ಕಾರ್ಯಕಾರಣಾನಾಂ ವ್ಯಾಪಾರವತಾಂ ಸಮೀಪೇ ಸ್ಥಿತಃ ಸನ್ನಿಧಿಮಾತ್ರೇಣ ತೇಷಾಂ ಸಾಕ್ಷೀ ಇತ್ಯೇವಮರ್ಥತ್ವೇನ ಉಪದ್ರಷ್ಟಾ ಇತಿ ಪದಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -
ಸಮೀಪಸ್ಥ ಇತಿ ।
ಲೋಕಿಕಸ್ಯೇವ ದ್ರಷ್ಟುಃ ಅಸ್ಯಾಪಿ ಸ್ವವ್ಯಾಪಾರವಿಶಿಷ್ಟತಯಾ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯತ್ವವಿರೋಧಮಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -
ಸ್ವಯಮಿತಿ ।
ಸ್ವಾವ್ಯಾಪಾರಾದೃತೇ ಸನ್ನಿಧಿರೇವ ದ್ರಷ್ಟ್ರತ್ವಮ್ ।
ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ -
ಯಥೇತಿ ।
ಉಪದ್ರಷ್ಟಾ ಇತ್ಯಸ್ಯ ಅರ್ಥಾಂತರಮಾಹ -
ಅಥವೇತಿ ।
ಬಹೂನಾಂ ದ್ರಷ್ಟೃತ್ವೇಽಪಿ ಕಸ್ಯ ಉಪದ್ರಷ್ಟ್ವತ್ವಮ್ ? ತತ್ರಾಹ -
ತೇಷಾಮಿತಿ ।
ಉಪೋಪಸರ್ಗಸ್ಯ ಸಾಮೀಪ್ಯಾರ್ಥತ್ವೇನ ಪ್ರತ್ಯಗರ್ಥತ್ವಾತ್ , ತತ್ರೈವ ಸಾಮೀಪ್ಯಾವಸಾನಾತ್ , ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾ ಚ ದ್ರಷ್ಟಾ ಚ ಇತಿ, ಉಪದ್ರಷ್ಟಾ ಸರ್ವಸಾಕ್ಷೀ, ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಉಕ್ತಮೇವ ವ್ಯನಕ್ತಿ -
ಯತ ಇತಿ ।
ಯಥಾ ಯಜಮಾನಸ್ಯ ಋತ್ವಿಜಾಂ ಚ ಯಜ್ಞಕರ್ಮಣಿ ಗುಣಂ ದೋಷಂ ವಾ ಸರ್ವಯಜ್ಞಾಭಿಜ್ಞಃ ಸನ್ ಉಪದ್ರಷ್ಟಾ ವಿಷಯೀಕರೋತಿ, ತಥಾ ಅಯಮಾತ್ಮಾ ಚಿನ್ಮಾತ್ರಸ್ವಭಾವಃ ಸರ್ವಂ ಗೋಚರಯತೀತಿ, ಉಪದ್ರಷ್ಟೇತಿ ಪಕ್ಷಾಂತರಮಾಹ –
ಯಜ್ಞೇತಿ ।
‘ಅನುಮಂತಾ ಚ’ ಇತ್ಯೇತತ್ ವ್ಯಾಕರೋತಿ -
ಅನುಮಂತೇತಿ ।
ಯೇ ಸ್ವಯಂ ಕುರ್ವಂತೋ ವ್ಯಾಪಾರಯಂತೋ ಭವಂತಿ. ತೇಷು ಕುರ್ವತ್ಸು ಸತ್ಸು, ಯಾಃ ತೇಪಾಂ ಕ್ರಿಯಾಃ, ತಾಸು ಪಾರ್ಶ್ವಸ್ಥಸ್ಯ ಪರಿತೋಷಃ ಅನುಮನನಮ್ । ತಚ್ಚ ಅನುಮೋದನಂ, ತಸ್ಯ ಸನ್ನಿಧಿಮಾತ್ರೇಣ ಕರ್ತಾ ಯಃ, ಸೋಽನುಮಂತಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವ್ಯಾಖ್ಯಾಂತರಮಾಹ -
ಅಥವೇತಿ ।
ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ -
ಕಾರ್ಯೇತಿ ।
ಅರ್ಥಾಂತರಮಾಹ -
ಅಥವೇತ್ಯಾದಿ ।
ಭರ್ತಾ ಇತಿ ಪದಮಾದಾಯ, ಕಿಂ ಭರಣಂ ನಾಮ? ಇತಿ ಪೃಚ್ಛತಿ -
ಭರ್ತೇತಿ ।
ತದ್ರೂಪಂ ನಿರೂಪಯನ್ ಆತ್ಮನೋ ಭರ್ತೃತ್ವಂ ಸಾಧಯತಿ -
ದೇಹೇತಿ ।
ಭೋಕ್ತಾ ಇತ್ಯುಕ್ತೇ ಕ್ರಿಯಾವತ್ವೇ ಪ್ರಾಪ್ತೇ, ಭೋಗಃ ಚಿದವಸಾನತಾ ಇತಿ ನ್ಯಾಯೇನ ವಿಭಜತೇ -
ಅಗ್ನೀತಿ ।
ವಿಶೇಷಣಾಂತರಮಾದಾಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -
ಮಹೇಶ್ವರ ಇತಿ ।
ಪರಮಾತ್ಮತ್ವಮ್ ಉಪಪಾದಯತಿ -
ದೇಹಾದೀನಾಮಿತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಯಾ ಕಲ್ಪಿತಾನಾಮ್ , ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಪರಮತ್ವಮ್ - ಪ್ರಕೃಷ್ಟತ್ವಮ್ , ಸಃ ಪೂರ್ವೇಕ್ತವಿಶೇಷಣವಾನ್ , ಇತಿ ಯಾವತ್ ಪರಮಾತ್ಮಶಬ್ದಸ್ಯ ಪ್ರಕೃತಾತ್ಮವಿಷಯತ್ವೇ ಶ್ರುತಿಮನುಕೂಲಯತಿ -
ಅಂತ ಇತಿ ।
ತಸ್ಯ ತಾಟಸ್ಥ್ಯಂ ಪ್ರಶ್ನದ್ವಾರಾ ಪ್ರತ್ಯಾಚಷ್ಟೇ-
ಕ್ವೇತಿ ।
ಕಸ್ಮಾತ್ ಪರತ್ವಮ್ ? ತದಾಹ -
ಅವ್ಯಕ್ತಾದಿತಿ ।
ತತ್ರೈವ ವಾಕ್ಯಶೇಷಾನುಕೂಲ್ಯಮ್ ಆಹ -
ಉತ್ತಮ ಇತಿ ।
ಸೋಽಸ್ಮಿನ್ ದೇಹೇ ಪರಃ ಪುರುಷಃ, ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಶೋಧಿತಾರ್ಥಯೋಃ ಐಕ್ಯಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಾಗುಕ್ತಂ ಫಲೋಕ್ತ್ಯಾ ಸ್ತೌತಿ -
ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಂ ಚೇತಿ
॥ ೨೨ ॥