ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಅನಾದಿತ್ವಾನ್ನಿರ್ಗುಣತ್ವಾತ್ಪರಮಾತ್ಮಾಯಮವ್ಯಯಃ
ಶರೀರಸ್ಥೋಽಪಿ ಕೌಂತೇಯ ಕರೋತಿ ಲಿಪ್ಯತೇ ॥ ೩೧ ॥
ಅನಾದಿತ್ವಾತ್ ಅನಾದೇಃ ಭಾವಃ ಅನಾದಿತ್ವಮ್ , ಆದಿಃ ಕಾರಣಮ್ , ತತ್ ಯಸ್ಯ ನಾಸ್ತಿ ತತ್ ಆನಾದಿಯದ್ಧಿ ಆದಿಮತ್ ತತ್ ಸ್ವೇನ ಆತ್ಮನಾ ವ್ಯೇತಿ ; ಅಯಂ ತು ಅನಾದಿತ್ವಾತ್ ನಿರವಯವ ಇತಿ ಕೃತ್ವಾ ವ್ಯೇತಿತಥಾ ನಿರ್ಗುಣತ್ವಾತ್ಸಗುಣೋ ಹಿ ಗುಣವ್ಯಯಾತ್ ವ್ಯೇತಿ ; ಅಯಂ ತು ನಿರ್ಗುಣತ್ವಾಚ್ಚ ವ್ಯೇತಿ ; ಇತಿ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಅಯಮ್ ಅವ್ಯಯಃ ; ಅಸ್ಯ ವ್ಯಯೋ ವಿದ್ಯತೇ ಇತಿ ಅವ್ಯಯಃಯತ ಏವಮತಃ ಶರೀರಸ್ಥೋಽಪಿ, ಶರೀರೇಷು ಆತ್ಮನಃ ಉಪಲಬ್ಧಿಃ ಭವತೀತಿ ಶರೀರಸ್ಥಃ ಉಚ್ಯತೇ ; ತಥಾಪಿ ಕರೋತಿತದಕರಣಾದೇವ ತತ್ಫಲೇನ ಲಿಪ್ಯತೇಯೋ ಹಿ ಕರ್ತಾ, ಸಃ ಕರ್ಮಫಲೇನ ಲಿಪ್ಯತೇಅಯಂ ತು ಅಕರ್ತಾ, ಅತಃ ಫಲೇನ ಲಿಪ್ಯತೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ
ಅನಾದಿತ್ವಾನ್ನಿರ್ಗುಣತ್ವಾತ್ಪರಮಾತ್ಮಾಯಮವ್ಯಯಃ
ಶರೀರಸ್ಥೋಽಪಿ ಕೌಂತೇಯ ಕರೋತಿ ಲಿಪ್ಯತೇ ॥ ೩೧ ॥
ಅನಾದಿತ್ವಾತ್ ಅನಾದೇಃ ಭಾವಃ ಅನಾದಿತ್ವಮ್ , ಆದಿಃ ಕಾರಣಮ್ , ತತ್ ಯಸ್ಯ ನಾಸ್ತಿ ತತ್ ಆನಾದಿಯದ್ಧಿ ಆದಿಮತ್ ತತ್ ಸ್ವೇನ ಆತ್ಮನಾ ವ್ಯೇತಿ ; ಅಯಂ ತು ಅನಾದಿತ್ವಾತ್ ನಿರವಯವ ಇತಿ ಕೃತ್ವಾ ವ್ಯೇತಿತಥಾ ನಿರ್ಗುಣತ್ವಾತ್ಸಗುಣೋ ಹಿ ಗುಣವ್ಯಯಾತ್ ವ್ಯೇತಿ ; ಅಯಂ ತು ನಿರ್ಗುಣತ್ವಾಚ್ಚ ವ್ಯೇತಿ ; ಇತಿ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಅಯಮ್ ಅವ್ಯಯಃ ; ಅಸ್ಯ ವ್ಯಯೋ ವಿದ್ಯತೇ ಇತಿ ಅವ್ಯಯಃಯತ ಏವಮತಃ ಶರೀರಸ್ಥೋಽಪಿ, ಶರೀರೇಷು ಆತ್ಮನಃ ಉಪಲಬ್ಧಿಃ ಭವತೀತಿ ಶರೀರಸ್ಥಃ ಉಚ್ಯತೇ ; ತಥಾಪಿ ಕರೋತಿತದಕರಣಾದೇವ ತತ್ಫಲೇನ ಲಿಪ್ಯತೇಯೋ ಹಿ ಕರ್ತಾ, ಸಃ ಕರ್ಮಫಲೇನ ಲಿಪ್ಯತೇಅಯಂ ತು ಅಕರ್ತಾ, ಅತಃ ಫಲೇನ ಲಿಪ್ಯತೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ

ಅನಾದಿತ್ವಮೇವ ಸಾಧಯತಿ -

ಆದಿರಿತಿ ।

ತಧಾಪಿ ಕಿಂ ಸ್ಯಾತ್  ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಕಾರ್ಯವತ್ವಕೃತವ್ಯಯಾಭಾವಃ ಸಿಧ್ಯತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -

ಯದ್ಧೀತಿ ।

ತಥಾಪಿ ಗುಣಾಪಕರ್ಷದ್ವಾರಕೋ ವ್ಯಯೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ, ನೇತ್ಯಾಹ -

ತಥೇತಿ ।

ನಿರವಯವತ್ವಾದೇವ ಸಾವಯವದ್ವಾರಕಸ್ಯ ನಿರ್ಗುಣತ್ವಾತ್ ಗುಣದ್ವಾರಕಸ್ಯ ಚ ವ್ಯಯಸ್ಯಾಭಾವೇಽಪಿ ಸ್ವಭಾವತೋ ವ್ಯಯಃ ಸ್ಯಾತ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಪರಮಾತ್ಮೇತಿ ।

ಪರಮಾತ್ಮನಃ ಸ್ವತಃ ಪರತೋ ವಾ ವ್ಯಯಾಭಾವೇ ಫಲಿತಮಾಹ -

ಯತ ಇತಿ ।

ಸ್ವಮಹಿಮಪ್ರತಿಷ್ಠಸ್ಯ ಕಥಂ ಶರೀರಸ್ಥತ್ವಮ್ ? ತತ್ರಾಹ -

ಶರೀರೇಷ್ವಿತಿ ।

ಸರ್ವಗತತ್ವೇನ ಸರ್ವಾತ್ಮತ್ವೇನ ಚ ದೇಹಾದೌ ಸ್ಥಿತೋಽಪಿ ಸ್ವತೋ ದೇಹಾದ್ಯಾತ್ಮನಾ ವಾ ನ ಕರೋತಿ ಕೂಟಸ್ಥತ್ವಾತ್ , ದೇಹಾದೇಶ್ಚ ಕಲ್ಪಿತತ್ವಾತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕರ್ತೃತ್ವಾಭಾವೇಽಪಿ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ , ಇತ್ಯಾಶಹ್ಕ್ಯ, ಆಹ -

ತದಕರಣಾದಿತಿ ।

ತದೇವ  ಉಪಪಾದಯತಿ -

ಯೋ ಹೀತಿ ।