శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
సమం పశ్యన్హి సర్వత్ర
సమవస్థితమీశ్వరమ్
హినస్త్యాత్మనాత్మానం
తతో యాతి పరాం గతిమ్ ॥ ౨౮ ॥
నను నైవ కశ్చిత్ ప్రాణీ స్వయం స్వమ్ ఆత్మానం హినస్తికథమ్ ఉచ్యతే అప్రాప్తమ్ హినస్తిఇతి ? యథా పృథివ్యామగ్నిశ్చేతవ్యో నాన్తరిక్షే’ (తై. సం. ౫ । ౨ । ౭) ఇత్యాదినైష దోషః, అజ్ఞానామ్ ఆత్మతిరస్కరణోపపత్తేఃసర్వో హి అజ్ఞః అత్యన్తప్రసిద్ధం సాక్షాత్ అపరోక్షాత్ ఆత్మానం తిరస్కృత్య అనాత్మానమ్ ఆత్మత్వేన పరిగృహ్య, తమపి ధర్మాధర్మౌ కృత్వా ఉపాత్తమ్ ఆత్మానం హత్వా అన్యమ్ ఆత్మానమ్ ఉపాదత్తే నవం తం చైవం హత్వా అన్యమేవం తమపి హత్వా అన్యమ్ ఇత్యేవమ్ ఉపాత్తముపాత్తమ్ ఆత్మానం హన్తి, ఇతి ఆత్మహా సర్వః అజ్ఞఃయస్తు పరమార్థాత్మా, అసావపి సర్వదా అవిద్యయా హత ఇవ, విద్యమానఫలాభావాత్ , ఇతి సర్వే ఆత్మహనః ఎవ అవిద్వాంసఃయస్తు ఇతరః యథోక్తాత్మదర్శీ, సః ఉభయథాపి ఆత్మనా ఆత్మానం హినస్తి హన్తితతః యాతి పరాం గతిమ్ యథోక్తం ఫలం తస్య భవతి ఇత్యర్థః ॥ ౨౮ ॥
సమం పశ్యన్హి సర్వత్ర
సమవస్థితమీశ్వరమ్
హినస్త్యాత్మనాత్మానం
తతో యాతి పరాం గతిమ్ ॥ ౨౮ ॥
నను నైవ కశ్చిత్ ప్రాణీ స్వయం స్వమ్ ఆత్మానం హినస్తికథమ్ ఉచ్యతే అప్రాప్తమ్ హినస్తిఇతి ? యథా పృథివ్యామగ్నిశ్చేతవ్యో నాన్తరిక్షే’ (తై. సం. ౫ । ౨ । ౭) ఇత్యాదినైష దోషః, అజ్ఞానామ్ ఆత్మతిరస్కరణోపపత్తేఃసర్వో హి అజ్ఞః అత్యన్తప్రసిద్ధం సాక్షాత్ అపరోక్షాత్ ఆత్మానం తిరస్కృత్య అనాత్మానమ్ ఆత్మత్వేన పరిగృహ్య, తమపి ధర్మాధర్మౌ కృత్వా ఉపాత్తమ్ ఆత్మానం హత్వా అన్యమ్ ఆత్మానమ్ ఉపాదత్తే నవం తం చైవం హత్వా అన్యమేవం తమపి హత్వా అన్యమ్ ఇత్యేవమ్ ఉపాత్తముపాత్తమ్ ఆత్మానం హన్తి, ఇతి ఆత్మహా సర్వః అజ్ఞఃయస్తు పరమార్థాత్మా, అసావపి సర్వదా అవిద్యయా హత ఇవ, విద్యమానఫలాభావాత్ , ఇతి సర్వే ఆత్మహనః ఎవ అవిద్వాంసఃయస్తు ఇతరః యథోక్తాత్మదర్శీ, సః ఉభయథాపి ఆత్మనా ఆత్మానం హినస్తి హన్తితతః యాతి పరాం గతిమ్ యథోక్తం ఫలం తస్య భవతి ఇత్యర్థః ॥ ౨౮ ॥

‘న హినస్త్యాత్మనాత్మానమ్ ‘ ఇతి యథాశ్రుతమాదాయ చోదయతి -

నన్వితి ।

‘న పృథివ్యామ్ ‘ ఇతి ప్రప్తిద్వారా నిషేధవత్ ‘నాన్తరిక్షే న దివి’ ఇతి ప్రాప్త్యభావాచ్చ అయం నిషేధో ముఖ్యో నేష్యతే, తథా ఇహాపి ప్రాప్తిం వినా నిషేధో న యుక్తిమాన్ , ఇత్యాహ -

యథేతి ।

అజ్ఞానామ్ ఆత్మనైవ ఆత్మహిసాసమ్భవాత్  విదుషాం తదభావోక్తిః యుక్తా, ఇతి సమాదత్తే -

నైష దోష ఇతి ।

సఙ్గ్రాహవాక్యం వివృణోతి -

సర్వో హీతి ।

అనాత్మశబ్దో దేహాదివిషయః అవిదుషామ్ ఆరోపితాత్మహన్తృత్వం నిగమయతి -

ఇత్యాత్మహేతి ।

తథాపి పారమార్థికస్య ఆత్మనో హననాభావాత్ న తేషాం సర్వేషామ్ ఆత్మహన్తృత్వమ్ , ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

యస్త్వితి ।

ఉక్తరీత్యా సర్వేషామ్ అవిదుషామ్ ఆత్మహన్తృత్వం సిద్ధమ్ , ఇతి ఉపసంహరతి -

సర్వ ఇతి ।

ఆత్మనైవ ఆత్మహననమ్ అవిదుషాం దృష్టమ్ , తదిహ విద్వద్విషయే శక్యం నిషేద్ - ధుమ్ , ఇత్యాహ -

యస్త్వితర ఇతి ।

ఆరోపానారోపాభ్యామ్ , ఇత్యర్థః ।

ఉభయథాపీతి ।

ఆరోపానారోపాభ్యామ్ , ఇత్యర్థః ।

జ్ఞానాత్ అనర్థభ్రంశే పూర్వోక్తపరమానన్దప్రాప్త్యా పరితృప్తత్వం యుక్తమ్ , ఇత్యాహ -

తత ఇతి

॥ ౨౮ ॥