ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಪರಂ ಭೂಯಃ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ
ಜ್ಞಾನಾನಾಂ ಜ್ಞಾನಮುತ್ತಮಮ್
ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮುನಯಃ ಸರ್ವೇ
ಪರಾಂ ಸಿದ್ಧಿಮಿತೋ ಗತಾಃ ॥ ೧ ॥
ಪರಂ ಜ್ಞಾನಮ್ ಇತಿ ವ್ಯವಹಿತೇನ ಸಂಬಂಧಃ, ಭೂಯಃ ಪುನಃ ಪೂರ್ವೇಷು ಸರ್ವೇಷ್ವಧ್ಯಾಯೇಷು ಅಸಕೃತ್ ಉಕ್ತಮಪಿ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿತಚ್ಚ ಪರಂ ಪರವಸ್ತುವಿಷಯತ್ವಾತ್ಕಿಂ ತತ್ ? ಜ್ಞಾನಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಜ್ಞಾನಾನಾಮ್ ಉತ್ತಮಮ್ , ಉತ್ತಮಫಲತ್ವಾತ್ಜ್ಞಾನಾನಾಮ್ ಇತಿ ಅಮಾನಿತ್ವಾದೀನಾಮ್ ; ಕಿಂ ತರ್ಹಿ ? ಯಜ್ಞಾದಿಜ್ಞೇಯವಸ್ತುವಿಷಯಾಣಾಮ್ ಇತಿತಾನಿ ಮೋಕ್ಷಾಯ, ಇದಂ ತು ಮೋಕ್ಷಾಯ ಇತಿ ಪರೋತ್ತಮಶಬ್ದಾಭ್ಯಾಂ ಸ್ತೌತಿ ಶ್ರೋತೃಬುದ್ಧಿರುಚ್ಯುತ್ಪಾದನಾರ್ಥಮ್ಯತ್ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಯತ್ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಮುನಯಃ ಸಂನ್ಯಾಸಿನಃ ಮನನಶೀಲಾಃ ಸರ್ವೇ ಪರಾಂ ಸಿದ್ಧಿಂ ಮೋಕ್ಷಾಖ್ಯಾಮ್ ಇತಃ ಅಸ್ಮಾತ್ ದೇಹಬಂಧನಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಂ ಗತಾಃ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ॥ ೧ ॥
ಶ್ರೀಭಗವಾನುವಾಚ —
ಪರಂ ಭೂಯಃ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ
ಜ್ಞಾನಾನಾಂ ಜ್ಞಾನಮುತ್ತಮಮ್
ಯಜ್ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಮುನಯಃ ಸರ್ವೇ
ಪರಾಂ ಸಿದ್ಧಿಮಿತೋ ಗತಾಃ ॥ ೧ ॥
ಪರಂ ಜ್ಞಾನಮ್ ಇತಿ ವ್ಯವಹಿತೇನ ಸಂಬಂಧಃ, ಭೂಯಃ ಪುನಃ ಪೂರ್ವೇಷು ಸರ್ವೇಷ್ವಧ್ಯಾಯೇಷು ಅಸಕೃತ್ ಉಕ್ತಮಪಿ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿತಚ್ಚ ಪರಂ ಪರವಸ್ತುವಿಷಯತ್ವಾತ್ಕಿಂ ತತ್ ? ಜ್ಞಾನಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಜ್ಞಾನಾನಾಮ್ ಉತ್ತಮಮ್ , ಉತ್ತಮಫಲತ್ವಾತ್ಜ್ಞಾನಾನಾಮ್ ಇತಿ ಅಮಾನಿತ್ವಾದೀನಾಮ್ ; ಕಿಂ ತರ್ಹಿ ? ಯಜ್ಞಾದಿಜ್ಞೇಯವಸ್ತುವಿಷಯಾಣಾಮ್ ಇತಿತಾನಿ ಮೋಕ್ಷಾಯ, ಇದಂ ತು ಮೋಕ್ಷಾಯ ಇತಿ ಪರೋತ್ತಮಶಬ್ದಾಭ್ಯಾಂ ಸ್ತೌತಿ ಶ್ರೋತೃಬುದ್ಧಿರುಚ್ಯುತ್ಪಾದನಾರ್ಥಮ್ಯತ್ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಯತ್ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಮುನಯಃ ಸಂನ್ಯಾಸಿನಃ ಮನನಶೀಲಾಃ ಸರ್ವೇ ಪರಾಂ ಸಿದ್ಧಿಂ ಮೋಕ್ಷಾಖ್ಯಾಮ್ ಇತಃ ಅಸ್ಮಾತ್ ದೇಹಬಂಧನಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಂ ಗತಾಃ ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ॥ ೧ ॥

ಪೂರ್ವೋಕ್ತೇನ ಅರ್ಥೇನ ಅಸ್ಯ ಅಧ್ಯಾಯಸ್ಯ ಸಮುಚ್ಚಯಾರ್ಥಃ ಚಕಾರಃ । ‘ಪರಮ್ ‘ ಇತ್ಯಸ್ಯ ಭಾವಿಕಾಲಾರ್ಥತ್ವಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯಿತುಂ ಸಂಗತಿಮ್ ಆಹ -

ಪರಮಿತಿ ।

‘ ಭೂಯಃ’ ಶಬ್ದಸ್ಯ ಅಧಿಕಾರ್ಥತ್ವಮ್ ಇಹ ನಾಸ್ತಿ ; ಇತ್ಯಾಹ -

ಪುನರಿತಿ ।

ಪುನಃಶಬ್ದಾರ್ಥಮೇವ ವಿವೃಣೋತಿ -

ಪೂರ್ವೇಷ್ವಿತಿ ।

ಪೂನರುಕ್ತಿಃ ತರ್ಹಿ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವೇನ ದುರ್ಬೋಧತ್ವಾತ್ ಪುನರ್ವಚನಮ್  ಅರ್ಥವತ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ತಚ್ಚೇತಿ ।

ವಿಶೇಷ್ಯಂ ಪ್ರಶ್ನದ್ವಾರಾ ನಿರ್ದಿಶತಿ -

ಕಿಂ ತದಿತಿ ।

ನಿರ್ಧಾರಣಾರ್ಥಾಂ ಷಷ್ಠೀಮ್ ಆದಾಯ ತಸ್ಯ ಪ್ರಕರ್ಷಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ಸರ್ವೇಷಾಮಿತಿ ।

‘ಪರಮ್ ‘ ‘ಉತ್ತಮಮ್ ‘ ಇತಿ ಪುನರುಕ್ತಿಮ್ ಆಶಂಕ್ಯ, ವಿಷಯಫಲಭೇದಾತ್ ಮೈವಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ಉತ್ತಮೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞೇಯಮ್ ಇತ್ಯಾದೌ ಜ್ಞಾನಶಬ್ದೇನ ಅಮಾನಿತ್ವಾದೀನಾಮ್ ಉಕ್ತತ್ವಾತ್ , ತನ್ಮಧ್ಯೇ ಚ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸಾಧ್ಯತ್ವೇನ ಉತ್ತಮತ್ವಾತ್ ನ ತಸ್ಯ ವಕ್ತವ್ಯತಾ, ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಜ್ಞಾನಾನಾಮಿತಿ ।

ನ ಅಮಾನಿತ್ವಾದೀನಾಂ, ‘ಗ್ರಹಣಮ್ ‘ ಇತಿ ಶೇಷಃ ।

ಇತಿಶಬ್ದಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಂ ಪೂರ್ವವದೇವ ಶೇಷೋ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ ಯಥೋಕ್ತಜ್ಞಾನಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಕುತಃ ತಜ್ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಪ್ರಕರ್ಷಃ ? ತತ್ರ ಆಹ -

ತಾನಿ ಇತಿ ।

ಸ್ತುತಿಫಲಮ್ ಆಹ -

ಶ್ರೋತೃಬುದ್ಧೀತಿ ।

ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ - ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಜ್ಞೇಯತ್ವೋಪಗಮಾತ್ ಅನವಸ್ಥಾ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಪ್ರಾಪ್ಯೇತಿ ।

ಮುನಿಶಬ್ದಸ್ಯ ಚತುರ್ಥಾಶ್ರಮವಿಷಯತ್ವೇ ತನ್ಮಾತ್ರಾದೇವ ಜ್ಞಾನಾಯೋಗಾತ್ ಕುತಃ ತೇಷಾಂ ಮುಕ್ತಿಃ ? ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ಮನನೇತಿ ।

ಸಿದ್ಧೇಃ ಜ್ಞಾನತ್ವಂ ಪರಾಮ್ ಇತಿ ವಿಶೇಷಣಾತ್ ವ್ಯಾವರ್ತ್ಯ, ಮುಕ್ತಿತ್ವಮ್ ಆಹ -

ಮೋಕ್ಷಾಖ್ಯಾಮಿತಿ ।

ದೇಹಾಖ್ಯಸ್ಯ ಬಂಧನಸ್ಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತ್ವಮ್ ಆಹ -

ಅಸ್ಮಾದಿತಿ

॥ ೧ ॥