శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
శ్రీభగవానువాచ —
పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి
జ్ఞానానాం జ్ఞానముత్తమమ్
యజ్జ్ఞాత్వా మునయః సర్వే
పరాం సిద్ధిమితో గతాః ॥ ౧ ॥
పరం జ్ఞానమ్ ఇతి వ్యవహితేన సమ్బన్ధః, భూయః పునః పూర్వేషు సర్వేష్వధ్యాయేషు అసకృత్ ఉక్తమపి ప్రవక్ష్యామితచ్చ పరం పరవస్తువిషయత్వాత్కిం తత్ ? జ్ఞానం సర్వేషాం జ్ఞానానామ్ ఉత్తమమ్ , ఉత్తమఫలత్వాత్జ్ఞానానామ్ ఇతి అమానిత్వాదీనామ్ ; కిం తర్హి ? యజ్ఞాదిజ్ఞేయవస్తువిషయాణామ్ ఇతితాని మోక్షాయ, ఇదం తు మోక్షాయ ఇతి పరోత్తమశబ్దాభ్యాం స్తౌతి శ్రోతృబుద్ధిరుచ్యుత్పాదనార్థమ్యత్ జ్ఞాత్వా యత్ జ్ఞానం జ్ఞాత్వా ప్రాప్య మునయః సంన్యాసినః మననశీలాః సర్వే పరాం సిద్ధిం మోక్షాఖ్యామ్ ఇతః అస్మాత్ దేహబన్ధనాత్ ఊర్ధ్వం గతాః ప్రాప్తాః ॥ ౧ ॥
శ్రీభగవానువాచ —
పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి
జ్ఞానానాం జ్ఞానముత్తమమ్
యజ్జ్ఞాత్వా మునయః సర్వే
పరాం సిద్ధిమితో గతాః ॥ ౧ ॥
పరం జ్ఞానమ్ ఇతి వ్యవహితేన సమ్బన్ధః, భూయః పునః పూర్వేషు సర్వేష్వధ్యాయేషు అసకృత్ ఉక్తమపి ప్రవక్ష్యామితచ్చ పరం పరవస్తువిషయత్వాత్కిం తత్ ? జ్ఞానం సర్వేషాం జ్ఞానానామ్ ఉత్తమమ్ , ఉత్తమఫలత్వాత్జ్ఞానానామ్ ఇతి అమానిత్వాదీనామ్ ; కిం తర్హి ? యజ్ఞాదిజ్ఞేయవస్తువిషయాణామ్ ఇతితాని మోక్షాయ, ఇదం తు మోక్షాయ ఇతి పరోత్తమశబ్దాభ్యాం స్తౌతి శ్రోతృబుద్ధిరుచ్యుత్పాదనార్థమ్యత్ జ్ఞాత్వా యత్ జ్ఞానం జ్ఞాత్వా ప్రాప్య మునయః సంన్యాసినః మననశీలాః సర్వే పరాం సిద్ధిం మోక్షాఖ్యామ్ ఇతః అస్మాత్ దేహబన్ధనాత్ ఊర్ధ్వం గతాః ప్రాప్తాః ॥ ౧ ॥

పూర్వోక్తేన అర్థేన అస్య అధ్యాయస్య సముచ్చయార్థః చకారః । ‘పరమ్ ‘ ఇత్యస్య భావికాలార్థత్వం వ్యావర్తయితుం సఙ్గతిమ్ ఆహ -

పరమితి ।

‘ భూయః’ శబ్దస్య అధికార్థత్వమ్ ఇహ నాస్తి ; ఇత్యాహ -

పునరితి ।

పునఃశబ్దార్థమేవ వివృణోతి -

పూర్వేష్వితి ।

పూనరుక్తిః తర్హి ? ఇత్యాశఙ్క్య సూక్ష్మత్వేన దుర్బోధత్వాత్ పునర్వచనమ్  అర్థవత్ ఇత్యాహ -

తచ్చేతి ।

విశేష్యం ప్రశ్నద్వారా నిర్దిశతి -

కిం తదితి ।

నిర్ధారణార్థాం షష్ఠీమ్ ఆదాయ తస్య ప్రకర్షం దర్శయతి -

సర్వేషామితి ।

‘పరమ్ ‘ ‘ఉత్తమమ్ ‘ ఇతి పునరుక్తిమ్ ఆశఙ్క్య, విషయఫలభేదాత్ మైవమ్ , ఇత్యాహ -

ఉత్తమేతి ।

జ్ఞానం జ్ఞేయమ్ ఇత్యాదౌ జ్ఞానశబ్దేన అమానిత్వాదీనామ్ ఉక్తత్వాత్ , తన్మధ్యే చ జ్ఞానస్య సాధ్యత్వేన ఉత్తమత్వాత్ న తస్య వక్తవ్యతా, ఇతి ఆశఙ్క్య ఆహ -

జ్ఞానానామితి ।

న అమానిత్వాదీనాం, ‘గ్రహణమ్ ‘ ఇతి శేషః ।

ఇతిశబ్దాత్ ఊర్ధ్వం పూర్వవదేవ శేషో ద్రష్టవ్యః యథోక్తజ్ఞానాపేక్షయా కుతః తజ్జ్ఞానస్య ప్రకర్షః ? తత్ర ఆహ -

తాని ఇతి ।

స్తుతిఫలమ్ ఆహ -

శ్రోతృబుద్ధీతి ।

జ్ఞానం జ్ఞాత్వా - జ్ఞానస్య జ్ఞేయత్వోపగమాత్ అనవస్థా, ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

ప్రాప్యేతి ।

మునిశబ్దస్య చతుర్థాశ్రమవిషయత్వే తన్మాత్రాదేవ జ్ఞానాయోగాత్ కుతః తేషాం ముక్తిః ? ఇతి ఆశఙ్క్య ఆహ -

మననేతి ।

సిద్ధేః జ్ఞానత్వం పరామ్ ఇతి విశేషణాత్ వ్యావర్త్య, ముక్తిత్వమ్ ఆహ -

మోక్షాఖ్యామితి ।

దేహాఖ్యస్య బన్ధనస్య అధ్యక్షత్వమ్ ఆహ -

అస్మాదితి

॥ ౧ ॥