ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
சதுர்த³ஶோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஸர்வம் உத்பத்³யமாநம் க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்யோகா³த் உத்பத்³யதே இதி உக்தம் । தத் கத²மிதி, தத்ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ‘பரம் பூ⁴ய:’ இத்யாதி³: அத்⁴யாய: ஆரப்⁴யதே । அத²வா, ஈஶ்வரபரதந்த்ரயோ: க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ: ஜக³த்காரணத்வம் ந து ஸாங்க்²யாநாமிவ ஸ்வதந்த்ரயோ: இத்யேவமர்த²ம் । ப்ரக்ருதிஸ்த²த்வம் கு³ணேஷு ச ஸங்க³: ஸம்ஸாரகாரணம் இதி உக்தம் । கஸ்மிந் கு³ணே கத²ம் ஸங்க³: ? கே வா கு³ணா: ? கத²ம் வா தே ப³த்⁴நந்தி இதி ? கு³ணேப்⁴யஶ்ச மோக்ஷணம் கத²ம் ஸ்யாத் ? முக்தஸ்ய ச லக்ஷணம் வக்தவ்யம் , இத்யேவமர்த²ம் ச ப⁴க³வாந் உவாச —
ஸர்வம் உத்பத்³யமாநம் க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்யோகா³த் உத்பத்³யதே இதி உக்தம் । தத் கத²மிதி, தத்ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ‘பரம் பூ⁴ய:’ இத்யாதி³: அத்⁴யாய: ஆரப்⁴யதே । அத²வா, ஈஶ்வரபரதந்த்ரயோ: க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ: ஜக³த்காரணத்வம் ந து ஸாங்க்²யாநாமிவ ஸ்வதந்த்ரயோ: இத்யேவமர்த²ம் । ப்ரக்ருதிஸ்த²த்வம் கு³ணேஷு ச ஸங்க³: ஸம்ஸாரகாரணம் இதி உக்தம் । கஸ்மிந் கு³ணே கத²ம் ஸங்க³: ? கே வா கு³ணா: ? கத²ம் வா தே ப³த்⁴நந்தி இதி ? கு³ணேப்⁴யஶ்ச மோக்ஷணம் கத²ம் ஸ்யாத் ? முக்தஸ்ய ச லக்ஷணம் வக்தவ்யம் , இத்யேவமர்த²ம் ச ப⁴க³வாந் உவாச —

க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்யோக³ஸ்ய ஸர்வோத்பத்திநிமித்தத்வம் அஜ்ஞாதம் ஜ்ஞாபயிதும் அத்⁴யாயாந்தரம் அவதாரயந் , அத்⁴யாயயோ: உத்தா²ப்யோத்தா²பகத்வரூபாம் ஸங்க³திம் ஆஹ -

ஸர்வமிதி ।

விதா⁴ந்தரேண அத்⁴யாயாரம்ப⁴ம் ஸூசயதி -

அத²வேதி ।

ததே³வ வக்தும் உக்தம் அநுவத³தி -

ஈஶ்வரேதி ।

ப்ரக்ருதிஸ்த²த்வம் - புருஷஸ்ய ப்ரக்ருத்யா ஸஹ ஐக்யாத்⁴யாஸ: । தஸ்யைவ கு³ணேஷு - ஶப்³தா³தி³விஷயேஷு ஸங்க³: - அபி⁴நிவேஶ: । ஷட்³விதா⁴ம் ஆகாங்க்ஷாம் நிக்ஷிப்ய, தது³த்தரத்வேந அத்⁴யாயாரம்பே⁴ பூர்வவதே³வ பூர்வாத்⁴யாயஸம்ப³ந்த⁴ஸித்³தி⁴:, இத்யாஹ -

கஸ்மிந்நிதி ।