శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
అనాదిత్వాన్నిర్గుణత్వాత్పరమాత్మాయమవ్యయః
శరీరస్థోఽపి కౌన్తేయ కరోతి లిప్యతే ॥ ౩౧ ॥
కః పునః దేహేషు కరోతి లిప్యతే ? యది తావత్ అన్యః పరమాత్మనో దేహీ కరోతి లిప్యతే , తతః ఇదమ్ అనుపపన్నమ్ ఉక్తం క్షేత్రజ్ఞేశ్వరైకత్వమ్ క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి’ (భ. గీ. ౧౩ । ౨) ఇత్యాదిఅథ నాస్తి ఈశ్వరాదన్యో దేహీ, కః కరోతి లిప్యతే ? ఇతి వాచ్యమ్ ; పరో వా నాస్తి ఇతి సర్వథా దుర్విజ్ఞేయం దుర్వాచ్యం ఇతి భగవత్ప్రోక్తమ్ ఔపనిషదం దర్శనం పరిత్యక్తం వైశేషికైః సాఙ్ఖ్యార్హతబౌద్ధైశ్చతత్ర అయం పరిహారో భగవతా స్వేనైవ ఉక్తః స్వభావస్తు ప్రవర్తతే’ (భ. గీ. ౫ । ౧౪) ఇతిఅవిద్యామాత్రస్వభావో హి కరోతి లిప్యతే ఇతి వ్యవహారో భవతి, తు పరమార్థత ఎకస్మిన్ పరమాత్మని తత్ అస్తిఅతః ఎతస్మిన్ పరమార్థసాఙ్ఖ్యదర్శనే స్థితానాం జ్ఞాననిష్ఠానాం పరమహంసపరివ్రాజకానాం తిరస్కృతావిద్యావ్యవహారాణాం కర్మాధికారో నాస్తి ఇతి తత్ర తత్ర దర్శితం భగవతా ॥ ౩౧ ॥
అనాదిత్వాన్నిర్గుణత్వాత్పరమాత్మాయమవ్యయః
శరీరస్థోఽపి కౌన్తేయ కరోతి లిప్యతే ॥ ౩౧ ॥
కః పునః దేహేషు కరోతి లిప్యతే ? యది తావత్ అన్యః పరమాత్మనో దేహీ కరోతి లిప్యతే , తతః ఇదమ్ అనుపపన్నమ్ ఉక్తం క్షేత్రజ్ఞేశ్వరైకత్వమ్ క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి’ (భ. గీ. ౧౩ । ౨) ఇత్యాదిఅథ నాస్తి ఈశ్వరాదన్యో దేహీ, కః కరోతి లిప్యతే ? ఇతి వాచ్యమ్ ; పరో వా నాస్తి ఇతి సర్వథా దుర్విజ్ఞేయం దుర్వాచ్యం ఇతి భగవత్ప్రోక్తమ్ ఔపనిషదం దర్శనం పరిత్యక్తం వైశేషికైః సాఙ్ఖ్యార్హతబౌద్ధైశ్చతత్ర అయం పరిహారో భగవతా స్వేనైవ ఉక్తః స్వభావస్తు ప్రవర్తతే’ (భ. గీ. ౫ । ౧౪) ఇతిఅవిద్యామాత్రస్వభావో హి కరోతి లిప్యతే ఇతి వ్యవహారో భవతి, తు పరమార్థత ఎకస్మిన్ పరమాత్మని తత్ అస్తిఅతః ఎతస్మిన్ పరమార్థసాఙ్ఖ్యదర్శనే స్థితానాం జ్ఞాననిష్ఠానాం పరమహంసపరివ్రాజకానాం తిరస్కృతావిద్యావ్యవహారాణాం కర్మాధికారో నాస్తి ఇతి తత్ర తత్ర దర్శితం భగవతా ॥ ౩౧ ॥

పరస్య కర్తృత్వాదేరభావే కస్య తదిష్టమ్ ? ఇతి పృచ్ఛతి -

కః పునరితి ।

పరస్మాత్ అన్యస్య కస్యచిత్ జీవస్య కర్తృత్వాది, ఇతి ఆశఙ్కామనువదతి -

యదీతి ।

తస్మిన్ పక్షే ప్రక్రమభఙ్గః స్యాత్ , ఇతి దూషయతి -

తత ఇతి ।

ఈశ్వరాతిరిక్తజీవానఙ్గీకారాత్ నోపక్రమవిరోధోఽస్తి, ఇతి శఙ్కతే -

అథేతి ।

తర్హి ప్రతీతకర్తృత్వాదేః అధికరణం వక్తవ్యమ్ ; ఇతి పూర్వవాదీ ఆహ -

క ఇతి ।

పరస్యైవ కర్తృత్వాద్యాధారత్వాత్ నాస్తిం వక్తవ్యమ్ , ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

పరో వేతి ।

నాస్తీతి వాచ్యమ్ , ఇతి పూర్వేణ సమ్బన్ధః । నహి కర్తృత్వాదిభావత్వే పరస్య అస్మదాదివత్ ఈశ్వరత్వమ్ , ఇతి భావః ।

పరస్య అన్యస్య వా కర్తృత్వాదౌ అవిశిష్టే ‘శరీరస్థోఽపి’ ఇత్యాది శ్రుతిమూలమపి జ్ఞాతుం వక్తుం చ అశక్యత్వాత్ త్యాజ్యమేవేతి పరీక్షకసంమత్యా ఉపసంహరతి -

సర్వథేతి ।

పరస్య వస్తునః అకర్తుః అభోక్తుశ్చ అవిద్యయా తదారోపాత్ ఆదేయమేవ భగవన్మతమ్ , ఇతి పరిహరతి -

తత్రేతి ।

తమేవ పరిహారం ప్రపఞ్చయతి -

అవిద్యేతి ।

వ్యావహారికే కర్తృత్వాదౌ ఇష్టే పరమార్థికమేవ కిం నేష్యతే? తత్రాహ -

నత్వితి ।

వాస్తవకర్తృత్వాద్యభావే లిఙ్గమ్ ఉపన్యస్యతి -

అత ఇతి

॥ ౩౧ ॥