಇತಿಉಕ್ತಂ ಅನ್ಯಾಪೋಹೇನ ಅತದ್ಧರ್ಮಾಧ್ಯಾರೋಪೇಣ ॥ ೨೧ ॥
ಪುರುಷಃ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ಥೋ ಹಿ ಭುಂಕ್ತೇ ಪ್ರಕೃತಿಜಾನ್ಗುಣಾನ್
ಕಾರಣಂ ಗುಣಸಂಗೋಽಸ್ಯ ಸದಸದ್ಯೋನಿಜನ್ಮಸು ॥ ೨೧ ॥
ಏತತ್ ಉಕ್ತಂ ಭವತಿಪ್ರಕೃತಿಸ್ಥತ್ವಾಖ್ಯಾ ಅವಿದ್ಯಾ, ಗುಣೇಷು ಸಂಗಃ ಕಾಮಃ, ಸಂಸಾರಸ್ಯ ಕಾರಣಮಿತಿತಚ್ಚ ಪರಿವರ್ಜನಾಯ ಉಚ್ಯತೇಅಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತಿಕಾರಣಂ ಜ್ಞಾನವೈರಾಗ್ಯೇ ಸಸಂನ್ಯಾಸೇ ಗೀತಾಶಾಸ್ತ್ರೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮ್ತಚ್ಚ ಜ್ಞಾನಂ ಪುರಸ್ತಾತ್ ಉಪನ್ಯಸ್ತಂ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞವಿಷಯಮ್ ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾಮೃತಮಶ್ನುತೇ’ (ಭ. ಗೀ. ೧೩ । ೧೨) ಇತಿಉಕ್ತಂ ಅನ್ಯಾಪೋಹೇನ ಅತದ್ಧರ್ಮಾಧ್ಯಾರೋಪೇಣ ॥ ೨೧ ॥

ಸಂಗಸ್ಯ ಸಂಸಾರಕಾರಣತ್ವೇ, ऩ ಅವಿದ್ಯಾಯಾಃ ತತ್ಕಾರಣತ್ವಮ್ , ಏಕಸ್ಮಾದೇವ ಹೇತೋಃ ತದುಪಪತ್ತೇಃ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಏತದಿತಿ ।

ಅವಿದ್ಯಾ ಉಪಾದಾನಮ್ , ಸಂಗೋ ನಿಮಿತ್ತಮ್ , ಇತಿ ಉಭಯೋರಪಿ ಕಾರಣತ್ವಂ ಸಿಧ್ಯತಿ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ದ್ವಿವಿಧಹೇತೂಕ್ತೇಃ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ಫಲಮಾಹ -

ತಚ್ಚೇತಿ ।

ಸಾಸಂಗಸ್ಯ ಅಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸ್ವತೋಽನಿವೃತ್ತೇಃ ತನ್ನಿವರ್ತಕಂ ವಾಚ್ಯಮ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಅಸ್ಯೇತಿ ।

ವೈರಾಗ್ಯೇ ಸತಿ ಸಂನ್ಯಾಸಃ, ತತ್ಪೂರ್ವಕಂ ಚ ಜ್ಞಾನಂ ಸಾಸಂಗಾಜ್ಞಾನನಿವರ್ತಕಮ್ ; ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಉಕ್ತೇ ಜ್ಞಾನೇ ಮಾನಮಾಹ -

ಗೀತೇತಿ ।

ಅಧ್ಯಾಯಾದೌ ಚ ಉಕ್ತಂ ಜ್ಞಾನಮ್ , ಉದಾಹೃತಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ-

ತಚ್ಚೇತಿ ।

ತದೇವ ಜ್ಞಾನಂ ‘ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ’ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ‘ನ ಸತ್ತನ್ನಾಸತ್ ‘ ಇತ್ಯಂತೇನ ಅನ್ಯನಿಷೇಧೇऩ, ‘ಸರ್ವತಃ ಪಾಣಿಪಾದಮ್ ‘ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಚ ಅತದ್ಧರ್ಮಾಧ್ಯಾಸೇನ ಉಕ್ತಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವೇತಿ

॥ ೨೧ ॥